Þjóðólfur - 12.09.1902, Blaðsíða 2

146
er enginn minnsti vafi á því, að með
haganlegri stjóm og góðu fyrirkomulagi
geti slík félög þrifizt mætavel hér á landi.
Það má sannarlega ekki seinna vera, að
vér reynum að standa á vorum eigin fót-
um í þessu efni, en látum ekki útlend-
inga rýja okkur og reita, og setja okkur
atarkosti lengur. Vér hefðum átt að setja
á stofn vísi slíkra félaga, undir eins og
vér fengum löggjafarvald. Sá vísir mundi
nú orðinn allálitlegur og félögin standa
á styrkum fótum. Vér höfum setið mikið
af oss með biðinni, og miklu erfiðara að
byrja nú en fyrir 25 árum, en betra er
seint en aldrei.
Þessi mál, sem nú hafa verið nefnd,
eru þýðingarmestu málin, er aukaþingið
hafði til meðferðar. En margt fleira, sem
vert er að geta tók það á dagskrá, og
kom því lengra eða skemmra áleiðis, ann-
aðhvort í frumvarps- eða þingsályktunar-
formi, og verður minnst nánar á það í
næsta blaði.
Búnaðar-verðlaun.
Samkvæmt tillögum stjórnar land-
búnaðarfélagsins, hefur landshöfðingi
I. þ. m. nú í fyrsta skipti úthlutað
úr Ræktunarsjóði íslands verðlaunum
að upphæð 3,425 kr. fyrir jarðabætur.
Hafa 32 búendur hlotið þessi verð-
laun, hæst 200 kr. hver, minnst 50 kr.
samkv. reglugerð sjóðsins. Sjóður
þessi var, eins og kunnugt er, stofn-
aður með lögum 2. marz 190Ó, og er
stofnfé hans andvirði seldra þjóðjarða
síðan 1883. Er það nú orðið um 150-
OOO kr. Auk verðlauna má veita lán
úr sjóðnum til jarðabóta og annara
framkvæmda, er að jarðrækt lúta, og
er þegar farið að veita lán þessi.
En þessir hafa nú fengið verðlaun
úr sjóðnum fyrir jarðabætur gerðar á
næstliðnum 5 árum:
200 kr. hver: Ólafur Finnsson áFelIs-
enda í Dölum; Vilhjálmur Hjálmarsson á
Brekku í Mjóafirði; Þorvaldur Bjarnarson
á Þorvaldseyri.
150 kr. hver: Guðmundur Isleifsson á
Stóru-Háeyri; Halldórjónsson íVík í Mýr-
dal; séra Ólafur Helgason á Stóra-Hrauni.
125 kr. hver: Bjarni Jónsson í Skeiða-
háholti; Guðmundur Ólafsson á Lundum;
Jón Jónsson á Syðra-Seli í Hrunam.hreppi;
Kolbeinn Guðmundsson 1 Hlíð í Grafningi;
Runólfur Runólfsson í Norðtungu.
1OO kr. hver: Björn Þorsteinsson í Bæ
í Borgarfirði; Guðni Þorbergsson á Kolvið-
arhól; Gtlnnar Jónsson í Holti í Mjóaf.;
Hallgrímur Níelsson áGrlmsstöðum; Jakob
Jónsson á Varmalæk; Jón Gestsson í Vill-
ingaholti; JónJónssoní Holti í Arnessýslu;
Kristján Þorláksson í Múla í Nauteyrarhr.;
Magnús Jónsson í Klausturhólum; Magn-
ús Magnúson í Hvítárholti; Ragúel Ólafs-
son í Guðlaugsvík; séra Steindór Briem í
Hruna; Þórður Sigurðsson í Grænumýrar-
tungu.
75 kr. hvor: Ölafur Jónsson 1 Kata-
nesi; Pétur Þórðarson í Hjörtsey.
