Þjóðólfur - 23.09.1904, Blaðsíða 1

56, árg.
Reykjavík, föstudaginn 23. september 1904.
Jfo 41.
Útlendar fréttir.
Kanpmnniinhöfn io. sept.
Austrœni ófriðurinn.
Stór orusta við Ljaojang. Rússar bíða
ósigur og'íialda undan norður ept-
i r. í slðasta fréttabréfi var þess getið, að
Kuropatkin sat með aðalher Rússa um-
hverfis Ljaojang, en Japanar stóðu and-
spænis honuro í hálfhring, Kuroki að suð-
austan og Oku að suðvestan og Nodzu á
milli þeirra. Hinn 25. f. m. og næstu daga
þar á eptir gerðu allar sveitir Japana árás
á lið Rússa og má heita, að slðan hafi ver-
ið þvl nær sífelldar orustur í Mandsjúrlinu.
Orusturnar 25.—29. voru einungis undan-
fari höfuðorustunnar; að vísu voru þær
allsnarpar og er talið, að um 3000 manns
hafi fallið af hvorum í þeim, en að öðru
leyti var árangurinn lítill og Rússar ráku
Japana vfðast hvar af höndum sér. Hinn
30. f. m. hófst höfuðorustan og
má óefað telja hana með hinum mestu og
stórkostlegustu orusturo, er háðar hafa ver-
ið á síðari tímum. Því nær allt lið Rússa
og Japana 1 Mandsjúríinu tók þátt í or-
ustunni og er gizkað á, að það muni hafa
verið */* miljón hermanna alls. Höfðu
hvorir yfir 1000 fallbyssur. Fyrstu dag-
ana gekk Japönum miður, og hvert á-
hlaupið á fætur öðru misheppnaðist, en 1.
þ. m. tók hægri fylkingararmur og mið-
fylking Rússa að láta bilbug á sér finna
og loks fór svo, að þeir viku frá stöðvum
sínum. Hægri fylkingararmurinn, sem var
öflugastur hætti þó ekki mótstöðunni fyr
en 3. þ. m., en að morgni hins 4. settust
Japanar f bæinn Ljaojang, því að Kuro-
patkin hafði þá yfirgefið hann. Nú var
allt lið Rússa komið á flótta, en Japanar
héldu á eptir og ráku flóttann; jafnframt
því var nokkur hluti af liði Kuroki’s kom-
inn norður fyrir Rússa í þeim tilgangi, að
kvfa þá inni og varna þeim undankomu
norður eptir, en lið þetta var ekki nógu
öflugt ti! þess að framkvæma þá fyrirætl-
tin, og tókst því Kuropatkin að sleppa
fram hjá. Hann hefur þó orðið að sveigja
töluvert til vesturs. Aptursveitir hans eiga
f sífelldum orustum við Japana, sem eru
i hælunum á Rússum. Einna snarpastar
voru þær orustur, er stóðu við Jentaj,
brautarstöð milli Ljaojang og Mukden.
Lauk svo, að Japanar tóku Jentaj. Það
er ekki vel Ijóst, hve langt norður eptir
Kuropatkin er kominn, en líklega mun það
vera á móts við Mukden. Rússar munu
ekki ætla að hirða um að verja Mukden
fyrir Japönum, því að tekið er að flytja
bæði vistir og liðsafla burtu úr borginni
og norður til Tieling, sem farið er að
víggirða af kappi. Þangað mun Kuropat-
kin ætla að halda með lið sitt og má ef
til vill ætla, að þar verði næsta viðureign-
ln, ef Rússar ekki halda áður allt norður
td Harbin (Charbin), þar sem þeir að lífe-
mdum hafa vetursetu. Um mannfallið f
þessum orustum hafa ennþá ekki borizt
neinar áreiðanlegar fregnir, en það hlýtur
að hafa verið geysimikið. Fréttaritari
„Times" segir, að Japanar hafi misst 10
þús. manns tvo fyrstu dagana, sem orust-
an stóð (30. og 31. f. m.), og sjálfsagt hafa
Rússar ekki misst minna, og þar við bæt-
ist svo allt það mannfall, sem sfðan hefur
orðið. Fyrir Rússa hljóta þessir atburðir
að vera þungbærir, því að þó að Kuro-
patkin hafi tekizt að bjarga meginhernum
frá gersamlegri tortímingu, þá má þó bú-
ast við, að orusta þessi hafi svipt herinn
trúnni á sigurinn og hann verði trauðla
mikils nýtur í sfðari orustum. Verðurþví
sjálfsagt reynt að fá sem allra mest af nýju
liði frá Rússlandi svo fljótt sem unnt er.
