Þjóðólfur - 13.05.1904, Page 2

fögnuði. En nátttröllið er djöfullegt, þrung-
ið af heipt og hatri, með krepptan höef-
ann gegn lífsins sól. Þessi mynd ætti að
höggvast í marmara.
Þá er »Ógæ fan« — draugur, er sezt
á lendina fyrir aptan ríðandi mann, og
sligar hestinn (sbr. Þjóðsögurnar). Mynd
þessi er að því leyti, sem hún er byggð
á grundvelli þjóðsögunnar, einna síslenzk-
ust« af myndum Einars, en »ógæfan«, hug-
takið um lán og ólán, er vitanlega ekki
frekar eign hinnar íslenzku þjóðar en
annara.
Enn er M i n n i s m er k i yfir S n o r r a
Sturluson. Kona situr í öndvegi; það
er Saga. Að baki hennar er afarstórt
»Relief«, eða upphleypt mynd, er sýnir
Skandinavíu, eða lönd þau, er Snorri reit
um, og yfir þeim lslenzki fáninn. Til
beggja handa hringa sig drekar miklirog
girða svæðið fyrir framan Sögu. Minnis-
merki þetta er afarstórt, og yrði mikil
prýði hvar sem væri, í hverri stórborg1).
En Reykvlkingar fá því miður líklega
aldrei ráð til þess að reisa það. Ymsir
myndhöggvarar og listfróðir menn hafa
lokið hinu mesta lofsorði á minnismerkið.
Auk þessara mynda hefur Einar gert
margar aðrar, sem oflangt yrði upp að
telja, eða geta nánar, t. d. »Útilegu-
maðurinn«, »Re fsi n o rnin«, »Ský-
strokkur i n n«, »Vökumaðurinn«,
»Minnismerki yfir Færeyinginn
Paul Nolsö«, er sýnir geisimikla hönd,
sem heldur á bjargi, ýms »Relief« eða
upphleyptar myndir, sem verið hafa á
Charlottenborgarsýningunni, margar brjóst-
myndir o. s. frv.
En það er ein mynd eftir, sem ber þó
höfuð og herðar að listmæti yfir önnur
verk Einars — það er »M a ð u r og
k on a «.
Mynd þessi hefiir einnig verið nefnd
»Ansvar og »Under Loven«; hún sýnir
mann og konu, er krjúpa saman. Mað-
urinn spennir greipar saman um brjóst
konunnar, en hjún hallar sér að honum
með unaðslegri blíðu, eins og hún hefði
varpað öllum sínum áhyggjum upp á
þennan sterka mann. Maðurinn er sterk-
ur — andlega; það skín út úr svipnum
alvöruþróttur, rétt eins og hann vildi
segja: Hér er mér að mæta! — ekki
með þótta, en með djúpri alvöru.
Fyrst, er eg leit myndina, þótti mér
bera of mjög á fangtaki mannsins, spenntu
greipunum. En það fór af — eg gæti
nú trúað þvf, að listamaðurinn hefði ein-
mitt byggt myndina »yfir« þetta. Því
optar, sem maður sér myndina, því meira
felur greipatakið í sér — »konan er
mfn«. .....
Yfir konunni hvílir draumadýrð og feg-
urð, sem myndin ein getur lýst.
Myndin er gerð í Rómaborg 1903. Þá
þegar ritaði Aage Barfod, danskur mynd-
höggvari langa grein um þessa mynd og
»Útilegumanninn« f »Verdenspejlet«. Síð-
an komst myndin á sýninguna í Vfnar-
borg, listabænum mikla. Stóð hún þar
á bezta stað sýningarinnar, umkringd og
hálofuð af sýningargestunum dag eptir dag.
Og það er eptirtektavert, að myrtd þessi,
eptir útlendan og óþekktan byrjanda og
áft nokkurrar utanaðkomandi »reklame«
eða meðmæla, komst að á þessari lista-
sýningu einhvers helzta listabæjar Norður-
álfunnar.
»Wiener Bilder«, »Wiener Illustrirte Zeit-
ung«, Wiener Tageblatt*, »Magyar Polgar«
— ungverskt — o. fl. o. fl. fluttu myndir
og langar greinar um verk þetta. Sigur
þess var að maklegleikum unninn, fyrir
dómi hins helzta listalands í Evrópu.
En í Danmörku er henni hafnað af
1) Það mundi svara að nokkru leyti til
minnismerkis V. Scotts í Edinborg, en yrði
hærra og miklu umfangsmeira.
