Þjóðólfur - 01.05.1903, Blaðsíða 2

70
vallaskólahússins á þinginu 1901, sbr.
lýsingu hans á því 1902. Það getur ver-
ið, að Stefán sé framfaramaður í munnin-
um, en mestur er hann líklega þar. En
þótt við Skagfirðingar margir séum ó-
menntaðir og einfaldir, þá mun það naum-
ast rétt, að við stöndum gapandi af að-
dáun, hvenær sem Stefán lýkur uppmunni
sínum, eins og við höfum heyrt eptir hon-
um, sem líklega á að sýna, að honum sé
létt verk að leiða þessa einfeldninga í
hring eptir vild sinni með eintómri mælgi.
En brugðizt getur það nú samt. Og geta
má þess, að mörgum okkar þykir ferða-
kostnaðarreikningur Stefáns frá síðasta
þingi harla ríflegur, enda mun honum vera
sýnt um, að semja slfka reikninga. Að
minnsta kosti hef eg heyrt getið um, að
hann hafi fyrri reiknað hátt ferðir sfnar,
því að skilorður rnaður sagði mér, að
hann hefði séð »kvitteraðan« reikning frá
honum, þarsem hann hafi sett 180 kr. ferða-
kostnað frá Möðruvöllum að Hólum til
skoðunargerðar á skólabúinu. Og við
Skagfirðingar þekkjum að minnsta kosti,
hversu þessi vegur er langur. En þótt
Stefán sjálfur meti persónu sína hátt, þá
er ekki víst, að allir geri það. Og svo
er fyrir þakkandi, að við Skagfirðingar
eigum ýmsa ínnanhéraðsmenn, sem við
metum eins mikils og kennarann á Möðru-
völlum, og höfum miklu betra traust á,
til að fylgja okkar málum af alhug og
einlægni, þótt ef til vill séu ekki jafn
tungumjúkir á mannfundum, og loforða-
liðugir við kjósendur, eins og Stefán. Við
þurfum alls ekki að seilast út fyrir kjör-
dæmið til að fá mann í fulltrúasætið, er
við treystum tii að skipa það betur en St.
fyrir flestra eða allra hluta sakir, mann,
sem kunnur er að sjálfstæði, drengskap,
hreinlyndi og fölskvalausum framfaraá-
huga, ekki að einsí o r ð i, heldur einn-
ig í verki. Ogþessi maðurerhr. Fló-
vent Jóhannsson skólabústjóri á Hól-
um, ungur maður, ötull og efnilegur. Mun
þess hafa verið farið á leit við hann af
mörgum, að hann gæfi kost á sér til þings,
og mun hann hafa tekið því líklega, svo
að við væntum þess fastlega, að hann
geri það, endaefast eg ekki um, að hann
fái mjög mikið fylgi, og ætti að verða
Stefáni skeinuhættur, ef nokkur dugur er
í Skagfirðingum. Skall hurð nærri hæl-
um síðast, að St. yrði útilokaður frá þing-
mennsku, en nú gæti svo farið, að það
tækist að loka hann heima, og mundi sá
hnykkur óvíða mælast illa fyrir, enda lít-
ill hnekkir fyrir þing og þjóð. En dr.
Valtýr mundi þá klæðast í sekk og ösku
við missi þessa kæra fóstbróður síns og
fylgispakasta jábróðurs fyr og síðar«.
Fjósið á Hólum
í Hjaltadal.
í 22. tölubl. „Norðurlands" sýnir amt-
maðurinn fyrir norðan, hve ógeðfellt honum
er, ef blað þeirra félaga eða amtsráðið yfir
norðuramtinu, fær eigi óhindrað að fara
með dylgjur, er miða að því, að niðra verk-
um annara.
Hvað skýrslurnar snertir, þá var sú venja,
að afrit af búreikningum og öðrum skýrsl-
um skólabúsins á Hólum, var sent til endur-
skoðenda og síðan til amtsráðsins, er lagði
fullnaðarúrskurð á máhð, og hefi eg því
talið víst, að þar væru öll þau skjöl geymd,
þar sem þau voru eign amtsins, er var og
er yfirráðandi skólans.
