Þjóðólfur - 19.07.1902, Blaðsíða 2

hve menn eru daufir að rækta jörðina
hér heima. En strax og þeir koma til
Vesturheims, fá flestir fjölskyldufeður
sér óræktaðan jarðarblett og fara að
yrkja hann. En það er eg viss um,
að varla eru skógarnir þar betri við-
fangs en þúfurnar hér heima á Fróni,
enda mun 'margur frumbýlingur hafa
látið líf sitt fyrir skógunum í Vestur-
heimi. En það hefði þó verið nær
skapi mínu, að landar mínir hefðu held-
ur látið líf sitt í þarfir föðurlandsins,
en fyrir Vesturheimsfrumskógunum.
En það mun sannast á Vesturheims-
frumbýlingunum, að „neyðin kennir
naktri konu að spinna", því þegar
þeir koma þangað með tvær hendur
tómar og með mannmarga fjölskyldu,
þá mega þeir til með að rækta landið
til að geta lifað, því það er þá um
lífið að tefla. Margir af þessum mönn-
um hafa verið iðjuleysingjar og let-
ingjar hér heirha, en þegar þeir koma
vest.ur, hefur neyðin kennt þeim að
verða atorkusamir og mestu „stands-
menn".
Af hverju koma Vesturheimsferðir?
Um það deila menn, sem vonlegt er,
því að þeir verða ekki á eitt sáttir af
hverju þær stafa.
Þeir, sem halda með Vesturheims-
ferðum, koma með það, að menn fari
bara af því að þeir séu að flýja ýmsa
skatta og skyldur, sem einatt fari
vaxandi, og af því að hér sé ólifandi.
Egjáta að vísu, aðþað ermegn óánægja
í mörgum bændum út af hækkun ýmsra
skattna og skyldna, og þeir eru súrir í
sinni við embættismennina, því þeir
álíta, að það muni vera þeim að kenna.
Og þeir bændur hata víst fá lög eins
hjartanlega sem eptirlaunalögin, og get
eg naumast álasað þeim fyrir það. Það
er sárt fyrir bónda að þurfa að gjalda
svo og svo mikið til landsjóðs og vita
svo að mikið af fé hans fer í eptirlaun
handa embættismönnum.
En þá kemur spurningin: Fara þeir
til Vesturheims af því að þeir séu að
flýja skatta og skyldur ? Eg vil svara
neitandi, að minnsta kosti fara fáir af
þeim ástæðum, heldur álít eg að þeir
fari af nýjungagirni og fáfræði — fjöld-
inn aliur — af því að þeir halda að
hér sé ólifandi, og að allt sé fengið,
þegar til Ameriku sé komið. Orsökin
til Vesturheimsferðanna er að miklu
leyti sú, að þá vantar trúna á landið,
trúna á það, að landið vort gamla geti
gefið eins mikið af sér sem Ameríka.
Og nú hafa menn einmitt reiknað það
út, að dagslátta hér heima af vel rækt-
uðu landi gefur af sér eins mikið af
sér af peningaverði, sem dagsláttan í
Ameríku gefur af sér í hveitiekrunum
þar. Hversvegna er þá betra að lifa
í Ameríku ? Það sem næst er að athuga,
er það, hvaða ráð sé til þess, að sporna
við Vesturheimsferðum.
Sumir hafa komið með þá uppástungu,
að leggja nefskatt á hvern útflytjanda,
og aðrir að banna allan útflutoing.
Það fyrra álít eg illgerandi, en það
seinna ógerandi. Það yrði bara til
þess að ala þráa og kergju í þjóðinni,
ef ætti að beita kúgunarvaldi við hana.
Heppilegasta ráðið held eg að sé, að
kenna þjóðinni föðurlandsást, og að
það sé vel gerandi, að leggja krapta
sína til þess að yrkja jörðina, því að
hún muni borga þeim það alveg eins
vel sem Ameríka. Það er þessi hugs-
un, sem þarf að reyna að koma inn
hjá þjóðinni, bæði í ræðum og ritum,
og ef það tekst, sem eg efast ekki um
með tímanum, þá er stígið stórt spor
í þá átt að tryggja landinu þá krapta,
sem fólgnir eru meðal einstaklinga þess,
l to
og að þeir fari ekki burt úr landinu.