50 kr. hver : Arni Asgrímsson á Kálfs-
stöðum í Hjaltadal; séra Arnór Þorláksson
á Hesti; Halldór Halldórsson á Melum á
Kjalarnesi; Jón Eirlksson í Hlíð í Skaptár-
tungu; Klemens Ólafsson á Kurfii Vindhæl-
ishr.; Magnús Ásbjörnsson á Beitistöðum.
Mannflutningar.
í Þjóðólfi nr. 31 þ. á. stendur grein
með þessari fyrirsögn eptirB. B. — Grein-
in er ekki löng, en efni hennar er svo
þýðingarmikið, að sem flestir ættu að lesa
hana og hugleiða. Hinn heiðraði grein-
arhöf. vill koma því til leiðar, að stofn-
að verði til innflutnings í landið, til að
bæta úr því manntjóni, sem stafar af Vest-
urheimsferðum. Eg er höf. alveg sam-
dóma í því, að eitthvað þurfi að gera til
að fylla upp það skarð, sem Vesturheims-
ferðirnar gera, því engin ráð tel eg frek-
ar en höf. að hepta útflutninginn. Auð-
vitað væri æskilegast, ef unnt væri að fá
fólk til að vera kyrt og fara ekki af landi
brott. En fyrst að það tekst ekki, verð-
ur að taka til annara ráða og reyna að
sjá landinu borgið á þann hátt, að flytja
krapta inn í landið í stað þeirra, sem út
flytja. Að líkindum er ekki að tala um
innflutning frá öðrum löndum en Norður-
löndum, einkanlega frá Finnlandi, því trú-
legt þykir mér, að Finnar tækju fegins
hendi á móti því að flytja hingað frá harð-
stjórn Rússa, ef þeir vissu hér um lands-
kosti. Enda gætu þeir nokkurn veginn
lifað við sömu lífsskilyrði frá náttúrunnar
hendi hér, sem heima í íinnlandi. Væri
þá vel unnið, ef hægt væri að létta und-
ir böl það, sem þeirþola hjáRússum, og
lofa þeim að nota landskosti þá, sem hér
liggja ónotaðir og sem gæti orðið til heilla
fyrir framfarir landsins. — Ekki svo að
skilja, að eg leggi mesta áherzlu á það,
að fá Finna inn í landið frekar en aðra
Skandínava, heldur hitt, að mér þykir
meiri líkur til, að þeir vildu frekar leita
hingað til landnáms, heldur en aðrir Norð-
urlandabúar, sem eiga við betri kjör að
búa.
Hér finnst nóg verkefni fyrir nokkur
hundruð útlendinga hér á landi, jafnvel
nokkur þúsund, því allstaðar liggja órækt-
aðir landflákar, sem hægt væri að gera
að ágætu ræktuðu landi, bara ef að vinnu-
kraptarnir væru nógir og hagsýni jafn-
hliða. En nú vantar hvorttveggja svotil-
finnanlega. Líka mundi nóg rúm fyrir
töluverðan mannfjölda við sjávarsíðuna,
svo nóg er plássið, þótt innflutningur tæk-
ist hingað til landsins;enda yrði það vafa-
laust til heilla fyrir land og lýð, því með
innflutningnum kæmu nýir menntunar-
straumar, nýtt vinnulag og verkfæri, sem
gætu haft stór áhrif á framfarir landsins.
En þá kemur spurningin: Hvernig er
hægt að korna þessu í kring ? Það er vafa-
laust bezta ráðið að hafa agenta, eins og
hinn áðurnefndi greinarhöfundur minnist
á. Og ef að svo yrði, ættu þeir að ferð-
ast um Norðurlönd og »agitera«, og jafn-
framt að útvega innflytjendum svo hagan-
legan flutning, sem hægt væri að fá fyrir
þá hingað til landsins.
Mér finnst þetta vera svo þýðingarmik-
ið málefni, að alþingi 1903 ætti að taka
það til rækilegrar íhugunar og gera það
sem það áliti heppilegast til að auka vinnu-
kraptinn í landinu, annaðhvort með því
að koma í veg fyrir útflutning úr land-
inu, eða þá að kosta til innflutnings til
landsins.
yóhannes Fridlaugsson.