Um þetta skal eg þó eigi deila, en hitt
er víst, að þegar eg fór frá Hólum vorið
1896, eða þegar skólinn hafði staðið þar
14 ár, þá var frumritið til af öllum mjólkur-
skýrslum yfir allan tímann, og var geymt í
töflubókum skólans, og stóð því undir um-
sjón og yfirráðum amtsins.
Eigi get eg skilið, að skýrslum þessum
hafi síðan verið glatað, og sízt af öllu, að
það hafi verið gert til hlífðar við mig.
Það getur verið villandi, hvernig fjósinu
er lýst, en þegar þess er gætt, að milli mæni-
ásstoða voru tvennar rúmgóðar jötur og all-
breiður gangur milli þeirra, þá styttist bilið
milli mæniáss og hliðaráss eigi Iítið. En
eins og eg tók fram í grein minni, þá varð
eg að hafa risið þar á milli minna en eg
hefði kosið, sökum þess, að viðirnir voru
ofstuttir. En þegar það er athugað, að ris-
hæðin er þó 2 al. á liðlega 4 al. hafi, þá
þekkja margir, að þegar þök eru vel lögð
og orðin vel grasgróin er eigi á Norður-
landi svo hætt við að þau leki. — Eg segi
ekki í „Norðurlandi", því að þar er risið
hátt, en lekur ejgi að síður.
En hér er eigi að ræða um þetta, heldur
hvort það er satt eða ósatt, að fjósið, sem
eg byggði á Hólum, hafi „reynst afarilla
og þessvegna hafi kýr verið á Hólum í
mjög bágu lagi“.
Amtmaður rengir orð mín viðvíkjandi
fjósinu, og ber fyrir sig, að hann hafi hlust-
að á menn, sem sagt hafi hið gagnstæða,
og væri því vert fyrir hann, að rannsaka,
eptir skýrslunum, hvort þessir menn hafi
eigi verið með „Marðareðlinu".
Af því að eg var hér dómari í minni eig-
in sök, gat eg ekki búizt við, að mér yrði
almennt trúað, og þessvegna óskaði egept-
ir réttum útdrætti úr mjólkurskýrslunum,
því þær hljóta að segja hið sanna um það,
hvernig kýrnar reyndust. Allir, sem nokkra
þekkingu hafa í þessu efni, vita, að því
betri sem kýrnar eru, því viðkvæmari eru
þær fyrir öllu, og að mjög fátt hefur jafn-
skaðleg áhrif á nythæð þeirra, sem leki í
fjósi._
Eg þori óhikað að taka svo djúpt í ár-
inni, að síðari árin, sem eg var á Hólum,
reyndust kýr þar betur, en á flestum eða
öllum binum stærri kúabúum hér á landi,
og þó var það eigi fyrir þá sök, að góðar
kýr væru keyptar að, heldur að eins fyrir
umbætur og heppilegt val af þeim stofni, er
var á Hólum, þegar eg tók við skólanum
vorið 1888. Ef þetta er satt, þá er það ó-
satt, að kýr hafi reynst i vijög bdgu lagi á
Hólum. En þeir, sem vilja hrekja þessi orð
mfn, verða að gera það með áreiðanlegum
skýrslum, en eigi með röngum sögnum.
Amtmaður segir: „Þegar Jósef tók við
af Hermanni voru viðirnir orðnir svo fúnir,
að þakið þoldi eigi sinn eigin þunga". Eg
hefi áður fært eðlilegar ástæður fyrir þessu,
en allt fyrir þetta er þó fjósið látið eiga sig
hátt á fjórða ár, frá því að eg fór, þar til
nokkuð af þakinu datt inn, „og var mildi
að kýrnar, sem inni voru, biðu eigi bein-
brot eða bana", segir amtmaður, og þó þol-
ir hann alls eigi, að eg nefni þetta „van-
rækslu eða miður góða hirðingu".
