Þjóðólfur - 18.12.1903, Blaðsíða 1

55. árg.
Reykjavík, föstudaginn 18. desember 1903.
Jfs 51.
Landsbankinn yerður lokaðnr dagana
21. desember—4. janiiar næst-
komandl að biðum dðgum
meðtðldum, þó verðnr afgreiðslnstof-
an opin 2. janúar kl. 11—2, en að
eins til afgreiðslu fyrir bankavaxtabréfa-
eigendur.
Landsbankinn í Reykjavík,
io. des. 1903.
Tryggvi Gunnarsson.
Fyrirkomulag
nýja bankans.
Nú er reglugerð banka þessa birt, stað-
fest af Alberti 25. f. m., svo að nú geta
menn farið að glöggva sig á, hvernig ætl-
azt er til að stofnun þessari sé stjórnað,
og hvernig verksviði hennar á að vera
háttað. Reglugerð þessi er langur bálk-
ur í 44 greinum, en mikill hluti hennar
eru sjálf bankalögin 7. júnf 1902, sem
mönntim eru kunn. Hér verður því ekki
minnst á annað, en nokkur atriði, sem
lögin kveða ekki á ttm, þ. e. nánari
ákvæði um stjórn og fyrirkomulag bank-
ans. En engin reglugerðarákvæði mega
rfða í bága við lög þau, sem miðað er
við eða fara út yfir þann grundvöll, er
lögin heimila. í þessari reglugerð mttn
það og heldur ekki gert, en samt mun
það ekki vera samkvæmt anda laganna
að minnsta kosti, þá er gert er ráð fyrir
því í 3. gr. reglugerðarinnar, að stofna
megi líka útibú á Færeyjum(!) eins og
hér á landi. Þetta er að vísu ekki bann-
að í lögunum, en það er líka fjarri því,
að það sé heimilað. Menn bjuggust við,
að bankastofnendurnir mundu vilja eða
þurfa að hafa einhverja skrifstofu eða
einskonar útibú í Kaupmannahöfn, en þó
var samt ekkert tekið fram um það í lög-
unum. Nú er ákveðið f reglugerðinni, að
bankinn megi hafa erindrekaskrifstofu
(Agentur) í Kaupmannahöfn, en ekki má
hún hafa sjálfstæð bankastörf á hendi.
Kvað Warburg vera skipaður stjórnandi
þessarar skrifstofu, þeim hefur fundizt, að
hann yrði einhversstaðar að komast að.
Engar nánari reglur fyrir skrifstofu þessa
eru settar í reglugerðinni, en samkvæmt
24. gr. á fulltrúaráðið að gera það. En
það er tekið beinlínis fram í reglugerð-
inni, að bankastofnunarfélagið, er kosið
hefur Warburg ti! þessa starfa, setji hon-
um reglur um starfsemi hans og geri samn-
ing við hann, og Warburghefur því auð-
vitað sömu hlunnindi, sem fyrsta fram-
kvæmdarstiórnin, er félag þetta kýs og
ekki verður við haggað fyrstu 9 árin, nema
með samhljóða atkvæða allra fulltrúanna
eða af aðalfundi. Þessu er nfl. öllu svo
vísdómslega fyrirkomið, að félagið, er
setur bankann ástofn ræður framkvæmd-
arstjórnina við hann, ákveður hver kjör
hún skuli hafa og semur reglugerðina, allt
upp á eigin spýtur, án þess að leita
nokktirra ráða hjá hinum þingkosnu banka-
ráðsfulltrúum, en þegar það er alltklapp-
að og klárt, þá eröllu fulltrúaráðinu feng-
in allmikil völd í hendur, og hver þeirra
launaður með 1000 kr. á ári. Þá er 9
fyrstu reikningsárin eru liðin, kýs fulltrúa-
ráðið framkvæmdarstjórnina, skiptir störf-
um milli forstjóranna, ákveður laun þeirra
og afstöðu hvers til annars, gerir samn-
inga við þá o. s. frv. Þetta fúlltrúaráð
kemur því ekki fullkomlega tibjs'kjalanna
fyr en eptir 9 ár.
Hvernig þær reglur eru, sem bankastofn-
unarfélagið t. d. setur Warburg sem for-
stöðumanni Hafnarskrifstofunnar,vita menn
ekki, líklega fær samt fulltrúaráðið að
sjá þær síðar. Það verður, samkvæmt á-
kvæðunum í 3. gr. að hafa eptirlit með,
að útibússkrifstofa þessi hafi ekki neitt
sjálfstætt vald, heldur verði algerlega háð
stjórn bankans hér.
En þótt þessi skrifstofa hafi verið sett
á stofn í Höfn, þá virtist óþarft að heim-
ila stofnun sjálfstæðs útibús á Færeyjum,
sem ekki er annað en hérað (Provins) í
Danmörku, svo að þess vegna hefði eins
mátt heimila að stofna útibú á Fjóni eða
Falstri. Auðvitað erþessari heimildskot-
ið inn í reglugerðina til þess að fárýmri
markað fyrir peninga bankans. Stofn-
endurnir eru Uklega hræddir um, að verk-
sviðið hér á landi verði nokkuð lítið.
