Þjóðólfur - 19.02.1904, Blaðsíða 1

56. árg.
Reykjavík, föstudaginn 19. febrúar 19 04.
Jú 8.
Frú Sigríður Bogadóttir.
Þegar ár í öldu
ítum gjörði fróa
sólin skein á skjöldu,
skatnar keyrðu jóa;
brosti haf og hauður,
hlógu blóm á velli —
þá var ást og auður
undir Staðarfelli.
Réði rausnargarði
rekkur þjóðum kunni,
framar en Fafnis arði
fræðum lands sá unni,
studdi höld í stafni,
sterk og práð á velli,
jöfurs brúða jafni
Jarþrúður á -Felli.
Lengi lánið undi,
líf og fjör og iðja,
fár á Fróni mundi
fegri geta niðja,
fulla fremdarauði:
fóstra minn hinn staka1),
J e n s, er býtti brauði,
Benedikt hinn spaka.
Átti dýrar dætur
drós með göfgum manni,
sæmilegri sætur
sjaldan lýstu ranni.
Brostu ljúf í lyndi
liljublóm á velli,
þá var ást og yndi,
undir Staðarfelli.
Lýsti fósturlandi
Ijós af ungum vonum,
fagur frelsisandi
fæddist landsins sonum.
Blómin sólar biðu
bljúg og þýð á velli —
horskir herrar riðu
lieim að Staðarfelli.
Sem í dýrstu sögum,
sonum landsins beztu
hjón með rausnarhögum
heimasætur festu.
Loks var gleðin gengin,
grétu strá á velli, —
rósin eftir engin
undir Staðarfelli! —
Hvar er horski skarinn f
hvað í efni fleira?
Fram hjá eru farin
fimmtíu ár og meira.
Autt er út um haga,
engin blóm á velli.
Inn mér óð þinn, Saga,
undir Staðarfelli.
Sorgarstef mín stilli
strengir harmi grættir;
fjöri enn mig fylli
frægðar vorrar ættir.
i) Brynjúlfur í Flatey (t 1870).
Hvað mun helzt, sem bægir:
hrygðarlund og elli?
eða „skarðið" ægir
undir gamla Felli?
Þótt eg háti að heyra
harmatölur nauða,
eltir samt mitt eyra
ómur „þessa dauða".
Aðall minnar aldar
allur horfinn, farinn,
þar sem fölvu faldar
feigðar kaldi marinn.
Hverja sá eg síðast
síga feigs að velli
bjarkanna, sem blíðast
brostu undir Felli?
Þitt eg yrki erfi,
aldinbjörkin prúða,
faldin fögru gerfi
lölskvalausust brúðal
Aldrei biskupsbeður
búinn verður neinni
— satt mitt kvæði kveður —
konu sálarhreinni.
Islenzk varstu í anda,
orði, verki, þekking,
sterk í veg sem vanda,
vissir ei af blekking.
Alt hið góða, gengna,
geymdir þú í sóma,
en hið „ferska", fengna,
fannst þér vandi að róma.
Upp í einfaldleika
önd þín leit til hæða,
þar sem ráð vor reika,
réttan veg að þræða. —
Bekkur var þér búinn,
beztur forðum talinn,
trygðin nú og trúin
tjalda brúðarsalinn.
Sætt í svölu rúmi
svanninn hvíli frómi;
rireifi döpru húmi
Drottins sólarljómi! —
Látum hugann hressa
helgar Bragaræður.
Enn skal ykkur blessa,
ítru systur, bræður!
Hvílið frægðum faldin,
frí við sorg og elli,
enn þá gróa aldin!
undan Staðarfelli!
Matth. y.
Ábyrgðarfélög.
