Þjóðólfur - 16.05.1902, Blaðsíða 2

78
tvískipt, að kosið væri til efri deildar
á annan hátt en til hinnar og þá helzt
með þreföldum kosningum, þannig, að
amtsráðin veldi alla mennina, en enginn
væri konungkjörinn og kjörtíminn í
þeirri deild þrefallt lengri en í neðri
deild. Það er trúlegast, að þetta fyrir-
komulag yrði mjög þarflegt, einkum nú,
þegar auðséð er, að algert þingræði
getur komizt á, því að þá er þörf á
meira stöðugleika f þinginu. Með vax-
andi valdi þjóðarinnar, sem enda á í
fullu þjóðræði, eykst vandi og ábyrgð
kjósendanna stórum, en vandi þingsins
vex einnig í sama mæli, og því er ugg-
laust betra, að hafa dálítið íhaldsvald
í efri deildinni, enda er þetta samkvæmt
dæmum annara þjóða. Það þarf vel
að vanda, sem lengi skal standa, má
hér segja. Og nú verða líklega lögin
um leynikosningarnar samþykktar á
næsta þingi, og ætti þá um ieið, að
athuga vel, hversu skipun efri deildar
sé heppilegast háttað.
8. grein á þsk. 39 og 6. gr. á þsk.
218 um kosningarréttinn eru samhljóða
í báðum frv. Það er góð réttarbót,
en nær heldur skammt í því efni, að
kosningarréttur sumra manna, er bund-
inn við 4 kr. útsvar í staðinn fyrir, að
menn gjaldi eitt hvað til allra stétta,
eins og sagt er um bændurna.
p. grein í frv. á þsk. 39 er eigi til
í frv. á þsk. 218. Breytingin, sem hún
gerir ráð fyrir, frá því sem nú eru lög,
er það að menn geta orðið þingmenn
25 ára. Einnig það er réttarbót. En
þessi breyting og eir.s hin í greininni'
næst á undan eru fremur í áttina til
að skapa nauðsyn á, að breytaeitthvað
skipun efri deildar, svo meiri stöðug-
leiki verði í henni heldur en nú getur
verið.
10. grein á þsk. 39. er heldur eigi
á þsk. 218. Þetta er stórmerkileg
grein, sem ræðir um fridhelgi alþingis.
Hana ætti því endilega að samþykkja.
11. grein í frv. á þsk. 39 og 7. gr.
í frv. á þsk, 218 eru alveg eins. Það
er gott að geta með einföldum lögum
breytt til urn það, hvaða dag og hversu
opt alþingið kemur saman.
12. grein á þsk. 39 og 8. gr. á þsk.
218 eru líkar að gæðum og ræða um
fjárlögín. Ókosturinn í báðum frv. er
þar sá, að konungurinn einn en eigi
þingið fær að ráða hversu há útgjöld-
in séu til æztu stjórnar landsins; en
á meðan slíkt er í lögum, höfum vér
eigi full fjarráð. Þessu þarf endilega
að breyta hið fyrsta að hægt er.
ij. grein á þsk. 39 og 9. gr. á þsk.
218 eru samhljóða. Greinin ræðir um
sameinaða þingið og er góð umbót
frá því sem nú er.
14. grein á þsk. 39 og IO. gr. á þsk.
218 um þingsetu ráðherrans mega einn-
ig heita samhljóða.
15. grein í frv. á þsk. 39 og II. gr.
í frv. á þsk. 218 eru samhljóða og
innleiða þá réttarbót, að eigi þarf nema
helming deildarmanna til að gera á-
lyktun, en nú eru það tveir þriðju.
16. grein á þsk. 39 er eigi til á þsk.
218. Hún er um heimildina að vísa
málinu til ráðherrans og er lítil breyt-
ing frá því, sem nú er.
17. grein á þsk. 39 er heldur eigi
áþsk. 218. Greinin er um opinbera og
leynilega þingfundi, og er lítil breyt-
ing.
18. grein í þsk. 39. er eigi til á þsk
218. Hún er þýðingarlítil og ræðir
að eins um, hvenær þessar ráðgerðu
breytingar nái gildi.
icj. grein í frv. á þsk. 39 og 12. gr.
í frv. á þsk. 218 eru síðustu greinarn-
ar og mega heita samhljóða, en það
er að eins stundarákvörðun um dóms-
vald hæstaréttar yfir ráðherranum.
Hennar ætti eigi að þurfa, því lögin
um ráðgjafaábyrgð og landsdóm ættu
að geta komið út samhliða nýju stjórn-
arskránni.