Er valtýskan dauð?
Fyrlrspurn.
Herra ritstjóri I Eg er einn þeirra manna,
sem síðustu árin hef fylgzt dálítið með í
stjórnmálabaráttunni, og haft bæði gam-
an og gagn af að lesa umræðurnarl blöð-
unum um valtýsku og heimastjórn. Og
eg hef sannfærzt um það betur og betur
við nánari íhugun, að það hafi verið stór
hamingja fyrir þjóð okkar, að þið heima-
stjórnarmenn urðuð ofan á við kosning-
arnar í vor, því að óséð er, hvernig far-
ið hefði um stjórnarskrármálið á þinginu,
ef Yaltýingar hefðu verið þar í meiri hluta.
Eg hef með mikilli athygli lesið grein yð-
ar í 33. tölubl. Þjóðólfs : »Hvað þeir ætl-
uðu sér«, og finnst mér, að þér komið
þar með mjög sterkar líkur — eg vil ekki
segja beinar sannanir—fyrir því, að ann-
að hefði orðið uppi á tertingnum en varð,
ef Valtýingar hefðu mátt ráða, og að þeir
mundu þá hafa tekið frumvarp sitt, en
hafnað hinu og afsakað það fyrir kjósend-
unum með rtkisráðssetunni, enda skauzt
það upp úr Isafold. Eg er einmitt mjög
glaður yfir því, að þér heimastjórnarmenn
hafið ekki látið hina villa ykkur sjónir til
að eyðileggja stjórnarfrumvarpið, oghafið
þér með því sýnt, að ykkur er alvara að
að styðja að sem mestu frelsi og sjálf-
stjórn fyrir þjóð vora, en tefla ekki á tvær
hættur með svona verulegar endurbætur.
Og sérstaklega veit eg, að fjöldi manna er
mjög þakklátur yður og blaði yðar fyrir
það, hversu drengilega og djarflega það
hefur haldið vörnum uppi fyrir frelsi
landsins og sæmd þjóðarinnar, og verður
það seint þakkað sem vert er — við jafn-
mikið ofurefli, sem eiga var. En góður
málstaður hefur jafnan sigurinn í sér fólg-
inn fyr eða síðar, þvf trúi eg, og eg held,
að þessi trú mín ætli nú einmitt að ræt-
ast, að þvf er stjórnarbaráttu vora snert-
ir. Eg er ekkert smeikur um, að þjóðin
verði svo fávís, að kjósa á næsta þing
menn, sem kollvarpi gerðum þessa þings.
Oss ríður lífið á, að komast nú út úr þess-
ari stælu til þess að fara að snúa okkur
að atvinnumálunum og það gerum vér
með því að samþykkja á næsta þingi
stjórnarskrárfrumvarp þessa þings alveg
óbreytt. því að þá verður það lög, en
annars ekki, eða svo skilst mér. En eg
hef heyrt suma nágranna mína hreyfa því,
hvort ekki geti verið, að valtýska frum-
varpið frá 1901 verði vakið upp aptur á
næsta þingi og samþykkt, ef Valtýingar
skyldu verða í meiri hluta. Og sumir hafa
fullyrt, að þetta frumvarp sé alls ekki
dautt, af því að það hafi ekki verið bor-
ið upp og fellt á þingi í sumar, og þess-
vegna geti það orðiö að lögum, ef það
verður samþykkt óbreytt á næsta þingi,
eins og það var samþykkt 1901. Nú vildi
eg fræðast um það hjá yður, hvort þetta
getur komið til nokkurra mála, og hvort
frumvarp þetta er ekki alveg úr sögunni,
á þann hátt, að það yrði skoðað sem nýtt
frumvarp, ef Valtýingar hefðu þrek eða
krapta til að samþykkja það næst, og
hvort þá yrði ekki að kalla saman auka-
þing 1904. Eg er hálfsmeikur um, að
Valtýingar mundu sletta sér á frv. sitt
næst, ef þeir sæju sér það fært, og málið
yrði þá með því útkljáð, eins og líklegt
er, að þeir hefðu gert nú, hefði hamingj-
an ekki hagað því svo, að þeir gátu það
ekki.
