Þjóðólfur - 06.02.1903, Blaðsíða 1

55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 6. febrúar 1903.
MudÁutá JfúiAýaAíiv
Árétting um Ieirburð,
» . . . á móti ýmsum ókostum,
sem eiu í bók hans: þreytandi
endurtekningar, sem koma fyrir á
einstaka stad í bókinni, hortitt-
unt og meinlokum, ekki 8ið~
Ur en í flestum eða öllum ís-
lenzkum ljóðabókum. . . . Alit
mitt um kvæðabók Guðmuudar
(ér) þetta: að bókin sé óvenju-
lega frumleg«.
Ólafur Davíðsson.
Isafold 24. jan. 1903.
I.
Vér bjuggumst einatt við því, að ein-
hver yrði til þess, að áfella ritdóm vorn
um rímgerð Guðmundar Friðjónssonar.
Það er alkunna, að stnekkvísi sumra
manna er svo farið, að þeim þykir mest
1 það varið, sem álappalegast er, og einnig
hefur það legið hér í landi, að flestu bulli
hefur verið hælt, ef það hafa Ijóðmæli
kallast, án þess nokkur rök væru færð
fyrir lofgjálfrinu. Vantar þá menn, sem
rita slíka »dóma«, sjálfstæði eða kjark til
þess, að ftnna einarðlega að stefjahnoði
og vitleysum, og bera þvi lof á allt, af
lítilmennsku og hræðslu við að kunna að
fityggja einhvern. Stundum slá þeir úr
og í, svo að ekki verður heil brú í neinu,
og er þá eins og höfundarnir hafi ein-
ungis einhverja óskiljanlega hvöt, til þess
að segja »eitthvað«, þótt þeir sjálfir viti
ekki, hvað það á að vera. Þegar svo er,
þá geta fæðst aðrir eins vanskapningar,
eins og ritsmíð hr. Ólafs Daviðssonar í
Isafold 24. og 27. jan. þ. á.
Þeim, sem þekkja smekkvísi Ó. D.,
kemur ekki á óvart, þótt hann hafi mæt-
ur á rímgerð Guðmundar Friðjónssonar.
Honum þykir jafnan mest koma til þess,
sem fáránlegast er og afkáralegast, og
frábrugðið því rétta og eðlilega. Skrimsli
og kynjaverur eru hans uppáhald; kátleg-
ur naglaskapur og fáránleg kringilyrði eru
honum httgþekkust í máli og Ijóði. Ekk-
ert nafn á fjandanum þykir honum t. d.
jafntilkomumikið sem »Réskotinn«! — og
önnur smekkvísi er eptir því. Samkvæmt
slíkum listasmekk(I) — og þegar á slíka
vog er vegið — má fttllyrða, að Ijóð G. F.
séu hin fremstu, sem orkt hafa verið á
vora tungu.
Kolskeggi er ekki ókunnugt um, hverri
tegund »skáldskapar« Ólafur hefur verið
annast um að safna og hlynna að — og
því væri undarlegt, ef hann legði ekki
rækt við »Munablóm« Guðm. Til þeirra
heyrir þessi vísa, þótt hún sé prentuð
aptar í bókinni:
„Loksins hjá þér friðland fann,
flóttagesti mlnum o. s. frv.
Líklegt er, að þessi vísa og fleiri svipað-
ar úr »munablómum« komist »á sína hillu«
í »safninu góða« hjá hr. ó. D. —
Vér sögðum í ritdóminum, að G. F.
væri lítið menntaður maður, »eins og menn
sjá!g'öggt«'(o: af kvæðum hans). Ó. D. lang-
ar til að fetta fingur út I það, en getur
engan veginn náð sér niðri, nema með
því, að gera oss upp allt aðrar skoðanir,
en vér höfum haldið fram. Ó. D. segir:
»Hann metur 1 í k 1 e g a (!) menntun manna
eptir því, hvort þeir séu latínulærðir eða
ekki«, — og fer hann svo að hrekja þá
skoðun. — Oss hefir aldrei komið slík
fásinna til hugar, enda vitnuðum vér þeg-
ar í upphafi til Ijóðmælanna sjálfra, að
þau lýstu menntunarleysi. Þetta stendur
óhrakið. — En hlægilegast er svo þegar
Ólafur sjálfur fer að sanna, að G. F. sé
menntaður — af því að hann hafi gengið
á Möðruvallaskólann tvö ár. Þarna met-
ur hann menntun eftir því, hvort rttað-
urinn er skólagenginn.