Port Arthur er ótekinenn. Marg-
ar fregnir berast um orustur og manntjón
þar, en á þeim er þó lítt að henda reiður,
þvf að Japanar gefa engar skýrslur. En
sjálfsagt er barist þar sífellt, og nálgast
því Ifklega sá tími, er bærinn kemst í
hendur Japana.
Rússland. Eptirmaöur Plehves, sem
innanríkisráðgjafi er nú skipaður Svia-
topol-Mirski fursti, landshöfðingi í
Vilna. Hann hefur verið vel látinn sem
embættismaður. Menn ætla, að hann muni
ef til vill breyta út af stjórnarvenju fyrir-
rennara síns og gera ýmsar bætur á kjör-
um hinna undirokuðu þjóða í rússneska
rfkinu.
Tyrkjaveldi. Murad 5. fyrverandi sol-
dán dó 29. f. m. 64 ára að aldri. Hann
var fæddur 1840, kom til ríkis 30. maí
1876, en bróðir hans, Abdul Hamid, hinn
núverandi soldán, steypti honum frá völd-
um 31. ágúst sama ár. Sat hann í fang-
elsi alla tfð síðan, var svo látið heita sem
hann væri brjálaður.
1. þ. m. réðst flokkur af Armeningum
inn í bæinn Wan í Armeníu og komst í
bardaga við tyrkneska hermenn. 41 manns
biðu bana, og 35 hús voru brennd. Fjöldi
kristinna manna flýði úr borginni af ótta
við nýtt blóðbað.
Frakkland. C o m b e s ráðaneytisforseti
hefur lýst því yfir í ræðu, sem hann hélt
nýlega, að hann hafi í hyggju að leggja
fyrir þingið frumvarp um fullan aðskilnað
milli ríkisins og páfakirkjunnar.
I Marseille er allmikið verkfall
meðal verkamanna, er fást við uppskipun
og afgreiðslu skipa, svo fjöldi skipa liggur
þar án þess að komast í burtu. Stjórnin
hefur tekizt á hendur að reyna að miðla
málum.
VlOauki. Khöfn 14. sept.
Frá ófriðnum. Hraðskeyti frá Péturs-
borg, sem ber fyrir sig opinberar skýrslur,
segir, að Rússar hafi misst 33 þús.
manns í orustunni síðustu, enjapanar
29,700. Aptur á móti segir fregn frá
Tokio, að Japanar hafi misst síðan 26.
ágúst einungis 17,539 manns. Þó að
fregnum þessum beri ekki saman, má þó
sjá af þeim, að orustan við Ljaojang hefur
verið voða-mannskæð.
í fyrra dag (12.) átti Eystrasalts-
flotinn rússneski loks að leggja á stað
til Asíu. Eru það samtals 40 skip undir
forustu Roshdestvenski aðmíráls. En nú
fréttist í dag, að burtförinni væri frestað
nokkra daga, til að bíða eptir fréttum að
austan. Flotinn liggur á Revalshöfn.