2/9 1902.
Kjósandi i sveit.
*
* *
Það er enginn minnsti vafi á því, að
valtýska frumvarpið frá 1901 varð sjálf-
dautt á þinginu í sumar, enda þótt það
væri ekki beinlínis borið undir atkvæði
og fellt. Þess þurfti heldur ekki, því að
með samþykkt hins frumvarpsins — stjórn-
arfrumvarpsins — var valtýskan að sjálf-
sögðu úr sögunni. Ráðherrann hafði gef-
ið vilyrði um, að samþykkja hvort frum-
varpið sem væri, ogþá er annað var sam-
þykkt, en hitt ekki, þá er það sjálfdautt,
alveg steindautt, sem hafnað var. En auð-
vitað m á vekja það upp aptur, þótt harla
ólíklegt sé, að það verði gert, hvernig sem
flokkaskipunin verður á næsta þingi, því
að þá yrði það að skoðast sem nýtt frum-
varp, og þingið að leysast upp til að gera
endanlega samþykkt um málið, að afstöðn-
um nýjum kosningum. En á þ a ð þing-
rof, þær kosningar mundu Valtýingar aldr-
ei hætta, hversu liðsterkir, sem þeirværu,
því að það væri sýnilegur dauði fyrirflokk
þeirra. Hættan á næsta þingi liggur naum-
ast í því, að valtýska frv. frá 1901 verði
vakið upp, það er orðið svo illa þokkað
meðal þjóðarinnar, heldur í þvf, að frv.
sem nú var samþykkt verði breytt að ein-
hveiju leyti fyrir undirróður einstakra
manna, er lifa og hrærast í því að ala á
úlfúð og illindum. En það eru samt litl-
ar eða engar líkur til, að slík iðja beri
nokkurn árangur, heldur mun þjóðin sjá
svo um, að málinu verði borgið á næsta
þingi og bráðabirgðarsamþykktþessaþings
verði endurnýjuð öldungis óbreytt, því að
þá er stjórnarbarátta vor til lykta leidd
svo vel sem við má hlíta um sinn. En
annars er öllu í full vandræði stofnað um
óákveðinn tíma og ef til vill fyrir fullt og
allt. Og það hlýtur þjóðin að sjá og
skilja. R i t s t j,
Öfug stefna.
Því hefur lengi verið núið um nasir
okkar Islendinga, að við værum nókkuð
eigingjamir, já, eigingirnin gengisvo langt,
að hún blindaði okkur, ekki einungis fyrir
skaða þeim, er við vinnum með henni
eptirkomendum vorum, heldur einnig skaða
þeim, er við vinnum sjálfum okkur með
henni. Og því er miður, að ofmikill sann-
leiki mun felast í þessum dómi um okkur.
— Því verður ekki neitað með rökum, að
eigingirni og skeytingarleysi hefur ríkt og
ríkir enn of mikið hjá þjóð vorri. Og það
er stóift og skaðlegt átumein á þjóðlíkama
vorum, en sem óskandi er að læknist af
menntunar- og menningarstraum nágranna-
þjóðanna, sem vonandi er, að 20. öldin
leiði fyr en seinna yfir ókkar niðurnídda
land. — Eitt af því marga, sem ber sorg-
legan vott um léttúð, skeytingarleysi og
oflitla þjóðernisást, er það hvernig farið
hefur verið, og, því miður, farið er enn
með skógarhríslurnar hér á landi. Eg
ætla mér. ekki að fara að lýsa skógunum,
sem hér á landi hafa verið, eða fara að
rita þeirra sorglegu æfisögu, nei, það er
svo mikið búið að rita um þá, búið að
lýsa vexti þeirra, og hvað mikið hér var
af skóg f fornöld, búið að margtaka fram
kosti þeirra, og aptur hvaða stórskaða
eyðilegging þeirra hefur gert landinu. Það
er mörg þúsund sinnum búið að sýna og
sanna fjártjón það, sem landið hefur beð-
ið með eyðileggingu þeirra, svo það hefði
átt að vera búið fyrir löngu að sannfæra
menn um skaða þann, er menn gera árlega
með skógareyðslunni, og eg er viss um,
að margir þeirra, er áfram halda að rífa
hann, hafi þrátt fyrir það séð, hvað þeir
gera, og eg er viss um, að ekki er hægt
að segja um suma hverja, að þeir viti ekki
hvað þeir gera, þegar þeir rífa hríslurnar
upp með rótum. En því sárgrætilegri er
verknaður þeirra.