I ölium siðuðum löndum er lögð mik-
il áherzla á, að menn geti gegn lágum
iðgjöldum tryggt eignir sínar gegn hvers-
konar tjóni, sem að höndum kann að
bera, og þessvegna er alstaðar fjöldi fé-
laga, sem taka að sér ýmiskonar ábyrgð-
ir, svo að segja á hverju sem er. Sllk
félög, sé þeim hyggilega og ráðvandlega
stjórnað, eru afarnauðsynleg 1 hverju þjóð-
félagi, og hafamjög mikil áhrif á þjóðar-
velmegunina, gera þjóðareignina alla trygg-
ari og óháðari öllum sviplegum og utan-
aðkomandi óhöppum, auk þess, sem fé
það, er félög þessi hafa undir höndum
verður að veltufé manna á milli, ávaxtast
og margfaldast og eykur þannig þjóðar-
eignina. Vér Islendingar erum hraparlega
langt á eptir öðrum þjóðum í þessu,jafn-
vel fremur en I nokkru öðru. Vér horf-
um á það, að árlega rennur stórfé út úr
landinu til iðgjalda í erlend brunabóta-
og lífsábyrgðarfélög, því að svo að segja
enginn vísirslíkra félaga er til hér á landi.
Sérstaklega er einokunin af hálfu hinna
erlendu brunabótafélaga farin að gerast
óþolandi, en með því að áhættan í sltk-
um félögum er1' jafnan mikil á hina hlið-
ina t. d. þá er stórbrunar koma fyrir, þá
er allhætt við, að margir verði smeikir'
við, áð setja slíkt félag hér á stofn gegn
ábyrgð landsjóðs, en fyr eða síðar hlýtur
þó að reka að því, og er þá betra fyr
en seinna. En þótt stofnun almenns bruna-
bótafélags kunni að þykja nokkuð viður-
hlutamikil, þá væri reynandi fyrst að koma
almennu lífsábyrgðarfélagi á stofn. Á-
byrgðarmaður þessa blaðs hefur bæði á
þingi 1902 og 1903 skýrt þetta mál nokkru
ítarlegar og sýnt fram á, hve nauðsyn-
legt og sjálfsagt það væri fyrir oss að
hefjast nú loks handa í þessu máli. Ut
af þeim umræðum og þingsályktun, er
samþykkt var á þinginu 1902 eru komin
viðaukalögin urn hagfræðisskýrslurnar, er
þingið 1902 samþ., en stjórnin breytti
lítið eitt og nú eru orðin að lögum eptir
síðasta þing. í þeim lögum eru heimt-
aðar skýrslur um starfsemi allra ábyrgð-
arfélaga, er vinna hér á landi. Þá er
þær skýrslur eru komnar til stjórnarinnar
á hún hægra með að leggja fyrir þingið
frumv. til laga um stofnun innlends lífsá-
byrgðarfélags. Og vér Imyndum oss, að
nýja stjórnin láti ekki jafnmikið nauðsynja-
mál liggja lengi á döfinni, og að einhver
hræring vatnsins frá hennar hendi sjáist
1 þvt á þinginu 1905.
í sambandi við þetta viljum vér geta
annara nýrra laga, er slðasta þing sam-
þykkti, og staðfest voru af konungi 10.
nóv. f. á. Það eru lögin um lífsábyrgð
fyrir sjómenn, er stunda fiskiveiðar á þil-
skipum. Þessi lög komu 1 gildi 1. jan.
þ. á. Stórt er þar að sönnu ekki af stað
farið, en mjór er mikils vísir, og þessi
sjómannaiífsábyrgð verður eflaust vísir víð-
tækari innlendra ábyrgðarfélaga. Sam-
kvæmt þessum nýju lögum er hver sá
maður, sem ræður sig á þilskip, skyldur
til að vátryggja líf sitt, og að greiða í
vátryggingarsjóðinn 15 a. fyrir hverja viku
vetrarvertíðar, sem hann er lögskráður fyr-
ir og 10 a. fyrir hverja viku vor-ogsum-
arvertlðar.
Um leið og lögskráð er, eiga skipseig-
endur að greiða fyrir skipverja sína þetta
gjald til skráningarstjóra, og að auki frá
sér helming á móts viðgjaldþað, er skip-
verjar eiga að greiða.
Þegar sjómaður drukknar eða deyr af
slysförum á því tlmabili, sem hann greið-
ir vátryggingargjald fyrir, á vátryggingar-
sjóðurinn að greiða til eptirlátinna vanda-
manna hans, ekkju, barna, foreldra eða
systkina 100 kr. á ári næstu 4 ár.