7»
dómnefnd Charlottenborgarsýningarinnar,
sem verður opnuð nú í næsta mánuði 1
Aptur á móti vildi hún taka »relief« lítið,
er Einar sendi með, en tók aptur, er hann
sá hinni myndinni háfnað.
Til skýringar þeim, sem ekki hafa haft
kost á að kynna sér dómgreind þessarar
nefndar um myndhögg, má geta þess, að
Stephan Sinding, sá einasti danski mynd-
höggvari, sem þekkist í útlöndum, og er
vitanlega þeirra langmesti listamaður, sýnir
ekki myndir sínar í Charlottenborg. Þeir
höfnuðu og höfnuðu hverju»listaverkinu
á fætur öðru, er hann sendi, svo sem »To
Mennesker*, sem sumir Islendingar munu
hafa séð á myndum, »Valkyrje« o. fl. »To
Mennesker« er goðborið listaverk. Það
var ekki að furða, þótt hannþreyttist; en
þetta sakaði hann ekkert, því hann er vel
efnaður.
— Einar mun ætla sér að sýna mynd-
ina annarstaðar, ef hann sér sér fært,
kostnaðarins vegna1)
Hvar er nú »Mæcenas« Islands — eða
á það sér engan?
2%-04-
Juvenis.
Hlutabankinn og starfsmenn hans.
Á fulltrúafundum bankaráðsins, er haldn-
ir voru hér f bænum 7. og 9. þ. m., voru
teknar ýmsar ákvarðanir um starfsvið
þessa nýja banka, og starfsmenn þeir
ráðnir til fullnustu, er bankastjórnin hafði
valið. Á fundi þessum voru bankastjór-
arnir E. Schou og Sighvatur Bjarnason,
og meðstjórnandi þeirra eða lögfræðilegúr
ráðanautur, Páll Briem amtmaður. Þar
voru hinir 3 þingkosnu bankaráðsfulltrúar:
Lárus H. Bjarnason sýsluraaður, Sigfús
Eymundsson bóksali og Sigurður Briem
póstmeistari, aUk ráðherrans, sem er sjálf-
kjörinn formaður bankaráðsins. Hinir 3
útlendu bankaráðsfulltrúar sóttuekki fund-
inn, en fólu ráðherranum og ísl. banka-
ráðsfulltrúunum allar framkvæmdir og
ályktanir fyrir sína hönd, og mun svo
verða eptirleiðis, að ísl. fulltrúarnir ráði
mestu eða nær eingöngu um fyrirkomu-
lag og stjórn bankans f samráði við banka-
stjórnina. Er Lárus Bjarnason skrifari í
bankaráðinu, en Sigurði Briem hefur ver-
ið falin endurskoðun sú eða eptirlit það
við bankann, er bankaráðið samkvæmt
reglugerðinni hefur heimtingu á. Hver
bankaráðsfulltrúi hefur 1000 kr. árleg
laun, auk ríflegra dagpeninga fyrir þann
tíma, er þeir þurfa að vera að heiman,
til að sækja bankaráðsfundi o. fl., séu þeir
ékkí búsettir hér í Reykjavfk.
Starfsmenn bankans eru þessir ráðnir:
Gjaldkeri Þórður Thoroddsen héraðs-
læknii- frá Keflavík með 2500 kr. árslaun-
um -f- 300 kr. viðbót fyrir mistalningu.
Bókari Sveinn Hallgrímsson (biskups)
stúdent frá Kaupm.höfn með 1800 kr.
árslaunum.
Ritari Hannés Thorsteinsson Hand. jur.
með 1500 kr. árslaunum.
Aðstoðarmaður Jens B. Waage cand.
phil. með 1200 kr. árslaunum.
Laun bankastjóranna eru þannig:
E. Schou 8,000 kr. árlega með 300 kr.
hækkun á ári upp í 12,000 kr. Sighvatur
Bjarnason 4000 kr. með 200 kr. hækkun
á ári, allt upp í 5,400 kr. Páll Briem
fær 2000 kr. árslaun. Ákveðið er, að
Sighvatur gangi að öllu Ieyti í stað Schou’s,
þá er hann er ekki viðstaddur.
Afráðið er, að bankinn setji nú þegar
á stofn útibú á Isafirði, Akureyri og Seyð-
isfirði. Tilnefndir væntanlegir útibússtjór-
ar eptir uppástungum bankastjórnarinnar:
Helgi Sveinsson verzlm. á ísafirði, Þor-
valdur Davíðsson kaupm. á Akureyri eða
1) Hun kemur á „Skandinavisk Udstilling".