Ósatt er það hjá amtmanninum, að eg
kasti steini að Jósef, eða hallmæli honum
fyrir þetta. Eg lagði engan dóm á það,
hvort sökin væri hjá honum, eptirlitsmanni,
amtsráði eða formanni þess. Því ástæðm
minni eru dylgjur amtmanns í minn garð um
Jósef. Eg mótmæli því líka fastlega, að eg
hafi nokkru sinni borið út ósannan óhróður
um þann mann, enda aldrei haft minnstu
hvöt til þess.
I þessu máli sannar það ekkert, hvað
Guðm. læknir Hannesson hefur ritað um
þekkingu á byggingum. Því mótmælir eng-
inn, að þekking í þeim efnum sem öðrum
er ómissandi, en eigi er hún einhlít, ef efn-
ið vantar, og muh hiö sama gilda, þótt hún
sé útlend.
Jafnlítið sönnunargildi hefur það fyrir nyt-
hæð kúnna og líðan þeirra í fjósinu á Hól-
um, hvað nánustu fylgismenn mínir „setja
saman um" amtmann.
Þingeyium 7. marz 1903.
Hermann Jónasson.
Fátieyrð þrælmennska
er það, sem frétzt hefur um, að framin
hafi verið á niðursetningi nokkrum, 10
ára gömlum dreng, í Skaptárdal, efsta bæ
og austasta á Sfðunni í Skaptafellssýslu.
Drengur þessi að nafni Páll Júlíus Páls-
son (Hanssonar) sonarson Hólmfríðar Páls-
dóttur (systur Lárusar homöopata) hafði
síðastl. fardagaár verið niðursetningur í
Hörgsdal, en fór að Skapárdal næstl. vor,
því að bóndinn þar, Oddur Stfgsson, (frá
Brekkum í Mýrdal) hafði boðizt til að
taka hann fyrir 30 kr. minni meðgjöf.
Piltur þessi varð bráðkvaddur 26. marz
síðastl. lin með því að kvis hafði kom-
izt á um iila meðferð á honum, lét sýslu-
maður, er hann fékk tilkynningu frá
hreppstjóra um látið, sækja bóndann og
líkið um illan veg og 1 ófærð mikilli.
Var líkið svo skoðað af 2 læknum Bjarna
Jenssyni og Þorgrími Þórðarsyni, oglýstu
þeir því yfir, að það bæri ljósan vottum
viðurværisskort. Var líkið svo horað, að
telja mdtti beinin í pví d löngu fœri, en
svórt kolbrandssdr voru inn i bein d bdðum
stóru tánum, eyrun rifin og klótuð, en bak-
ið skaddað og blóðrisa eptir barsmfð. Mælt
er, að húsbóndinn hafi loks játað fyrir
sýslumanni, að hann hefði misþyrmt
drengnum. Sannist þáð, sem talið er
vafalaust, að drengurinn haii dáið úr hor
og misþyrmingitm, mun húsbóndi hans
eða hjónin bæði fá vist 1 hegningarhús-
inu um hríð, enda verðskuldar slík þræl-
mennska harða hegningu. En sem betur
fer, munu lfk dæmi mjög fátíð orðin á
þessum tímum. Aður fyrrum var þetta
miklu algengara og þá sjaldan hart á
því tekið. Piltur þessi hafði verið fremur
efnilegtir, en dálítið baldinn að sögn, en
það afsakar ekki jafn óhæfilegt hátterni
húsbændanna.
(Tekið eptir bréfi úr Skaptafellssýslu).