Jatnframt heimildinni til útibússtofnunar
á Færeyjum, er einnig heimilað aðstofna
útibú annarsstaðar á Islandi en á Akur-
eyri, Seyðisfirði og ísafirði, sem beinlínis
er ákveðið í lögunum. En þetta ákvæði
um útibússtofnun annarsstaðar hér á landi,
en í þessum kauptúnum, er að líkindum
fleygað þarna inn til þess að koma Fær-
eyjum að. En ekki kemst þetta í kring,
nema 5 atkvæði í fulltrúaráðinu séu með
því. Ekkert er ákveðið um það, hvenær
stofna skuli útibúin t þessum 3 fyrnefndu
kauptúnum. En tilgangur þingsins var,
að þau skyldu stofnast undir eins og bank-
inn væri tekinn til starfa hér á landi, og
það getur vel verið, að sú verði einnig
reyndin á, en það getur Hka verið að það
dragist.
I 13. gr. eru talin upp störf þau, er
bankinn hefur á hendi, og eru þau:
1. Að taka við peningum á dálk eða
sem innláni.
2. Að lána gegn trygging í áreiðanlegum
verðbréfum, allt að 75%af verði þeirra.
Venjulega veitast lán þessi ekki nema
út á skuldabréf, er gefin eru út af rlkj-
um, sveitar- eða bæjarfélögum og op-
inberum lánsstofnunum, og eru með
kauphallarverðlagi, ennfremur út á
bankahlutabréf, sem eru með kauphall-
arverðlagi, og út á veðskuldabréf fast-
eigna. Gegn trygging í skuldabréfum,
er út eru gefin af veðdeild landsbanka
íslands má veita lán, þótt eigi séu
skuldabréfin með kauphallarverði.
3. Að veita skyndilán gegn tryggingu í
verzlunarvörum.
4. Að kaupa og selja víxla, dýra málma,
skúldabréf og hlutabréf.
5. Að ráðstafa lánum og útvega fé til
fyrirtækja í atvinnuvegum.
6. Að láta í té lán gegn sjálfsskuldará-
byrgð eða veði svo og á hlaupareikning.
Aðrar tegundir aí bankastörfum en
þær, er að framan eru greindar, má bank-
inn ekki takast á hendur nema samkvæmt
ályktun fulltrúaráðsins, er samþykkt sé
með 5 atkvæðum að minnsta kosti.
Stjórn bankans er þrfþætt: fulltrúaráð
(bankaráð), framkvæmdarstjórn og aðrir
embættismenn oghluthafar áaðalfundum.
Með því að helmingur fulltrúaráðsins er
valinn af alþingi og ráðherrann sjálfkjör-
inn formaður þess, þá skiptir það miklu,
hve mikil völd ráð þetta hefur í stjórn
bankans, og þvf verða hér birtar í heilu
lagi 15.—22. gr. reglugerðarinnar, þar
sem verksvið fulltrúaráðsins er afmarkað.
15. gr. í fulltrúaráði bankans eru 7
menn, kýs alþingi 3 af þeim, hluthafar
aðra 3. Ráðherra íslands er sjálfkjörinn
formaður í fulltrúaráðinu, en landshöfðingi
varamaður, og gengur hann að öllu leyti
1 ráðherrans stað, þegar hann ereigi sjálf-
ur viðstaddur. Þegar landshöfðingjaem-
bættið leggst niður, kemur landritarinn f
stað landshöfðingja sem varamaður. Þeir
af fulltrúum, er kosnir eru af hluthöfum,
verða að vera skráðir hluteigendur í bank-
anum. Þessir 3 fulltrúar skulu kosnir f
fyrstasinnaf félagi því, er með leyfisbréfi
5. nóvember 1902 er veitt leyfi ftil að
stofna bankann.
16. gr. Á hverjum reglulegum aðal-
fundi fara tveir af fulltrúum frá, annar
úr flokki hinna þingkosnu fulltrúa, hinn
úr flokki þeirra, er hluthafar kjósa. Fara
menn frá eptir aldursröð í ráðinu, en ept-
ir hlutkesti, ef aldursmismunur er enginn.
Endurkjósa má fráfarna.
17. gr. Nú verður autt sæti í ráðinu
á tímabilinu milli tveggja reglulegra að-
alfunda, og fyllir þá fulltrúaráðið sjálft
hið auða sæti á þann hátt, að ef það er
einn af hinum þingkosnu fulltrúum, er
farinn er frá, kjósa hinir þingkosnu, er
eptir eru, mann í sætið, og sé það einn
af fulltrúum þeim, er hluthafar kjósa, er
farinn er, þá kjósa hinir fulltrúarnir í sama
flokki mann í það. Sá er kosning hlýtur,
gegnir ekki lengur fulltrúastörfum en til
þess, er kosninggetur fram farið á reglu-
Iegan hátt af alþingi eða hluthöfum, eptir
því hvorir kjósa eiga. Sá er þá verður
kosinn fulltrúi í hið auða sæti, gengur,
að því er lengd starfstímans snertir, al-
veg f stað þess, er sæti hafði orðið autt
eptir.