Síðari viðbót höf.
Friðrik Kristjánsson kaupm. s. st. og Eyj-
ólfur Jónsson klæðskeri á Seyðisfirði. Á
Seyðisfirði og Akureyri hefur bankinn tekið
að sér sparisjóðina á þeim stöðum, eir.n
á Seyðisfirði og tvo á Akureyri. Og í
sambandi við það samþykkti bankaráðið,
að bankanum skyldi leyft að reka spari-
sjóðsstörf utan Reykjavíkur, en alls ekki
’við aðalbankann hér, og bannað er til
fulls, eða því sem næst, að bankinn láni
gegn fasteignarveði.
Skotið til bankastjórnarinnar, að forð-
ast alla óeðlilega samkeppni við lands
bankann, er skaða myndi baðar stofnan-
irnar. Samþykkt var, að hvorki starfs-
menn bankans hér eða útibússtjórar mættu
skipta sér neitt af pólitík, öðruvlsi en
greiða atkvæði, og bankastjórunum gefin
vísbending um, að blanda sér ekki í póli-
tiskar deilur, án þess að þingseta sé þeim
þó beinlínis bönnuð.
Yfirleitt má segja, að þessi fyrsti banka-
ráðsfundur hafi tekizt vel, sem ekki mun
sízt að þakka ráðherranum og skrifara
bankaráðsins (L. H. B.) er orðfærði flest-
ar tillögurnar. Virðist nú þegar lagður
allgóður grundvöllur undir hagfellda starf-
semi hlutabankans og friðsamlega sam-
vinnu hans við landsbankann En ofsnemmt
mun vera að spá neinu um það, að
hve miklu gagni bankastofnun þessi
muni koma. En svo mikið er víst,
að það má teljast happ mikið, að
stjórnmálaflokkur sá, er drepa vildi lands-
bankann, hefur ekki fengið yfirtökin í
hfutabankanum, því að það hefði orðið
afaróheppilegt, og að llkindum enda stór-
hættulegt.
Óvfst er enn, hvenær hlutabankinn tek-
ur til starfa, en líklega verður það ein-
hvern tíma í næsta mánuði. Það kvað
vera von á seðlnnum 31. þ. m.
Frá ófriðnum
hafa fregnir borizt um allmikla landor-
ustu 1. þ. m. við Yalufljót á landamærum
Kóreu og Mandsjúrísins hjá borg þeirri,
er Kiu-lien-cheng heitir, og hafi Rússar
farið mjög halloka, flúið í skyndingu lengra
vestur og norður á bóginn (til Feng-huang-
cheng). Tóku Japanar þar herfang mikið,
einkum fallbyssur, og marga fanga, en
sagt er að um 700 manns hafi fallið eða
orðið óvigir af Japönum í þessari orustu, en
um 8—900 afRússum. Japanar höfðu fall-
byssubáta á ánni sér til hjálpar, og skutu
þeir á virki Rússa á vesturbakka Yalu-
fljótsins. Sagt er og að Rússar hafi.orðið
að hörfa úr Antung, borg, er,. stendur all-
skammt frá mynni Yalufljótsins,” og hafi
þeir lagt eld í bæinn, áður en þeir fóru.
En fregnir um öll þessi viðskipti eru ekki
svo greinilegar enn, að á þeim sé byggj-
andi í einstökum atriðum, en hitt er víst,
að Rússar hafa farið ófarir ekki alllitlar í
þessari fyrstu landorustú við Japana, er
aukið hafa hernaðarfrægð sína allmjög við
þessi síðustu afrek.
„Vesta"
fór héðan 10. þ. m. vestur og norður um
land til útlanda. Með henni fóru ýmsir
farþegar til Vestur- og Norðurlands, þar
á meðal Páll Briem amtm. til Akureyrar,
séaa Helgi Hjálmarsson á Helgastöðum,
Einar Guðmundsson dbrm. frá Haganes-
vík (áður á Hraunum) o. fl.
„Ceres"
fór til Vesturlandsins í fyrra dag, og
með henni til Stykkishólms Lárus H.
Bjarnason sýslumaður.
Lausn frá prestskap
hefur séra Arnór Árnason á Felli (Trölla-
tunguprestakalli) fengið sakir heilsubrests.