Ó. D. segir með miklum reigingi, »að
G. hafi« verið settur til mennta, eða sett
sjálfan sig til mennta, þótt ekki hafi verið
troðin í hann grlska eða latína«. En sá
rembingur! Það vill nú svo vel til,
að Kolskeggur þekkir betur menntunina
á Möðruvöllum en Ólafur, svo að óþarft
er honum að fræða hann um slíkt —
nema þann tíma, sem Ó. kenndi þar sjálf-
ur, og er honum velkomið að hæla og
dást að þeirri menntun, sem hann
sjálfur breiddi út meðal pilta. Um hana
er oss ókunnugt, nema af afspurn.
Vér þurfum reyndar ekki að fraeðast
um það af Ólafi, að G. F. væri sskóla-
genginn«. — G. ér sjálfur sumstaðar að
koma að þessum lærdómum sínum, t. d.
þegar hann segir um gamla ekkju, að
hún hafi tekið »examen«(!) og hlotið »fyrstu
einkunn«. Þettaerekki »íslenzkt«, því síð-
ur »norðlenzkt« og sízt »þingeyskt« (sbr.
»Norðurland«). Þetta er ávöxtur skóla-
lærdómsins! — Einnig talar G. ttm »ex-
geisla« og »hjartalokur«, en meðferð hans
og framsetning á þessum efnum, sýnir
bæði hégómaskap og menntunarleysi.
Ólafur vill hnekkja því, sem vér sögð-
um, að G. h. hefði til að stæla eptir
nokkrttm nafngreindutn skáldum. Vér
nefndum jafnframt til kvæði, þar sem
mest bæri á þessu, og sönnuðum sumt
af þvl með glöggum dæmum. Ó. ætlar
að sýna, að svipað eigi sér stað hjá öðr-
um skáldum, og prentar svo upp vísur
eptir Þ. E. og Mattfas, sem e k k i eru
stælingar, til sönnunar slnu máli!
Svo þykir Ólafi það mótsögn, þegar
Kolskeggur talar um orðskrípi og sérvizku-
prjál, það sé þó ekki »stælingar«. Vér
höfum aldrei kært oss um að hafa það
af G., að hann gæti haft »frttmleg« orð-
skrípi og sérvizkuprjál, — en oss sýnist,
að hann muni einnig hafa lag á að koma
þeim að, þar sem hann stælir annara ljóð.
— Loks kannast Ó. ekki við, að margt i
kveðskap G. sé »daglegt stefjahnoð«. Vér
bentum á sllkt í nokkrum dæmum, með
samanburði við vísur eptir fáein önnur
leirskáld, og eru víst flestir einhuga um,
að fleira sé þar einnig »ósvikinn leir-
burður«. En fyrir Ólaf einan getum vér
ekki að sinni verið að prenta upp fleira
af slfku tagi.
Ólafur getur þess, að ólíklegt sé, að
þvílíkur leirburður, sem Kolskeggur tínir
til eptir leirskáldaf Snæfellsnesi, getiborizt
langt út fyrir fæðingarsveit sína. Þetta
geta verið fullgóðar líkur fyrir þvl, að
G. hafi ekki stælt þessi skáld — og betri
en flestar aðrar hjá Ólafi. En þá sann-
ast aptur hitt, sem bent var á í ritdómn-
um, að þeir séu svona ándlega skyldir,
og er hægt að sýna þann andlega skyld-
leika enn með mörgum dæmum, þótt að
eins sé eins getið nú að sinni:
Jón sálugi »kengur« kvað einu sinni
við kirkju um annað leirskáld, Bjarna
»grautarofboð«, þessa vísu:
„Suður og upp af kirkjukór
kveða blísturshljómar.
