Þjóðólfur - 08.05.1903, Blaðsíða 2

74
nafni nefnist. Og þótt séra Magnús hefði
eflaust talið það mestan heiður, sem hon-
um hefði getað hlotnazt á æfinni, og mestu
þjóðargæfu að fá Valtý í sæti sitt, þá var
samt sá hængur á því, þráttfyrir valtýskan
álrúnað Mýramanna, að hæpið þótti að
treysta því, að séra Magnús gæti afhent
doktornum atkvæði sín. En á það mundi
þó hafa verið hætt, ef í öll skjól hefði
fokið. En þá vildi svo giptusamlega til,
að sæti var sagt lausu í öðru kjördæmi,
sem lengi hefur verið arinn valtýskunnar
svona á borð við Mýrar, eða öllu betra.
En það var 1 Gullbringu- og Kjósarsýslu.
2. þingmaðurinn þar, Þórður Thoroddsen
héraðslæknir, hefur látið það boð út ganga,
að hann ætti örðugt með að sitja á næsta
þingi, og skorað á kjósendur sína, að iáta
Valtý njóta atkvæða sinna. Segjá sumir,
að Gullbringu- og Kjósarsýslubúar muni
láta sér þá afhendingu vel lynda, en aðrir
efast um, að þeir muni almennt una
þeim kaupum vel, og muni því annað-
hvort sitja heima, eða greiða öðrum at-
kvæði en dr. Valtý, ef kostur væri. Nú
er að minnsta kosti víst, að Halldór Jóns-
son bankagjaldkeri verður þar í kjöri af
hálfu heimastjórnarmanna, og ættu nú allir
þeir, sem illa una uppgjöf læknisins og
atkvæðaafhendingu til Valtýs, að koma
sér saman um að kjósa Halldór ásamt
einhverjum innanhéraðsmanni t. d., er þeir
ættu að geta fengið til að gefa kost á
sér.
En ástæðán fyrir því, að Þórður Thor-
oddsen dregur sig nú í hlé, kvað ein-
göngu vera sú, að hann hafi ákveðið lof-
orð frá þeim Warburg og Arntzen, að fá
bankastjóraembættið við hlútabankann
þeirra, og er því eðlilegt, að hann geti
ekki snúizt við þvi að sitja á þingi, svona
fyrst í stað að minnsta kosti. Þingmennsku-
uppgjöf hans nú, er ekki beidtrr skiljanleg
á annan hátt, því að hitt er ekkert nema
fyrirsláttur einn, að yfirvöldin hér hafi
gert eða hafi ætlað að gera honum erfitt
fyrir, með því að fá mann til að þjóna
embættinu í hans stað um þingtímann,
því að oss er kunnugt um, að lækna-
skólastúdent einn, sem ekki hefur enn
tekið próf, var hálft um hálft ráðinn til
hans, ef tii þyrfti að taka, og að land-
læknir mundi ekkert hafa haft á móti
því. Þetta er því ekki ástæðan fyrir upp-
gjöfinni, heldur hin fyrirhugaða banka-
stjórastaða. Er fátt um þetta að segja,
því að hverjir skyldu standa nær til að
hljóta góðs af réttunum en þeir, sem
mest hafa barizt fyrir stofnun þessa hluta-
banka? Auðvitað varpar þetta dálítið ein-
kennilegu ljósi yfir baráttuna. En það
sáu margir fyrir löngu.
Fyrir valtýska fiokkinn á þingi verða
það ekki hagfelld skipti, ef Valtýr kemur
í sæti Þórðar, enda hálfleiðinlegt fyrir
doktorinn að geta hvergi komizt að í neinu
kjördæmi, nema með því að láta einn
hinn færasta mann flokksins á þingi standa
upp fyrir sér. Þetta er satt að segja hálf
vesaldárlegt. Og sámt er ekki víst að
það dugi. Það er ekki alveg áreiðanlegt,
að allur meginþorri kjósenda í Gullbringu-
og Kjósarsýslu sé svo hlýðinn, að kjósa
Valtý í stað Þórðar, ekki víst að sömu
mennirnir, er ætluðu sér að kjósaÞ. Th.,
geri sér að góðu að vera afhentir Valtý,
eins og nokkurskonar verzlunarvara.
Til Skúla.
.... „vér viljum benda hinum
aflagða frelsispostuia á það, að
snúa sér heldur að því fyrir al-
vöru, að selja gráfíkjur og skötu-
börð, heidur en að hlutast til
um pólitlk landsins" ....
(Dagskrá 84. bl. 4. des. 1897).