Englendliigar í Tíbet. 7. þ. m. var
samningur milli tíbetönsku stjórnarinnar
og foringja leiðangursins enska undirrit-
ur í Lhassa, og hafa Englendingar því
fullkomlega náð tilgangi sínum, og munu
hér eptir hafa mest umráð þar í landi.
Rússland. 4. og 5. þ. m. urðu óeirðir
nokkrar í bænum Smjela í héraðinu
Kiew. 100 hús og 150 verzlunarbúðir, er
Gyðingar áttu, voru brotin og rænd. Lög-
regla og herlið varð að skerast í leikinn,
og biðu nokkrir menn bana í þeim stymp-
ingum, en mörgum kastað í dýflissu.
Hlægileg kosningakæra,
Þýðingarlaus leikaraskapur.
Eins og við mátti búast una hinir »sam-
einuðu« eða »tvlburarnir«, er surnir kalla,
kosningaúrslitunum hér í höfuðstaðnum
harla illa. Það mátti því ganga að því
vísu, að þeir mundu neyta allra bragða
til að reyna að breiðá yfir ósigurinn og
gera sem minnst úr honum, meira að
segja reyna að gera hann að sigri(ll). Og
menn eru orðnir slíkum öfugmælum svo
vanir frá þeirri hlið, að menn bara kýma
að þeim, og frekar ekki. Heimastjórnar-
mönnum mátti alveg á sama standa, hvað
hinir tvinnuðu út af úrslitunum. Atkvæða-
munurinn var svo verulegur, svo glöggur,
að þar var ekki um að villast. Jón Jens-
son v a r fallinn, löglega og ómótmælanlega
fallinn í fjórða sinn. Þvi var ekki unnt að
hnekkja.
En viti menn. Hinir »sameinuðu« sáu
að eins eitt ráð, sem reyndar var hreinasta
óráð til að dylja ófarirnar, og snúa at-
hyglí manna í aðra átt, og það var að
telja kosninguna ólögmæta(!l). Og Jón
Jensson settist niður meðan óánægjan yfir
hrakförunum svall sem mest 1 honum, og
reit langt kæruskjal, um að kosningin væri
ógild og að engu hafandi, og það hefði
þvl verið ómark, að hann féll fyrir Guð-
mundi. Er sagt, að kæra þessi sé í 8
liðum, og eigi Landv.þjónustan hans að
flytja hana út um bæinn í heilu llki. Ept-
ir glepsu þeirri úr henni, sem ísafold er
látin birta, er aðaláherzlan lögð á, að
margir kjósendur, er áttu að kjósa f 2.
°g 3- kjördeild, mundu hafa kosið í 1.
kjördeild, ef þeir hefðu haldið, að þeir
gætu komizt þar að. En þetta er heila-
spuni einn, því að þeir sem óskuðu, gátu
fengið að kjósa í 1. kjördeild ef þeir komu
með vottorð um, að þeir hefðu ekki kos-
ið 1 hinum deildunum. Þar var engum
vísað frá. En það voru að eins 7, sem
neyttu þessa, og ónýttust atkvæði þeirra
af því, að þau voru Iátin í sérstakt um-
slag en ekki 1 atkvæðakassann. Én þau
atkvæði gátu engin áhrif haft á úrslit
kosningarinnar. Og þótt ef til vill hefði
verið rétt af undirkjörstjórninni í 1. kjör-
deild, að láta þessi eptirhreytuatkvæði 1
atkvæðakassann, þá getur það út af fyrir
sig, að þau voru ekki látin þar, og því
ekki tekin gild af yfirkjörstjórninni, ekki
hnekkt gildi kosningarinnar að neinu leyti,
ekki svipað því. Hefðu þessi atkvæði
verið svo mörg, að þau hefðu verið fleiri
en atkvæðamismunurinn millum Guðmund-
ar og Jóns, þá hefði mátt segja, að kosn-
ingarúrslitin væru óviss, og kosning Guð-
mundar ekki sjálfsögð, en nú var ekki
því að heilsa. Þessi 7 ógildu atkvæði,
þótt þau hefðu öll fallið Jóns meginn, sem
ólíklegt er, gátu ekkert gert, hvorki til
né frá, og úr því að kjörstjórn 1. deildar
tók við þessum atkvæðum, og hefði tekið
við fleirum, ef fleiri hefðu gefið sig fram,
þá þarf einkennilega skáldskapargáfu og
frámunalega ofdirfsku til að halda þvf
fram, að fjöldi kjósenda er hafi ætlað að
kjósa, muni hafa hörfað frá og ekki neytt
réttar síns. Þetta er meir að segja ein-
tómur skáldskapur, bláber vitleysa, borin
fram gegn betri vitund af máttlausri gremju
yfir úrslitunum, að eins til þess að láta
flokksbræðurna gera einhvern hvell þing-
setningardaginn, og málgögn flokksins
tönnlast á þessari fjarstæðu til að draga
huga manna frá aðalefninu: ótvíræðum
kosningahrakförum hinna sameinuðu hér í
höfuðstaðnum.