Og þá von el eg í huga mínum, að
ef vér fengjum að líta upp úr gröfum
vorum um næstu aldamót, að vér sæj-
um að landið framfleytti miklu meiri
manníjölda en það gerir nú.
Eg álít að það væri vel til fallið, að
sem flestir ungir menn stigi á stokk,
nú um aldamótin og strengdu þess
heit, að flýja ekki landið, heldur leggja
alla sína krapta til að vinna að fram-*
förum föðurlandsins.
Og ef vér gerum það, megum
vér leggjast rólegir til hinnar síðustu
hvíldar.
Jóhannes Friðlaugsson.
Vonbrigði
V estur-í slendinga.
Til áréttingar þessari stillilega og
greindarlega rituðu grein hér á undan,
þykir vel hlýða að birta hér aðra grein
ritaða 5. marz þ. á. af íslenzkum verka-
manni í Winnipeg, er dvalið hefur þar
nokkur ár. Það er enginn efi á, að
hann lýsir ástandinu meðal stéttarbræðra
sinna rétt, því að maðurinn er greind-
ur og skilorður. Hann segir svo:
„Eptir því sem maður kynnist hér
betur, kemst m*iður að þeirri niður-
stöðú, að íslendirigar hér vestra una
alls ekki vel hag sínum. Vonirnar
bregðast þeim stöðugt.
Það eru að eins örfáir menn, sem
hafa við allgóð kjör að búa, einkum
þeir sem lifa á náðarbrjóstum stjórn-
arinnar, svo sem B. L. Baldvinsson og
þeir, sem snúast í kringum „Lögberg";
þeirra vinna er líka létt og erfiðislítil.
En hversu heiðarleg hún er, munu fæstir
vita. Þeirra vinna er að útbreiða skrum
og skjall um allan heim, og lokka
menn hingað í þrældóm og ófarsæld.
Engir hér heima á íslandi vita hið
minnsta um þetta land, nema það sem
um þaðer sagt í „Lögbergi" og „Heims-
kringlu". Þau blöð segja aldrei rétt
frá, segja allt miklu betra en það er,
og glæsilegra á allan hátt. Blaðið
„Dagskrá II." er eina blaðið, sem segir
rétt frá kostum og ókostum þessa lands,
enda vilja hin blöðin hana dauða.
Nú er kominn nýr ritstjóri fyrir
„Lögberg", og þykir mönnum hann
miður vel valinn. — Hann hefur þegar
sýnt afarmikla hlutdrægni á ýmsan
hátt, sbr. meðal annars ritdóminn í
„Lögbergi" 16.janúarsíðastl., um „Kær-
leiksheimilið" eptir Gest Pálsson, sem
birzt hefur í enskri þýðingu eptir Ing-
var Búason. Þessi Magnús hefur risið
upp öndverður móti Ingvari Búasyni
fyrir að hafa leyft sér að sýna, að ís-
lendingar séu gæddir góðum sálarhæfi-
leikum, ekki síður en aðrir. Mér hef-
ur verið sagt, af vel menntuðum manni
hér vestra, að þýðingin á „Kærleiks-
heimilinu" hafi tekizt mjög vel, og eigi
Ingvar þökk og heiður skilið fyrir, en
það sem Magnús hafi um það skrifað,
sé honunf til minnkunar.
Sem betur fer, eru farnar að heyr-
ast raddir á þessaleið: „Eg vildi vera
orðinn þess megnugur, að geta komizt
heim, heim á gamla, friðsæla föður-
landið, þá skyldi eg vera fljótur að
búa mig á stað". En örbirgðin og
aumingjaskapurinn hamlar manni frá
því að geta það.
Hér verður maður að vera, eins og
nokkurs konar fangi, utan við heiminn.
Bara að bræður okkar og systur heima
á gamla Fróni væru þess umkomin,
að geta flutt okkur sjálf yfir sjóinn,
fyrir lítið gjald. Þá sæist, hvort ekki
fækkaði meðal íslendinga. Og þá
mættu þau þokkahjúin „Lögb. “ og
„Kringla" tala sín á milli um missir-
inn; en við, sem heim kæmumst,
gæfum þeim „langt nef"! að skilnaði.