A þar greppur magur og mjór
munaskjódur tórnar".
G. F. kveður:
liðnar óg ókomnar aldir
í X-geislalitum".
Jafnframt þessum X-geislalitum fæst Guðm.
»við X-geislanna undralind i útsæ
ljósvakans«, og »við X-geislanna undra-
straum í ægi ljósvakans«. Ékki vantar
Guðmund andrikið, eða Ólaf þekkinguna
og skarpleikann. Ólafur ætti að fá að
lífa á nokkrar myndir, sem teknar eru
með Rontgens-geislum, þá sæi hann sundra-
litina, sem þeir framleiða«(!!).
Ól. D. segir með venjulegu sjálfstrausti
og óskeikulleik. (i.) »Hvar segir G. að
nóttin sé græn? (2.) Hvar segir G.
að himininn sé allur heilahvitur, í öðru
lagi hörkugulur og í þriðja lagi laus við
roða«. (3.) Hvar segir hann að sólin fari
að leita að gulli í Klondyke« ?
Svo heldur »vísindamaðurinn« áfram:
»Mér þætti fróðlegt(l), ef Kolskeggur
gæti sýnt mér(!) fram á þetta; en það
er honum ómögulegtfl'!) þvi að þetta
stendur hvergi í bökinni(!!!), ogsvona
er um m a r gt!«
Þeir, sem lítið þekkja Ó. D. og ókunn-
ugir eru bók G. F., geta ætlað að hann
fari hér með rétt mál, svo sem hann ber
sig borginmannlega, og skulutn vér þvf
sýna hversu »samvizkusamur« hann er.
(1.) A bls. 104 stendur:
„Situr nótt á segulstóli
sorgbitin I grcenni skytíu".
Ól. þykir það líklega vanta hér á, að G.
talar ekki um, hvernig nóttin sé á litinn
innan klæða?
(2.) Vér sögðum f ritdóminum:
»í siðasta kvæðinu, sem heitir »Þorra-
þula«, er himninum lýst svo, að hann er
í fyrsta lagi »allur heilahvítur«(!!), i öðru
lagi: »hörkugulur« og í þriðja lagi: »laus
við roða«(ll):
(Engan bláma er að skoða
yfir sjónum, hvar sem lítur),
himininn allur heilahvltur,
hörkugulur og laus við roða“.
Þessa vísu ætti Ólafur að geta fundið eða
látið finna fyrir sig á bls. 255.
(3.) Á blaðsiðu 73 í kvæðum
er þessi staka:
„Heima í minni svölu sveit
söngla’ eg bragalestur(J 1)
meðan gyðjan gulls i leit
gengur að Klondyke vestur“.
Af næstu vísu á undan, getur (jafnvel)
Ólafttr séð, að þessi »gyðja« er sólin, sem
G. segir að sé á leiðinni til Klondyke að
leita gulls.
Það situr vel á Ólafi, að gera mönn-
um getsakir um, að þeir »breyti á móti
betri vitund« ! Ólafur sjálfur fer bersýni-
lega með ósannindi »móti betri vitund«,
því að annaðhvort segir hann það ósatt,
að hann hafi lesið bókina yfir, eða hann
segir af ásetningi, að það standi ekki i
henni, sem hann hefur lesið þar.
Kolskeggur.
G. F„
*
Ógild bæjarstjórnarkosning.
<
„Gull þitt tók eg fyrst I fang,
fyllti munavasa" o. s. frv.
Jón »kengurc segir »munask jóður«, —
G. F. »munavasar«. ICðlilegra hefði
reyndar verið, að G. hefði haft »muna-
skjóður«, af því að hann hefur svo viða
farið með »skreppu« sína til fanga. —
Bersýnilegt ættarmót sést hér, en hvort
er nú skáldlegra eða dýpra ? — Annars
vonast eg eptir því, að Ól. rannsaki nán-
ar satnbandið milli G. og hinna leirskáld-
anna, sem hér er getið og í ritdómnum.
Það viðfangsefni mun honum hæfilega
háfleygt.