Skúla Thoroddsen hefur orðið heldur
bumbult af því að eg hafði eptir blað-
sneypu hans ummæli þess um heimastjórn-
arflokkinn f amtmannsgrein minni í Þjóð-
ólfi í vetur, og þeysir nú spýjunni í and-
lit mér úr vatnsbyssu sinni 30. f. m.
Hann neitar því harðlega, að hann hafi
nefnt heimastjórnarflokkinn »Estrúpsiiða«,
heldur nokkurn hluta, sem hann kallar
»apturhaldsliða«. En sama blaðið, sem
flytur mér ávarp Skúla, flytur einnig afar-
æsilega grein móti heimastjórnarflokkn-
um, sem hann kallar Estrúpsliða 1 hverju
orði, og verður ekki annað af þeirri grein
ráðið, fremur en hinni, en að allurheima-
stjórnarflokkurinn eigi þar óskiiið mál,
því auk þess, sem margir helztu menn
hans eru taldir þar upp sem »styrktar-
menn« Estrúpsliða, þá er Þjóðólfur að-
alblað heimastjórnarflokksins, kallað að-
almáltól Estrúpssveitarinnar. Og þang-
að til »Þjóðv.« birtir greinil. skipting
heimastjórnarflokksins mun eg og aðrir
heimastjórnarmenn álíta, að átt sé við
flokkinn allan, þrátt fyrir þessa ragmann-
legu tilraun Skúla, til þess að þiggja suma
þeirra undan titlinum.
En þó »Þjóðviljinn« segi það satt, að
hann eigi ekki nema við nokkurn hluta
heimastjórnarflokksins, þá sjá það þó all-
ir menn, að nafnið er uppnefni, þvl
Estrúp kemur heimastjórnarmönnum e k k -
ert við, hvorki beinlínis né óbeinlfnis;
var hann og orðinn valdalaus maður löngu
áður, en heimastjórnarflokkurinn varð til.
Og smánandi uppnefni er það vegna
þess, að Estrúp þessi er illa þokkaður í
sínu landi. — Aðalatriði þessa máls er
það , að »Þjóðv.« hefur »uppnefnt« mót-
flokk sinn og haftgetsakir um hann þvert
ofan í áskoranir friðarfundarins á Akur-
eyri, sem hann taldi sér »ljúft verk og
vandalítið að verða við«. Þessu getur
Skúli ekki neitað, og þó hann reyni það,
og fái prestinn í Vigur til þess að neita
með sér, þá dugir það ekki fyrir hæsta-
rétti -- almenningsálitinu. En Skúli
hefði átt að vera svo næmur, að finna
það, að eg gat þessa ekki til þess að
niðra honum, heldur til þess að sýna
pólitiska einfeldni hans og leiða þannig
vorkunsemi almennings að honum, svo
hann yrði dæmdur vægara en ella fyrir
þetta athæfi sitt. — Vænti eg því þakk-
lætis Skúla, þegar eg er búinn að koma
honum í skilninginn um þetta, sem eg
vona að mér endist þolinmæði til.
Það, sem Skúli segir um hæfileika mína
og hefur eptir einhverjum (ólýgnum ?), læt
eg mig litlu varða, alveg jafnlitlu og þó
það væri heima bruggað hjá kaup-
manninum; en sneggri umskipti gerði
»Þjóðv.« og »Isaf.« á Guðmundi áSandi
hér um árið, þegar hann hljópst yfir í
Valtýsflokkinn, heldur en þó þau gerði
mig »vitran og vel reyndan«, ef eg yrði
einhverntíma svo vitlaus, að eg gengi
undir merki þeirrarklfkuoggerðist hlaupa-
seppi hennar.
Aptur er eg neyddur til þess, að lýsa
Skúla Thoroddsen opinberan ósanninda-
mann að þvf, að eg hafi verið launað-
ur atkvæðasmali við kosningarnarhér
í fyrra. Þykir mér leitt að þurfa að gera
þetta, því eg álít engu á Skúla bætandi,
en hann má sjálfum sér um kenna. Eg
get sagt Skúla það með sanni, að eg hef
verið sjálfs míns húsbóndi í pólitfskum
efnum og er enn, og sömuleiðis það, að
eg hef beðið töluverðan skaða fyrir af-
skipti mín af pólitík, þótt eg hafi ekki
boðið mig tii þings, og þvf ekki þurft að
eyða fé til þess að greiða ferðakostnað,
»aukaþóknun« né þvfumlfkt; og er það
ekki mín sök, ef Skúli ersvo langt leidd-
ur, að hanr. geti ekki trúað þessu,
Til lítils mun það koma Valtýingum, þótt
þeir reyni að hafa mig fyrir grýlu á Húnvetn-
inga, enda h 1 ý t u r það að vera gert m ó t i
betri vitund, því það er engum kunn-
ugra en Valtývum, að Húnvetningar flestir
láta e n g a teyma sig, og sýndi það sig
rækilega í fyrra, þegar mestöll embættis-
stétt sýslunnar ogöll verzlunarstéttin lögðu
sig í bleyti til þess að koma að grímu-
klæddum Valtýing, en fengu ekki teymt
nema örfáa kjósendur út í það forað,
þó það liti út eins og slétt grund.