Mjög iskyggile'g óþrif
í fénaði hafa komið fram í uppsveitum
Árnessýslu nú fyrir skömmu, og eru menn
hræddir um, að þau eigi eitthvað skylt við
norðlenzka kláðann, sem því miður er
mjög hætt við, því að fé úr uppsveitum
Árnessýslú hefur samgöngur við norðlenzkt
fé í .afrétt á sumrum. Væri full þörf á,
að fyrirskipaðar væru almennar íjárskoð-
anir í efri hluta Árnessýslu, og dýra-
læknirinn t. d. látinn kynna sér ástandið,
því að erfiðara getur það orðið síðar. A3
minnsta kosti væri mjög áríðandi, að fá
það sannað áþreifanlega, hvort óþrif þessi
séu snertur af norðlenzka kláðanum eða
ekki.
Rödd. úr sveitinni.
Úr Árnessýslu er Þjóðólfi ritað nýlega
af mjög skynsömum og merkum manni:
„Hinar ófyrirleitnu og hrottalegu árásir
valtýsku blaðanna á hina nýju stjórn vora,
og sérstaklega ráðherrann, mælast hér hvar-
vetna mjög illa íyrir, og eru menn mjög
gramir yfir slíku fargani, einmitt nú, þá
er menn vonuðust eptir að fá að njóta í
friði ávaxtanna at þessari stjórnarbreyt-
íngu, sem eg verð að telja afarþýðingar-
mikla, hvað sem hver segir. Eg er sann-
færður um, að með þessum sífelldu illind-
um og svlvirðilegu getsökum i garð hins
góðviljaða og vinsæla ráðherra vors, ávinna
frumkvöðlar þessa rógs ekki annaö en
maklega fyrirlitningu allra góðra og sann-
gjarnra manna, er sjá að þessi „spenning-
ur“ móti stjórninni stafar af engu öðru en
biturri gremju og vonbrigðum yfir þvi, að
missa af völdunum. En illur grikkur eT
gerður sinni þjóð með svona löguðu hátta-
lagi, áður en stjórnin er farin að sýna sig.
Virðist nógur tíminn að velta sér yfir
hana, þá er það kemur í ljós, að hún
hefur eitthvað verulegt til saka unnið. Og
ekki bjuggnmst vér við, að annar þing-
maður okkar mundi verða með hinum
fyrstu í því, að fylla þennan æsingaflokk,
eptir því sem honum áður hafa farizt orð.
Eptir því sem eg hef haft spurn af fram-
komu ráðherrans, síðan hann tók við
stjórninni, þá heyri eg alla lofa ljúfmennsku
hans og lítillæti, eins við alþýðu manna
sem aðra, og það leggjum við almúgamenn-
irnir mikla áherzlu á, enda mun það sann-
ast, ef hr. Hafstein situr lengi að völdum,
sem óskandi væri, þá mun hann ávinna
sér méiri og meiri hylli lundsmanna, eptir
þvf sem lengra líður. Og ekki fæ eg séð,
að við hefðum haft nokkrum hæfari né
heppilegri manni á að skipa í ráðherra-
sætið á þessum tímum en honum. og fer
eg þar eptir almannarómi, en ekki af
neinni sérstakri kynningu við manninn.
Hef eg ekki viljað láta þessa almennings-
álits ógetið, af því mér gremst, ef óhlut-
vöndum mönnum skyldi takast með ó-
sannindum og æsingum, að spilla öllum
árangri af stjórnarbót vorri. En sem bet-
ur fer, mun það ekki takast".
Mannalát.
Hinn 23. f. m. andaðist að Kvígýndis-
dal í Patreksfirði séra Magnús Gísla-
son, fyrrum prestur í Sauðlauksdal, á 85.
aldursári. Hann var fæddur á Helgafelli
23. des. 1819, og voru foreldrar hans
séra Gísli Ólafsson, þá aðstoðarprestur
hjá séra Sæmundi Holm, og kona hans
Sígrlður Magnúsdóttir. Á 1. ári fluttist
séra Magnús með foreldrum sínum að
Sauðlauksdal, og átti þar síðan heimili
um 60 ár. Hann lærði undir skóla hjá
Ólafi Einarssyni Hjaltesteð, kom í Bessa-
staðaskóla 1840, og útskrifaðist þaðan
1845 me^ bezta vitnisburði, vígðist þá
undir eins í júním. s. á. aðstoðarprestur
til föður sfns f Sauðlauksdal, fékk brauðið
við uppgjöf hans 1852, en lét af prests-