Ó. D. segir, að munurinn á ástaljóðum
Guðmundar og Steingr. Thorsteinssonar
sé að eins sá, að Guðmundur lýsi hugs-
unum sínum með öðrum orðum,
en aðalhugsanir séu hinar sömu. Ómögu-
lega getur Ól. skilizt, að orðaval og fram-
setning komi hér neitt til greina. Eptir
sömu reglu þykir Ólafi þá sjálfsagt kvæði
J. H.: »Fýkur yfir hæðir« engu fremra,
heldur en »Móðurást« kvæði ttm sama
efni, sem áður var prentað í »Sunnanpóstin-
um«. Bæði eru kvæðin um sama efni,
en þó mun flestum þykja skipta í tvö horn
um skáldskapinn. — Þetta sýnir skyn-
bragð Ó. D. á Ijóðagerð.
Ólafur getur um »öfuga ást«!! Hann
er fróður um marga hluti! Þessi »öfug«-
leiki minnir á vísu úr »Dánardægrum«
G. F. í einu af »snilldarkvæðunum«(?)
sem Ól. kallar:
„Eg skil það að vísu þó skákaði þér
hinn skjótráði dauði áti tafarH
pví hamingjan optast á köfuðið fer,
og haltrar svo Öfug til grafar"!!
»Hamingjan« hjá G. »fer á höfuðið«, og
haltrar svo (á höfðinu) öfug til grafar«,
ástin er öfug hjá Ó. D. Hins er aptur
ógetið, hvort hún stendur lika á höfði, eins
og »hamingjan« hjá G.!
Ágæt þykir Ólafi lýsing Guðmttndar á
hurðarlokunum i hjarta hans. Þar hefir
G. stuðst við hina miklu þekkingu sína
frá Möðruvöllum. Eftir lýsingunni er
»marr og þrotlaus súgur« í hjarta G„ og
þar »hriktir i httrðarlokum«, »hjörin« eru
»lömuð« og »loktir veikar«. Þar leika
»féndur« »lausum hala«, og liggttr við að
»hjörin hrökkvi, hurðin klofni, lokan
springi«. — Þetta, »dyragallaða« »hreysi
andar«, sýnist vera álíka óvistlegt, sem
bærinn í Forsæludal, þar sem Glámur
gekk um hibýli, og allt ætlaði um koll
að keyra. — Hver veit nema Ólafur gæti
orðið var við einhvern »reimleika«,(eitthvað
óhreint) i »andarhreysi« G„ ef hann rann-
sakaði vel, og væri æskilegt, að hann
skrifaði fróðlega ritgerð í Tímarit Bók-
menntafélagsins, um þær mikilsverðu
»kynjaverur« i mannlegu hjarta!
Ól. segir: »Kolskeggur hneykslast á
á því, að Guðm. skuli tala um undraliti
X-geislanna; en þetta er alveg ré11(!!)
Guðmundur segir hvergi, að þeir hafi
n o k k u r n 1 i t (!) En þeir f r a m 1 e i ð a
1 i t i (!), sem vel má kalla undraliti fyrir
margrtt hluta sakir«(!) — Hetur nokk-
ur Islendingur sýnt á prenti jafnmikla vís-
indalega fáfræði, sameinaða hrokanum,
þegar »vísindamaðurinn« segir: »Alveg
rétt«. Hann hefur líklega kennt eðlis-
fræði á Möðruvöllum ? Sami óskeikul-
leikinn kemur fram þegar svlsindamaður-
inn« segir, að G. »segi hvergi«, að
X-geislarnir hafi nokkurn lit. — Eg sýni
hér dæmi:
„Sérðu’ ekki ódeilisagnir
I ómælis flarska?
Löglegri kosning fyrirskipuO.
Hinn 31. f. m. úrskurðaði landshötðingi,
að kosning sú til bæjarstjórnar, af hinum
almenna gjaldendaflokki, er fór fram hér
í bænum 5. f. m. skuli ógild vera og að
engu hafandi, af 4 ástæðum: 1. að upp
lestur kjörskrárinnar hafi faiið óhæfilega
fljótt fram. 2. að hálfrar stundar biðin,
sem ræðir um í 8. gr. tilsk. 20. aprtl 1872