Þetta er annars ekki í fyrsta sinn, sem
ráðizt er á Húnvetninga, og sérstaklega
mig, út af kosningunum í fyrra. »Norð-
urland« var ekki lengi á sér, og bar út
ósannindí um mig og fleiri; en eg —
fyrir mitt leyti — áleit »ómæt ómagaorð-
in«, þar sem var bull Einars Hjörleifsson-
ar, og þagði þvt við rausi blaðsins; en
vilji nú valtýsku blöðin ekki sitja á strák
sínum gagnvart okkur hér eptir og þegja,
þá geta þau átt kost á því, að opinberað
verði háttalag þeirra, sem beittust fyrir
kosningu Páls Briem’s í fyrra, þó þeim
hafi verið hlíft við því til þessa. Heima-
stjórnarflokkurinn hér í sýslu hafðist ekk-
ert ólögmætt né ósæmilegt að við kosn-
ingarnar í fyrra, og þarf þvf ekki að hlffa
amtmannsliðinu vegna þess, að hann sé
hræddur um sig, enda hefur það verið
gert, eingöngu vegna friðarins,
sem á sér eins einlæga vini hér, eins
og þá sem stjórna »Norðuriands«friðin-
um og getsakaslogninua.1)
Þá mætti og um leið minnast framkomu
amtmanns á kjörfundinum, þó hlífst hafi
verið við því til þessa einnig.
En hvað sem þessu líður, þá munu
Húnvetningar allir, eg sem aðrir, halda
óskerðum heiðri, hvað sem Skúli Thor.
fleiprar um okkur, og þó hann hefði gert
það, áður en »hann gerðist það lítilmenni
að greiða sjálfum sér atkvæði«, eins og
Valdimar heitinn Asmundsson komst að
orði um hann í »Fjallkonunni«, en ekki
alþingisrímunum.
Þá segir Skúli það, »að naumast sé
hægt að fara með meiri stórlygar«, en að
gefa það í skyn, að Valtýingar ætli að
láta hlutafélagsbankann gleypa landsbank-
ann, og gera Reykjavík að hornreku, að
því er snertir fregnskeytasamband við út-
lönd. Þetta byggði eg á framkomu Val-
týva í þessum málum að undanförnu, og
að því er snerti bankamálið, sérstaklega
kapp það, sem valtýski flokkurinn í neðri
deild 1901 lagði á það, að bana lands-
bankanum. En svo hefi eg meira fyrir
már, og það er einkum grein í »Norð-
urlandi« í fyrra, sem sló því föstu, að
ef annarhvor bankinn yrði að víkja fyr-
ir hinum, þá yrði landsbankinn að víkja
fyrir hlutafélagsbankanum. Verður að
álfta, að sú grein hafi verið skrifuð fyrir
munn valtýsku höfðingjanna norðlenzku,
enda sé eg ekki, að hún komi í nokkurn
bága við yfirlýsing Valtýsflokksins 23. ág.
í fyrra, þar sem hann Jýsir yfir því, að
það sé »uppspuni að hann vilji leggja
niður landsbankann«, eins og núsékom-
ið horfum þess máls; því strax og »horf-
um málsins« er þannig »komið«, að
hlutafélagsbankinn þrífst ekki eða miklu
miður en æskilegt þætti, eða þannig að
auðsætt þyki, að báðir bankarnir hafi
ekki nóg starfssvið — þá »verður lands-
bankinn að víkja«, samkvæmt lögmáli
»Norðuríands«, og án þess slfkt komi í
bága við nefnda yfirlýsing Valtýinga, því
þá verður »horfum þess máls komið« á
annan veg en 23. ág. 1902. Annað mál
væri, ef Valtýingar vildu lofa því skil-
yrðislaust, að sýna landsbankanum aldr-
ei nokkurt tilræði framar, og jafnframt
því að auka aldrei hlunnindí hlutafé-
lagsbankans á nokkurn hátt, beinlíniseða
óbeinlínis, þá gætu þeir gert sig gilda,
og mælt digurt um »getsakir« o. s. frv.
— og þó myndi eg ekki trúa þeim öll-
1) Sbr. greinina: „Kosningarnar" í 24. bl.