í stjórn þessarar stofnunar eru kosnir:
séra Eiríkur Briem af landstjórninni,
Tryggvi Gunnarsson bankastj. af Utgerð-
armannafélaginu við Faxaflóa og Þorsteinn
Egilsson skipstj. af hásetaíélaginu »Báran«
nr. 1.
ÞiJskipaábyrgrðarfélagið við Faxaflóa,
er stofnað var 1895 fyrir forgöngu Tr,
Gunnarssonar bankastjóra, er ljóst dæmi
þess, að ábyrgðarfélög geta vel þrifizt hér
á landi, því að þrátt fyrir óvenjumikinn
hnekki, er félagið varð fyrir næstl. ár,
stendur hagur þess vel. Það hélt aðai-
fund sinn 2. þ. m. og birtum vér hér á-
grip af fundarskýrslunni frá einum fund-
armanni, því að slíkur félagsskapur sem
þessi á skilið að verða sem flestum kunnur.
Formaður félagsins, Tryggvi Gunnarsson
bankastj., skýrði frá hinum helztu tekju-
og gjaldagreinum félagsins, um leið og
hann framlagði ársreikninginn endurskoð-
aðan fyrir árið 1903.
I fastasjóði félagsins var við ársbyrjun
27,500 kr. og árstekjur hans 12,970 kr.
Gjöld félagsins voru mikil þetta ár, þvl
4 skip strönduðu, sem þurfti að bæta
með 26,677 kr-< °g 9 skip löskuðust, sem
félagið þurfti að bæta fyrir 3,750 kr. Má
það heita fram yfir allar vonir, að félag-
ið, sem er að eins 8 ára gamalt, skyldi
standast þennan mikla kostnað, samtals
30,427 kr. í skaðabætur, auk 1,276 kr.
fyrir virðing skipanna, ásamt gæzlu þeirra
í vetrarlægi o. fl.
Þrátt fyrir þetta, átti þó félagið við árs-
lok í fastasjóði 10,233 kr. °S í séreign-
arsjóði 28,677 kr. eða samtals 38,900 kr.
Þar af voru 20,000 kr. i bankavaxtabréf-
um og 13,600 kr. í sparisjóði landsbankans.
70 þilskip voru í ábyrgð félagsins 1903,
þar af 30 í 1. flokki og 40 í 2. flokki,
öll virt á 747,000 kr. og i ábyrgð félags-
ins fyrir 529,000 kr. Þannig hafa eig-
endur skipanna haft 218,000 kr. í sinni
ábyrgð, en eptir lögum félagsins geta fé-
lagsmenn fengið ábyrgð á mest 3/4 af
virðingarverði skipanna.
Fyrir hin mörgu skipströnd og skaða
á skipum, hafði stjórnin haft mikið og
erfitt starf þetta ár, hún hafði haldið 13
stjórnarfundi og 2 aukafundi með félags-
mönnum.
Eptir stuttar umræður voru ársreikning-
ar félagsins samþykktir í einu hljóði. Þá
voru teknar til umræðu lagabreytingar við
nokkrar greinar félagslaganna, sem stjórn
félagsins hafði áður sent prentaðar til
allra félagsmanna. Allar þessar breyting-
ar voru samþ. því nær íeinuhljóði, nema
ein (breytingin við 16. gr.), húnvarsamþ.
með 32 atkv. gegn 12, og var- hún þess
efnis, að félagsstjórninni veittist heimild
til að taka í ábyrgð félagsins allt árið
póstgufubátinn við Faxaflóa fyrir mest
24,000 kr. Eigendur skipsins »Reykja-
vlk«, sem nokkur undanfarin ár hefur
flutt póst og farþega milli Reykjavlkur og
ýmsra staða við Faxaflóa, vildu eigi taka
að sér vetrarferðirnar nema þvl að eins,
að þeir gætu að mestu leyti fen^ð skip-
ið ábyrgzt, en þeir höfðu fullreynt, að
ekkert útlent félag vildi taka skipið í á-