Af þessum samanburði má nú sjá,
að 10 m. frv. hefur fjöldamarga ogstóra
kosti fram yfir hitt, en þar á móti hef-
ur vaitýska frv. eigi einn einasta kost,
sem eigi sé { IO m. frv. Þetta frv. á
þsk. 39 ætti því beinlínis að leggja til
grundvallar við breytingarnar, en líta
eigi við því á þsk. 218. Sumar breyt-
ingarnar bera þess vott, að skemmra
hefur verið farið en æskilegt væri,
liklega af tómri málamiðlun og til-
raunum til samkomulags milli flokk-
annn, en nú ætti að mega fara nokk-
uð lengra í umbótunum, og ef til vill
taka fleiri breytingar með. Það er
mjög sennilegt, að Valtýssinnar haldi
sínu ófullkomna frv. fram, sem undir-
stöðu breytinganna á aukaþingi í sum-
ar, þar sem hinn flokkurinn mun vafa-
laust byggja á sínu góða frv. Varizt
því allir sannir frelsisvinir, að kjósa
nokkurn Valtýing í vor, það að velja
þá, getur leitt til þeirrar ógæfu, er
þjóðin seint eða aldrei bíði bætur á,
það er því háalvarlegur tími nú. Von-
andi er, að vér Islendingar náum nú
voru lengi þráða frelsi, og það er und-
ir oss sjálfum komið, að hljóta það.
Guð gefi góða malstaðnum sigur.
Kvennabrekku í apríl 1902.
Jóhannes L. L. Jóhannsson.
III meðferð á Ameríkuförum.
I danska blaðinu »Politiken« 21. f. m.,
hafa 74 Ameríukfarar frá Skandinavíu kvart-
að yfir ótilhlýðilegri aðbúð á allan hátt,
er þeir hafi orðið að sæta á skipi Beaver-
línunnar frá Liverpool til Ameríku. Hafa
þeir mælzt til, að kæra þeirra yrði birt í
blöðum í Danmörku, Noregi, Svíþjóð og
Finnlandi, til þess að vara almenning við
þessu enska útflutningafélagi, Beaverlín-
unni, sem kunnugt er einnig hér á landi
og lítt að góðu, og kvað einn leyniagent
frá þessu félagi, Sveinn að nafni Brynjólfs-
son, gamall félagi Sigurðar Kristófersson-
ar, vera að flækjast hér um land og fá
menn til þess að »forskrifa« sig vestur
með þessari »línu«. Er því ekki úr vegi,
að íslendingar fái að heyra ágrip af vitn-
isburði þessara 74 vesturfara um aðbúnað
þeirra hjá þessu mannaveiðafélagi.
Þeir byrja á því, að þeir hafi verið
fluttir á fjárskipi frá Esbjærg til Englands,
samanþjappaðir í óhreinum klefum eins
og síld í tunnum, svo hafi þeir orðið að
bíða 8 daga í Liverpool, þótt þeim hefði
verið lofað, að þar skyldi engin dvöl
verða. En verst af öllu var þó sjóferðin
frá Liverpool til Ameríku með skipi
Beaverlínunnar »Lake Superior«, sem haft
er til að flytja naut frá Kanada til Eng-
larids, en notað hina leiðina til baka til
fólksflutninga, sem það sé alls ekki lagað
fyrir. Utflytjendurnir segja, að loptið á
skipinu hafi verið nálega óþolandi, matur-
inn óætur, kjötið grútúldið, jarðeplin frosin
eða skemmd, smjörið súrt og rammt, súp-
an og kaffið eins og þvottaskolp, skip-
verjar æðri og lægri mjög ókurteisir og
ósvífnir, einkum læknirinn, er ekki hefði
sinnt þeim, er spurðu hann ráða. 011
björgunarfæri hefðu verið í versta lagi, einn,
maður hafi farið útbyrðis, en bátarnir hafi
verið í svo mikilli óreiðu, að enginn þeirra
hafi náðst niður, og maðurinn hafi ekki
sést síðan. Segja þeir loks, að ef skipinu
hlekkist eitthvað á, þá séu bátarnir ekki
nógu margir til að bjarga helmingi far-
þeganna. Þessa kvörtun rita þeir á skip-
inu á leiðinni vestur 28. marz þ. á., og
segjast gera það til að vara landa sína í
Skandinavíu við þessari Beaverlínu.
Svipaðar kærur og þessi hafa opt heyrzt
frá íslenzkum vesturförum, einkum þeim,
sem farið hafa með þessari línu. En fólk
er jafnhamslaust eptir sem áður til að
»forskrifa« sig og trúa lygagyllingum leigðra
agentsnápa vestan frá Ameriku, sem ættu
að vera óalandi og óferjandi á landi hér,
og handsamaðir af yfirvöldunum sem
flakkarar, og sendir vestur á sinn hrepp
á kostnað þeirra, er þá sendu.
Það má lifa á íslandi enn.
1. marz þ. á. lézt hér í Stykkishólmi
auðugasti og einhvernýtasti maðurinn hér 1
sýslunni, Bjarni skipstj. Jóhannsson.