Annar getur ekki verið tilgangurinn
uieð þessari hlægilegu kæru, ersá»dump-
aði« sjálfur hefurhleypt afstokkunum. En
sjálfsagt hefði verið réttara fyrir hann að
láta það ógert, þvf að hann getur ekkert
unnið við svona lagaða útúrdúra og ó-
ánægjubrölt, nema að verða til athlægis
í þinginu. Og lltil huggun getur það
verið fyrir hann, þótt hann fái einhvern
æsingasegg úr sínum flokki á þingi til að
halda hrókaræðu um ólögmæti þessarar
kosningar, er jafnvel ósvífinn og hlut-
drægur meirihluti af Jónsliðum sjálfum
gæti ekki hnekkt, þótt hann feginn vildi,
og réði lögum og lofum á þingi. Hann
gæti það ekki með öðru móti en því, að
beita hneykslanlegu ranglæti og dæma
t. d. allar öldungis lögmætar kosningar
mótstöðumanna sinna ógildar, einungis af
því, að þeir væru mótflokksmenn. En
hvernig mundi slíkt atferli mælast fyrir,
og hversu sómasamlegt væri það? Sam-
kvæmt þeirri reglu ættu t. d. heimastjórnar-
menn að hrinda Sigurði Stefánssyni og Páli
Briem frá þingsetu, þvf að það er enginn efi
á þvf, að kosning þeirra getur ekki verið
lögmætari en kosning Guðmundar Björns-
sonar. Hún getur ekki verið lögmætari en
lögmæt. Og svo ættu heimastjórnarmenn
á þingi að hlaupa eptir því, ef mótkandf-
datar þessara tveggja nýkosnu þingmanna
kærðu kosningtma að eins af gremju einni
eða tómum leikaraskap, eins og Jón virðist
hafa gert. Því að svo einfaldur er hann
þó naumast, að hann ímyndi sér, að þing-
ið taki nokkurt tillit til þessarar hlægilegu
kæru, sem fyrst kvað hafa verið send bæj-
arfógeta og undirkjörstjórn 1. deildar til
umsagnar(!). Mun undirkjörstjórn i.deild-
ar, en f henni var L. E. Svenbjörnsson
háyfirdómari, Sighv. Bjarnason bankastjóri
og Þórh. Bjarnarson lektor, gera grein
fyrir þeim atriðum, sem mishermd eru
eða misskilin 1 kærunni, en þau munu
vera allmörg. Meðal annars er það full-
komið ranghermi, að kunnugra manna
sögn, að kjósendur þeir, sem komu inn
um daginn á 2 skipum, Reykjavík og eintt
fiskiskipi, hafi ekki neytt atkvæðisréttar
síns, því að af þilskipinu kusu allir, er
kosningarrétt höfðu, hvort sem þeir stóðu