Húnavatnssýsln (Skagaströnd) 15. apríl,
Tíðin hefur yfirleitt verið mjög vond; síð-
an fyrir jól í vetur sífelldar hríðar, rok og
umhleypingar og nú upp á síðkastið einlæg-
ir norðanbrunasteytingar, og hríðarveður á
hverjum degi. Nú er og ísinn tekinn að
reka hér inn flóann, sáust fyrstu jakarnir nú
í dag og fjölga óðum, en hve mikill hann
er verður ekki sagt enn, en þó er nýkom-
inn hér maður norðan úr Laxárdal, sem fór
hér yfir fjöllin í gær, og sagði fullt af hafís
að sjá úti fyrir Skagafirði. Lftur allilla út,
ef ísinn er mikill, því búast má við, að hann
liggi lengi fyrst hann er svona seint á ferð-
inni.
Hér í sýslu hefur — eins og annarsstað-
ar — gengið megnt kvef ogkíghóstií
vetur. Hafa nokkur börn dáið, einkum hér
vestur í sýslunni, t. d. á einum bæ í Hrúta-
firði, Óspaksstöðum, 2 börn á 12. og 9. ári.
Einnig hafa nokkrir fullorðnir dáið og má
af þeimtelja Hannes bónda Þórðarson
í Galtarnesi. Hann var maður á sjötugs-
aldri, 65—66 ára, og hafði búið lengi í Galt-
arnesi í Vtðidal, en sá bær er rétt við þjóð-
veginn og var Hannes heit. því mörgum
kunnur ög öllum að góðu, enda var hann
drengur hinn bezti, gestrisinn og sanngjarn
í viðskiptum. Hann var gildur bóndi ávallt.
Stefán bóndi á Sauðadalsá missti í vetur
konu sína og dóttur, sem Margrét hét, var
hún um þrítugt og talin efnilegasta stúlka.
Þá hefur séra Jón Þorláksson á Tjörn misst
þrjú börn sín í vetur: dóttur fullorðna og
tvö börn yngri.
Þá er það með tíðindum að telja, að frú
Elín Eyjúlfsson hefur sagt af sér forstöðu
kvennaskólans, en óráðið hver við tek-
ur í hennar stað; væri óskandi, að yrði
einhver, sem væri vaxin því starfi, úr því
við verðum að sitja undir stofnun þessari
nauðugir — viljugir.
Það má og telja með tíðindum, að maður
einn, Magnús búfræðingur Stefánsson frá
Flögu í Vatnsdal, er að hefja „contant"-
verzlun hér á Blönduósi. Hann byrjaði 1
haust er leið og fékksértöluverðar vörurmeð
„Vestu", sem hann selur svo ódýrt, að slíkt
er dæmalaust hér, — en lánar ekkert. Hef
eg heyrt, að kornvörur séu frá 3—8 kr. ó-
dýrari hjá honum en öðrum kaupmönnum,
og annað þó hlutfallslega enn ódýrara. —
Oska allir Magnúsi góðs gengis ( þeirri von,
að þetta verði stórt spor f þá átt, að koma
af lánsverzluninni og vöruskiptapranginu,
sem hvorttveggja er til hins niesta niður-
dreps hér sem annarstaðar. En kaupmenn-
irnir gömlu líta illu auga til Magnúsar og
óska honum einskis góðs; þeir kæra sig
ekki um framfarir í verzlunarmálum, þótt
þeir vilji fá „framsóknarmann"!! á þing. —
Það má og telja spor í framfaraátt, að hér
er í stofnun hrossakynbótafélag. Er
Magnús í Hnausum hef jandi þess máls, og boð-
aði til fundar um það með Sigurði á Húns-
stöðum og sýslumanni. Var sá fundurhald-
inn 4. aprfl á Blönduósi, og svo verður ann-
ar fundur haldinn 20. þ. m. til þess að koma
þessu á laggirnar. Gengu 20 menn í félag-
ið á fyrri fundinum, en von um marga fleiri.
Óska allir þessu máli framgangs, nema ef
vera skyldi höfuðsmaður „fiamsóknarflokks-
ins" hér í sýslunni, Árni bóndi á Geitaskarði,
því hann reið heim til sín af Blönduósi
kveldið fyrir fundinn og kom hvergi nærri,
hafði hann þó verið þar neðra 3—4 daga
fyrir fundinn.