Hann var sonur séra Jóhanns Bjarnason-
ar, sem um nokkur ár var aðstoðarprest-
ur að Helgafelli, og fæddur2Ó.maí 1855.
Hann dó barnlaus og var þó tvlkvæntur,
1 seinna skiptið Önnu Maríu Sigurðardótt-
ur, ættaðri héðan úr Stykkishólmi. Hann
hafði verið skipstjóri fram undir 20 ár og
átt heima hér í Stykkishólmi 28 ár.
Bjarni heitinn var svo mikill fjörmaður,
að hann átti bágt með að sitja kyr eða
standa, enda vann hann hvert verk fljótar
og öðruvísi en almenningur. Hann var
sjómaðnr með afbrigðum, áræðinn en þó
aðgætinn,ogbar skipherranafnið með meira
rétti en flestir aðrir, enda mun manninum
hafa verið sýnna um að láta aðra hlýða
sér én að hlýða öðrum. Hann var óhlífn-
ari á brjóst mönnum en bak, og örari í
lund en á fé, enda var hann lítt mennt-
aður og hafði ekki tekið við arfi eða gjöfum.
Hann lét eptir sig nokkuð á 6. tug þús.,
en gaf sinn hluta úr því allan »styrktar-
sjóði ekkna sjódrukknaðra« í Stykkishólmi
2500 kr., hinum fyrirhugaða vita á Ell-
iðaey 1000 kr. og afganginn, líklega um
15000 kr., til framfara Stykkishólmi.
»Nú get eg dáið rólegur«, sagði Bjarni
heitinn, er hann hafði ráðið af að gefa
gjöfina við mann, er verið hafði í ráðum
með honum, og skrifaði svo undir arfleiðslu-
skrána í rúminu. »Ætli sé ekki bezt að
láta mig sigla útí Bjarnarhöfn«, sagði hann,
er hann var spurður um, hvar hann vildi
liggja. Svo sigldi hann í bezta byr þang-
að út eptir, og Stykkishólmsbúar breiddu
þar ofan á hann 12. marz. L. H.
Árnessýslu 6. maí.
Það er vonandi, að allir Arnesingar
muni eptir því, að kosningar til alþingis
j eiga fram að fara fyrir þetta kjördæmi að
Selfossi 2. júní; þess er óskandi, að kjós-
endur athugi nú vel þennan stutta,‘tíma sem
eptir er, hvern þeir hugsi sér að kjósa, að
þeir ráði það fast með sjálfum sér og láti
ekki ýmsa sendla snúa sannfæringu sinni.
—Menn hér í Arnessýslu og víðar ættu
að athuga vel stjórnarskrármálið, og þá
ekki síður bankamálið, að gefa ekki þeim
mönnum atkvæði sitt, sem vilja slengja
þessari einu peningastofnun landsins í
hendur útlendum okrurum. Það er sorg-
legt, að nokkur islenzkur maður skuli
vera svo ræktarlaus við ættjörð sína,
að fylgja því Gyðingafrumvarpi, því
bágt er að gizka á allar þær króka-
leiðir, sem Warburg eða hans kumpánar
leggja fyrir táfróða alþýðu, ef sú óham-
ingjualda ætti yfir ísland að ríða, að þeir
yrðu einvaldsdrottnunarherrar hér á eyj-
unni okkar með peningastofnun sína.
Eins og kunnugt er. bjóða sig fram í
Arnessýslu þessi þingmannaefni: Hannes
Þorsteinsson ritstj., Pétur kennari Guð-
mundsson á Eyrarbakka, séra Ólafur Ólafs-
son í Arnarbæli og Eggert bóndi Bene-
diktsson í Laugardælum. Tveir þeir síð-
asttöldu eru stóra bankanum meðmæltir,
og óhætt að segja, að þeir yrðu einir hans
sterkustu meðhaldsmenn, ef það óhapp
kæmi fyrir, að þeir báðir í senn ættu sæti
á þingi, en sjálfsagt er þeim ekki alllítið
áhugamál, að komast í þingsessinn, þvl
kunnugur skaut því að mér um daginn,
að betra væri fyrir Eggert í Laugardæl-
um að hafa vel járnað um þessar mund-
ir, og eru það víst engin ósannindi, því
fá uppboð kvað vera svo haldin í neð-
anverðri Árnessýslu, að hann sé þar ekki,
þó hann auðvitað hafi ekki annað erindi,
en að »agitera« fyrir sjálfan sig; en mjög
er það leiðinlegt fyrir þingmennsku-kandí-
datana, að ganga að hverjum kjósanda,
kalla hann á eintal ogbiðja hann að kjósa
sig.
Pétur Guðmundsson á Eyrarbakka hélt
fyrirlestur fyrir skömmu í Þorlákshöfn.