18. gr. Fulltrúaráðið heldur fundi sína
í Reykjavík, og boðar formaðurinn til
þeirra með svo löngum fyrirvara, að full-
trúar utan Reykjavíkur fái nægan tíma
til að koma á fund. Með fundarboðinu
skal senda hverjum fulltrúa dagskrá fund-
arins. Til þess að gerð verði gild álykt-
un, verða 4 fulltrúar að minnsta kosti að
taka þátt í atkvæðagreiðslunni. Þeir full-
trúar, er eigi geta komið sjálfir á fund,
geta falið öðrum fulltrúa, er á fundinn
kemur, að greiða atkvæði fyrir sína hönd,
eða og sent fundinum atkvæði sín skrif-
lega. A fundinum ræður afl atkvæða,
nema þar sem annað er ákveðið í reglu-
gerðinni. Þegar jöfn verða atkvæði, sker
atkvæði formannsins úr. Um atriði utan
dagskrár verðtir ekki gerð fullnaðarálykt-
un, nema allir fulltrúarnir séu á fundi
eða hafi gefið öðrum umboð.
Framkvæmdarstjórnin á rétt á að vera
á fundum fulltrúaráðsins og taka þátt í
umræðum, nema rætt sé um mál, ertaka
til forstjóranna sjálfra. Forstjórarnir hafa
ekki atkvæðisrétt.
Að öðru leyti ákveður fulltrúaráðið
sjálft fundarsköp sín.
19. gr. Fulltrúaráðið hefur hina æztu
forstöðu bankans og allra mála hans á
hendi.
í öllum málefnum öðrum en daglegum
störfum bankans gerir fulltrúaráðið álykt-
un fyrir hans hönd, nema þar sem vald
til þess er í reglugerðinni áskilið aðalfundi.
Að því er snertir hin daglegu banka-
störf, er falin eru framkvæmdarstjórninni,
þá hefur fulltrúaráðið eigi önnur afskipti
af þeim, en að gefa almenn ákvæði og
segja fyrir leiðbeinandi meginreglur.
F’ulltrúaráðið er fyrir hönd bankans í
öllum málum gagnvart hinu opinbera og
öðrum mönnum, þar sem eigi er um dag-
leg bankastörf að ræða, svo og gagnvart
hluthöfum í bankanum.
20. gr. Fulltrúaráðið getur ályktað að
fela einstökum fulltrúum sérstakar tegund-
ir af störfum sínum til framkvæmda og
að annast endurskoðanir 1 skrifstoftim
bankans, sumpart hinar reglulegu endur-
skoðanir, sumpart endurskoðanir á óá-
kveðnum tímum, enda sé ályktunin um
það samþykkt með eigi færri en 5
atkvæðum.
21. *gr. Allt það, sem fulltrúaráðið
gefur út frá sér, skal undirskrifað af for-
manninum og einum hinna fulltrúanna.
Bankinn ábyrgist allar skuldbindingar,
er fulltrúaráðið gengst undir fyrir hans
hönd, en gagnvart fulltrúunum sjálfum
hafa menn engar kröfur í þeim efnum.
22. gr. Jafnframt því, að landsstjórnin
með því að hafa þrjá þingkosna fulltrúa
1 fulltrúaráðinu, getur haft eptirlit með
því, að bankinn hlýði fyrirmælum laga
7. júní 1902 og reglugerðar þessarar og
fullnægi sérstaklega skilyrðunum fyrir seðla-
útgáfurétti sínum, er ennfremur ákveðið,
að ráðherra íslands hefur rétt til þess,
hvenær sem hann vill, að heimta sýnt og
sannað, að málmforði bankans sé í hinu
lögákveðna hlutfalli við seðla þá, sem f
veltu eru, og auk þess hefur hann aðgang
að framkvæmdarstjórnar umræðum og
rétt til þess, hvenær sem vera skal, að
láta sýna sér bækur bankans og skjöl.
í 23. gr. eru ákvæði um þóknun handa
fulltrúunum (1000 kr. á ári til hvers) auk
dagpeninga og borgunar fyrir ferðakostn-
að. Svo eiga þeir og að fá hlut 1 ágóða
bankans (5%), næst á eptir landsjóðsgjald-
inu, varasjóði og hluthöfum. — í 25. gr.
er tekið fram, að framkvæmdarstjórn bank-
ans ráði útibússtjórn, gjaldkera og bókara
með samþykki fulltrúaráðsins, svo að
samkvæmt því á fulltrúaráðið að hafa
hönd í bagga með skipun þessara manna
nú þegar. Aðra sýslunarmenn ræður fram-
kvæmdarstjórnin ein og vlkur þeim frá.
Um aðalfundi og verkefm þeirrahljóð-
ar 27.—37. gr. Skal aðalfund halda 1
Reykjavík á hverju ári í júlímánuði, en í
fyrsta sinn þó ekki fyr en liðið er eitt
starfsár bankans, en það telst frá nýári
til nýárs.