Húsbrunar.
Frétzt hefur enn um 2 húsbruna, annan
á Vopnafirði, hinn á Seyðisfirði, og utðu
báðir sama kveldið 21. marz.
A Vopnafirði brann veitingahúsið þar,
eign Runólfs kaupmanns Halldórssonar,
byggt fyrir 2 árum á rústum gamla veit-
ingahússins, er sami maður átti og brann
fyrir 3 árum. Fólkið bjargaðist með
naumindum út úr eldinum, sumt á nær-
klæðum einum. Vindstaðan var þannig,
að logann lagði í þá áttina, sem ekkert
íbúðarhús var fyrir. Næsta hús stóð 40—
50 álnir frá veitingahúsinu, og hugðu
menn það í hættu um tíma, en af þv( að
vindstaðan breyttist sakaði það ekkert.
En veitingahúsið brann til kaldra kola.
Kvað það hafa verið lágt vátryggt. Þar
brann vöruforði Runólfs kaupmanns, hús-
búnaður hans og húsbúnaður Bjarna veit-
ingamanns Þorsteinssonar, allt óvátryggt,
og var því skaði þessi allmikill, því að
litlu varð bjargað. Haldið var, að kvikn-
að hafi í tréspónum í smíðaverkstofu á
2. lopti.
Á Seyðisfirði (Vestdalseyri) brann sama
kveldið til kaldra kola húsið »Glaðheim-
ur«, er fyrrum var veitingahús. Það var
vátryggt fyrir 3550 kr. Bjargað varð
miklu af húsmunum, en matvæli og rúm-
föt brunnu. Hafði kviknað ( út frá ofn-
píptt.
Skipstrand.
Sönnt nóttina, sem bruninn varð á Vopna-
firði, strandaði þar skammt fyrir utan
kaupstaðinn á svonefndu Tangarifi, verzl-
unarskipið »Elinor« með vörur til Örttm
& Wttlfs verzlunar. Lenti það á skeri
milli brimboða, og varð mönnum bjargað
í Iand á strengjum, eptir mikla erfiðis-
muni, því að strengirnir slitnuðu tvisvar,
þá er farið var að strengja á þeim. Varð
4 mönnum bjargað þann dag, en skip-
stjóri og stýrimaður voru orðnir svo þrek-
aðir, að þeir treystu sér ekki á strengjunum
gegnum brimið, og var þeirn bjargað
morguninn eptir. Gengu margir kaup-
staðarbúar mjög rösklega fram við mann-
björg þessa.
Slysfarir.
Hinn 8. marz urðu 2 menn úti á heim-
leið úr Fljótum til Siglufjarðar. Voru
kornnir yfir Siglufjarðarskarð og nálægt
bæjum. Þeir hétu: Finnbogi Haf-
1 i ð a s o n bóndi í Leyningi og H e I g i
Sigfússon, ókvæntur piltur, sonur bónd-
ans í Skarðdalskoti.
Dáinn
hérí bænttm 25. f. m. Þó rð 11 r ’J or fa-
son útvegsbóndi frá Vigfúsarkoti, erþar
hafði ntjöglengi verið og fluttur var þaðan
sjúkur 18. f. m., þá er Glasgow og Vig-
fúsarkot brunnu (sbr. sfðasta blað). Hann
var kominn á níræðisaldur. Faðir hans
var Torfi stúdent Árnason á Mófellsstöð-
um í Skorradal, ættaður austan úr Múla-
sýslu, en kona Þórðar heit. var Ragn-
heiður Jónsdóttir Björnssonar Stephensens
sekretera Ólafssonar stiptamtmanns óg lifir
hún marin sinn. Meðal barna þeirra, sem
lifa, er Þorgrímur héraðslæknir á Borgum.
Þórður heit. var dugnaðarmaður, skyn-
samur og vel látinn.