Það er annars hryllilegt að hugsa
til þess, hvað margir hafa verið narraðir
hingað og verið svo mjög á tálar dregn-
ir. Og þetta skuli mest vera íslenzku
leigutólunum að kenna — „Lögbergi"
og „Heimskringlu".
Eignir Vestur-íslendinga eru ekki
miklar. Allflestir eru eignalausir. Sumir,
já margir eiga ekkert. Nei, alls ekk-
ert, skulda fyrir fötunum, sem þeir
ganga í, og áhöldunum, sem þeir borða
með. Þetta er ekki glæsilegt, en þetta
er satt. Það eru til mörg hundruð
dæmi, sem sanna þetta. Utlit Islend-
inga er alftaf að dofna, þeir ganga í
kút, eins og Winnipegbúinn sagði.
Einu sinni var eg staddur meðal
nokkurra íslenzkra verkamanna. Þeir
voru að tala um ísland og Ameríku.
Þeir komust að þeirri niðurstöðu, að
ekki ein einasta hlið á lífinu hér væri
eins björt og heima, allar hliðarnar á
lífinu heima væru miklu bjartari. Þeir
töldu upp þægindin heima: loptið,
vatnið, náttúrufegurðina, fjöllin og dal-
ina, fossana, árnar, hestana. Hér er
þetta allt öðruvísi: loptið óhollt, vatnið
slæmt, engift fjöll eða dalir, engar ár
eða fossar, náttúrufegurðin engin og
útsýnið þvingandi.
Illgjörnum hræsnurum er haldið hér
á lopti, en samvizkusamir og frjáls-
lyndir menn njóta sín hér ekki. Það
ranga ber hið rétta ofurliða.
Þið bræður og systur, sem heima
eruð, en hafið hugsað til að flytja
vestur, hættið við það. Sendið heldur
fargjöldin til bræðra ykkar og systra
hingað vestur, sem aldrei njóta neinna
gæða lífsins. Eins og maður veit, er
mest af lágthugsandi og lágtstandandi
fólki, sem flutt hefur sig vestur, en hið
göfugra situr eptir, og það ætti sízt
að fara í sama sjóinn.
tslandsvinur einn af 18.
Frá Eyrbekkingum.
Ganga má út frá því sem gefnu, að
hin nýafstöðnu kosningaúrslit hafi all-
víða valdið meiri og minni óánægju ;
þó hefur sú óánægja líklega, sem bet-
ur fer, óvíða orðið jafnrík og raun er
á orðin hér sumstaðar í Arnessýslu.
Þetta er því undarlegra, þar sem sinn
maðurinn náði þó kosningu af hvorum
flokki og segja má því, að hvorugur
flokkurinn bæri hærri hlut frá borði í
viðskiptunum. — Það sýnist því mörg-
um, sem allir hefðu mátt una úrslit-
unum hér sæmilega, og það því frem-
ur, sem ekki bar á öðru á kjörfundi,
en allir frambjóðendur væru í öllum
aðalmálum alveg samdóma. En samt
hefur nú farið svo, að einstaka maður
úr „stjórnbóta“flokknum unir þessum
úrslitum hið versta; er þessi órói ept-
ir á því óeðlilegri, þar sem allar líkur
eru til, að báðir flokkar hafi við kosn-
ingaundirbúninginn engin sæmilegmeð-
ul látið ónotuð til þess, að koma sín-
um mönnum að; og í öllu falli er það
alkunnugt, að allir þeir menn, sem
einhver atvinnuráð hafa öðrum mönn-
um fremur hér i sýslunni t. d. kaup-
mennirnir allir fylgdu þessum svokall-
aða stjórnbótar- eða framfaraflokk að
málum við kosningarnar; og þó þeir
hafi ef til vill farið vel með þetta at-
vinnuvald, þá eru þó allar líkur til, að
sumir af þeim mönnum, sem heima
sátu kjörfundardaginn og áttu atvinnu
sína að sækja í þeirra hendur mundu
hafa notað kosningarrétt sinn, ef þeir
hefðu verið óháðir þessu valdi. — Að
minnsta kosti er eg í engum efa um
það, að Ólafur Árnason á Stokkseyri
synjaði blátt áfram einum sinna búðar-
manna um leyfi til þess að sækja kjör-
fundinn, og má nærri geta, að sá mað-
ur hefði farið, ef hann hefði verið sjálf-
ráður, því hann hafði heitið mér með-
mæli á kjörfundi, og var Ólafi kunn-
ugt um það daginn áður. Munu fleiri
en eg líta svo á, að framkoma Ölafs
hafi í þessu efni ekki verið með öllu
laus við hlutdrægni. Nokkrir menn,
sem stunda eyrarvinnu á Eyrarbakka,
voru látnir vita af því kjörfundardags-
morguninn, að þeir fengju ekki vinnu
daginn eptir, ef þeir sæktu fundinn.