Lýsti hann því yfir, að hann gæfi kost á
sér'við næstu kosningar; var almenntgerð-
ur góður rómur að máli hans Og eng-
ir mótmæltu skoðunum hans í minnsta
máta, bauð hann þó hverjum sem vildi,
að gera athugasemd við það, sem hann
hefði sagt, en enginn stóð upp úr sæti
sínu, hafa eflaust ekki treyst sér, þegar
foringinn séra Ólafur í Arnarbæli var ekki
viðstaddur, því ekki var hann á þessum
fundi, og vonuðust þó sumir eptir, að
hann mundi láta sjá sig þar. — Margir,
sem á fundi þessum voru, kváðust mundu
gefa Pétri atkvæði sitt fyrir bragðið, sem
þeir annars mundu ekki hafa gert, og það
meira að segja bændur úr Biskupstungum,
þrátt fyrir það, þótt séra Magnús mundi
vilja láta þá ganga undir merki séra Ól-
afs og Eggerts í Laugardælum.
Sumir munu ef til vill halda, að Ölfus-
ingar séu með séra Ólafi, þar sem hann
er sálusorgari þeirra, en það ferbetur, að
margir og það betri mennirnir í þeirri
sveit, eru sannfæringarbetri og sjálfstæð-
ari en það, að þeir einmitt gefi séra Ólafi
atkvæði sitt, þótt hann sé presturinn þeirra.
Það væri skrftin hlýðni og undir eins
hlægilegt af sóknarbörnunum, ef þau ekki
að eins kysu prestinn, heldur jafnframt
annan með hontim, er hann vildi láta kjósa,
þrátt fyrir það, þótt kjósendurnir hefðu
minna álit á því þingmannsefni en öðru,
er prestur vildi ekki láta kjósa. Það verð-
ur ekki varið, að sumir Ölfusingar eru
mjög veikir fyrir, því einn sagði við mig
um daginn: »að það væri nú hálfíeiðin-
legt fyrir sig að kjósa ekki karlinn hann
Ólaf, þar eð hann væri presturinn sinn,
og svo hefði eitt þingmannsefnið sagt við
sig, að stóri bankinn mundi komast á, og
þá gæti hver sem vildi fengið nóga pen-
inga, svo að segja afborgunar- og vaxta-
laust«. — Svona meðulum er nú beitt við
kosningaundirbúninginn; auðvitað hrífa
þau ekki, eða ættu ekki að hrífa, nema þá
á því trúgjarnari menn.
Því skal ekki neitað, að vart munu Ölf-
usingar hafa átt eða munu fá betri prest
en séra Ólaf, en það er sitt hvað, að vera
góður, þægilegur og skyldurækinn prestur
— eða nýtur þingmaður. Séra Ólafur hef-
ur fylgt Valtýs-klíkunni; þó að hann tal-
aði ekki eitt orð í stj.skrármálinu á síðasta
þingi, þá flæktist þó atkvæði hans með
meiri hlutanum, oghann er trúr og dyggur
fylgismaður Warburgsbankans, og bændur
ættu að muna eptir prestafrumvarpinu;
það er nýr peningaskattur.
Hvað snertir fyrverandi þingm. Árnes-
inga H. Þ., þá skal lítið um hann sagt,
því hann mælir bezt með sér sjálfur, ef
menn vilja hafa svo mikið fyrir og líta í
þingtíðindin; hann hefur vtst ekki svikizt
undan neinu því, sem hann lofaði kjós-
endum sínum í fyrra, vildi spara fé þings-
ins, sem framast var unnt, vildi ekki láta
veita ýmsa óþarfa bitlinga t. d. skálda-
laun og fleira, en vildi þó veiia einu af
skáldunum okkar 1000 kr. heiðursgjöf £
eitt skipti fyrir öll, í staðinn fyrir 800 kr.
á ári. Hann átti og mikinn þátt í því,
að skipuð var milliþinganefnd til að í-
huga fátækralöggjöfina, kom í veg fyrir,
að lögreglustjórar fengju helmingi hærra
innheimtugjald en nú af nýju tollunum,
hindraði ýmsar hneykslanlegar fjárveiting-
ar t. d. styrk til skotfélags Eskifjarð-
ar, styrk til Jóns Þórarinssonar o. fl.
Þetta og margt fleira sjáum vér af
þingtíðindunum. — Mótstöðuflokki hans
þótti mikið til hans koma í þeim málum,
sem hann tók þátt í umræðum um. Það
væri því óskandi, að Árnesingum auðn-
aðist að hafa hann sem lengst á þingi;
það er engin ástæða fyrir þá að hafna
honum, heldur ættu þeir að kjósa hanní
einu hljóði, ásamt Pétri kennara Guð-
mundssyni á Eyrarb., hann er maður vel
greindur, fastur fyrir 1 skoðunum slnum