„Norðurl." 7. marz f vetur.
u m . En eins og »horfunum« er nú
komið ættu þeir að þegja, eða lýsa yfir
þessu, sem eg hefi bent þeim á, og geya
svo. — Og ef þeir vildu vera líkir »góðu
börnunum«, þá ættu þeir jafnframt að
biðja þjóðina in'nil. fyrirgefningar á þvf,
- að þeir voru svo flónskir árið 1901, að
láta seðlaútgáfurétt landsins af hendi fyr-
ir svo sem ekkert, í stað þess að láta
þjóðina njóta alls þess arðs, sem hann
gefur af sér.
Aður en eg skilst við Skúla, get eg
ekki gert honum betur til, en að minna
hann á ráð »Dagskrár«, sem er sett fyrir
ofan þessa grein, og ráða honum til þess,
að breyta ekki út af því í neinu, en nú
vantar ekki annað til, en að hann hætti
hinum pólitiska kálfadans, sem flestum er
tekið að leiðast á að horfa, svo stirðleg-
ur og klúr er hann ávallt.
En þurfi Skúli að »minnast« mfn »bet-
ur« með ósönnum áburði og brígslum, þá
skyldi eg álíta hann dreng að betri, ef
hann gerði það heldur í »Isafold«, en
»Þjóðv.«, því hún kemur hér á næstu
grös við mig »sú gamla«, en »Þjóðviljann«
get eg ekki náð f, nema með svo miklit
ferðalagi og fyrirhöfn, að eg tel mér það
með öllu ókleyft, þvf eg get ekki ætlazt
til, að mér verði sent blaðið, eins og
kunningi minn syðra gerði í þetta sinn.
— Það munu flestir hafa eitthvert þrif-
legra starf með höndum.
Höfðahólum 15. apríl 1903.
Árni Árnason.
Blóðvatnslækning gegn kíghósta.
Læknir nokkur í Belgíu, dr. Leuriaux,
er Iengi hefur fengizt við rannsóknir á
kíghóstanum, hefur nú fundið »bakterí-
una« sem veiki þessari veldur og reynt
með góðum árangri blóðvatnslækningu
gegn veikinni á sama hátt og læknarnir
Roux og Behring, er þeirri lækningaað-
ferð beittu fyrst gegn »difteritis«. En
dr. Leuriaux var ómögulegt að framleiða
sjálfa veikina eða einkenni hennar í dýr-
um þeim, er hann notaði við tilraunir sín-
ar. Menn hafa aldrei getað sannað, að
nein húsdýr vor hefðu kíghósta. En með
því að spýta lifandi kfghóstabakteríum
inn í dýr, og stækka skammtinn smátt og
smátt, komu þessi sjúkdómseinkenni í
ljós: hraðari andardráttur, samdráttur þind-
arinnar, máttleysi fyrst í apturfótunum svo
f framfótunum og brjóstvöðvunum, óreglu-
legitr andardráttur, og Joksins stjarfi (stff-
krampi) og dauði. Við innspýtingu á
eitrinu sjálfu, er bakterían framleiðir urðu
áhrifin hin sömu, er sýnir, að það er
ekki að eins »bakterían« sjálf, er kveikir
veikina, heldur hin eitruðtt efni, er hún
framleiðir. Eins og dr. Rouxgerði hesta
ómóttækilega fyrir difteritiseitrinu með
innspýtingu, eins tókst dr. Leuriaux að
gera hesta ómóttækilega fyrir áhrifum
kíghóstaeitursins með innspýtingu, svo að
eptir nokkra mánuði þoldu þeir stóra
skammta án þess að sýkjast. Þá er svo
langt var komið, tók hann þeim blóð og
fékk þá það blóðvatn (serum), sem nú
er farið að nota gegn kíghóstanum. Dr.
Lorthioix, forstjóri St. Pierre spítalans f
Brússel, þar sem blóðvatnslækning þessi
hefur verið um hönd höfð með nákvæm-
um vísindalegum athugunum fer svofelld-
um orðum um hana: »Blóðvatnið fækk-
ar hóstahviðunum, og notkun þess hefur
aldrei haft í för með sér skaðleg áhrif,
hvorki á einstaka líkamsparta né llffærin
í heild sinni. Ein innspýting er ekki á-
vallt nóg til lækningar, það getur þurft
tvær eða þrjár, ef veikin tekur sig upp
aptur. Að jafnaði er sjúklingurinn albata
innan 10 daga. Bezt er að gera inn-
spýtinguna þegar 1 byrjun veikinnar, und-
ir eins og sjukdómseinkennin eru orðin
full greinileg«.