Þeir fóru þó engu að síður, og var
það drengilega gert; þótti þeim at-
kvæðisrétturinn meira virði, en tveggja
daga vinnumissir, og munu fáir liggja
þeim á hálsi fyrir. Það má nú nærri
geta, að þeir menn, sem hafa notað
önnur eins meðul og þessi, til þess að
hafa áhrif á kosningarnar, munu ekki
hafa látið hin beztu ónotuð til þess,
að afla sínum mönnum fylgis; er því
sízt ástæða til, að þessir svokölluðu
stjórnbótarvinir beri sig hörmulega,
þótt þeim yrði ekki meira ágengt, en
þeim varð. Þeir gerðu það, sem þeir
gátu, það mega þeir eiga og mætti
það vera þeim mikill harmaléttir.
Eg hefði ekki gert þessi atriði, sem
hér eru talin að blaðamáli, ef ekki
hefðu orðið hér ýmsir þeir atburðir
síðan kosningunum lauk, sem seint
munu fyrnast bæði mér og mörgum
öðrum, sem kunnugir eru, og sem eiga
rót sína að rekja til kosninganna, bæði
beinlínis og óbeinlínis. Til þeirra at-
burða tel eg burtför Jóns Pálssonar
organista héðan, ásamt fl.
Meðfylgjandi yfirlýsing þeirra manna
hér í hreppnum, sem greiddu mér at-
kvæði á kjörfundi, bregður væntanlega
nægilegu ljósi yfir það, hversu óþarft
það var, að yfirheyra menn einn á fæt-
ur öðrum eptir kjörfundinn, og spyrja
þá, hversvegna þeir hefðu greitt atkvæði
eins ogþeirgerðu; af henni geta menn
ennfremur séð, hversu rakalaus ósann-
indi það eru, sem haldið var hér á
lopti í vor um „agitationir" af minni
hálfu fyrir kosningarnar. — Eg hef
aldrei ætlað mér, að ná þáÉgmennsku
með því að ganga fyrir hvers manns
dyr og grátbæna menn um atkvæði;
þrátt fyrir það, þótt eg viti, að sú að-
ferð sé nú orðin móðins, þá er eg svo
mikill apturhaldsmaður, að eg get ekki
tekið hana upp. Eg hef yfir höfuð að
tala aðhafst það eitt í þessari kosninga-
deilu, sem hverjum manni er sæmilegt
Og þarf því ekki að bera neinn kinn-
roða fyrir afskipti mín af þeirrj deilu;
eg hef einskis manns nafn notað mér
til fylgis, sem eg hef ekki haft leyfi
til, því síður önnur verri meðul notað.
Eyrarbakka 14. júlí 1902.
Pétur Guchmcndsson.
* *
*
Vér undirskrifaðir kjósendur í Eyrar-
bakkahreppi, sem allir mættum á kjör-
fundi að Selfossi 2. þ. m. og kusum Pét-
ur kennara Guðmundsson, lýsum því hér
með yfir að gefnu tilefni, að hvorki
hann sjálfur né heldurnokkur mað-
ur fyrir hans hönd, hefur nokkru
sinni beðið oss að greiða honum
a t k v æ ð i. í sambandi við þessa yfir-
lýsingu vildum vér láta þess getið, að oss
var kunnugt um skoðanir Péturs á helztu
þingmálum, að vér erum þeim skoðunum
að öllu leyti samþykkir og töldum oss
því skylt, að sýna það með atkvæðum
vorum, enda þykjuir.st vér eiga fullan rétt
á, að beita þeim eins og oss sjálíumsýn-
ist, og munum hafa allan hug á, að ráða