Óaldarseggir veraldarinnar skiptast í
tvo flokka. Annar er nihilistar, sem eyði-
leggja eptir ákveðnum reglum. Þeim eru
þeir líkir, sem eyða skóginum þannig, að
þeir höggva sneiðing á stofninn, svo vatn
geti sfður hlaupið í sárið og feygi hann.
Hinn flokkurinn er ræningjar, sem fara
yfir byggðir, ræna og rupla, brenna og
bræla smáu sem stóru, eyðileggja það, sem
þeir ekki geta farið með eða notað, held-
ur en að láta þá, sem seinna kynnu að
vilja setjast þar að, geta notað það til
nokkurs. Þessum lfkir eru þeir, sem eyði-
leggja skóginn, þannig, að þeir taka í
hríslurnar, rífa þær upp með rótum eða
snúa þær og elta í sundur. En þessir menn
láta sér ekki nægja, að gera sér og niðj-
um sínum skaða með því að eyðileggja
skóginn á þeiyian hátt, því þegar hann
er rifinn svona, hleypur vatn í stofninn,
hina sundurtættu limi fósturjarðár okkar,
og stofninn fúnar, — heldur rífa þeir í
sundur og Iosa jarðveginn, svo hipir nöpru
vindar eiga svo hægt með að fletta í sund-
ur jarðveginum, og eptir verður land-
auðn ein og uppblásnir melar, í staðinn
fyrir, að áður spruttu þar fagrar þrýstiíegar
hríslur, og í skjóli þeirra ýmsar heilnæm-
ar og kjarngóðar fóðurjurtir, sem búsmáli
bænda færði þeim margfaldan arð af á
hverju ári.
Helzt er skógur rifinn til eldsneytis, en
nú hagar þó víða svo til, og það hagar
alstaðar svo til, sem eg veit, að skógi er
brennt, og þekki eg víða til á landinu, að
nóg eldsneyti má fá með því að stinga
upp mó, sem margfalt er drýgri og betri
til eldsneytis, og eg þekki það, að sum-
staðar þar sem skóg er brennt, er nóg af
góðum mó rétt við túnin, og þar sé eg
ekki, hvers vegna þeir rífa skóg til brennslu,
sem er margfalt meiri eyðilegging, og tek-
ur miklu meiri tíma og erfiði. Það er
ekki að sjá, að þeir þeri framtíð fóstur-
jarðarinnar og eptirkomenda sinna fyrir
brjósti sér; það er að sjáað hugsun þeirra
sé heldur sljó, jafnvel sofandi. En það er
hver og einn einstaklingur í þjóðarheildinni
skyldur til að vinna ættjörðu sinni gagn
en ekki ógagn. Það á hver og einn að kann-
ast við gagnsemisskylduna, sem hann er
skyldur til að láta í té þjóð sinni; hann á
að kannast við, að hann er skyldur til að
sýna þjóð sinni og ættjörðu velvild, álit
og ást, en ekki óvild, fyrirlitningu og hat-
ur, og níða það niður á alla vegu, og þeir,
sem svo illa fara með sína kæru fósturjörð,