Þjóðólfur - 19.04.1905, Blaðsíða 1

57. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 19. apríl 19 05.
J\C° 17.
Edlnborg er nú sem ný,
nýtt er margt að skoða,
af nýjnm mnnnm þar er þvl
þúsundir til boða.
Edinborgar vefnaðarvörnbúðin nýja er nú opin.
Edinborg hefur aldrei fengið jafnmikið af allskonar fjölbreyttum vefnaðarvörum
eins og nú.
Edinborg hefur aldrei fengið jafnmikið af ýmsum smávörum eins og nú, og einn-
ig ýmsum munum hentugum til tækifærisgjafa
Edinborg hefur aldrai haft tækifæri til að sýna sfnar fjölbreyttu og smekklegu
vörur eins vel og nú.
Edlnborg hefur nú hina stærstu og skrautlegustu vefnaðarvörubúð á landinu.
Edinborg hefur aldrei fyr staðið jafnvel að vígi með að standast alla samkeppni.
Edinborg býður alla sína viðskiptavini velkomna.
Ásgeir Sigurðsson.
Útlendar fréttir
eru hingað komnar til 12. þ. m., en stór-
tíðindi engin.
Af herstöðvunum í Mandsjúríinu gerist
fátt til frásagna. Linevitsch hefur um
300,000 manna á að skipa, en Japanar
475,000. Er L. byrjaður áþeirri hernað-
araðferð að eyða byggðina, þar sem hann
verður að hörfa undan Japönum, svo að
þeim verði torsóttari eptirsóknin og hefur
Rússum áður reynzt það happaráð, að
hve rniklu gagni sem þeim kemur það
nú. Uti virðist vera um allar friðarhorf-
ur um sinn og nýtt lið er stöðugt sent
heiman frá Rússlandi á herstöðvarnar.
En öll von Rússa hvllir nú á Eystrasalts-
flotanum undir forustu Roshdestvenski, og
vænta menn nú einhverra stórtlðinda frá
honum bráðlega. Hann var 8. þ. m. kom-
inn austur í Malakkasund við Austur-Ind-
land, og fóru þá 45 rússnesk skip, stærri og
smærri, fram hjá Singapore, en það frétt-
ist síðast um hann 10. þ. m., að hann
hélt kyrru fyrir 150 enskar mílur í land-
norður frá Singapore. Haldið var, að
japanski flotinn eða nokkur hluti hans
væri þar í nánd, og höfðu sést 12 skip
rétt á undan rússneska flotanum, en hafa
líklega verið njósnarskip. Búizt var við,
að flotunum mundi lenda saman þá og
þegar, en vel getur verið, að það dragist
nokkuð enn, því að Japanar munu ætla sér
að taka ekki á móti Rússum fyr en þeir
eru komnir austur f kínverska hafið. Frem-
ur illa er látið yfir útbúnaði á rússnesku
skipunum og liðsmennirnir kvað ekkivtra
sérlega vongóðir um sigursæl viðskipti
við Japana. Fregnin um fall Port Arthur,
sem lengi var haldið leyndri fyrir liðinu,
hafði mjög diepið úr því kjarkinn.
Voðalegir jarðskjálftar hafa verið á
Vestur-Indlandi, og hófust þeir 4. þ. m.
og gerðu mest tjónl norðurhluta landsins
1 Himalayjahéruðunum. Eyddust þar nær
með öllu bæimir Dharmsala, Kangra og
Palampur, og fórust þar 4000 manns, sam-
kvæmt skýrslu Curzons, enska jarlsins á
Indlandi. Curzon sjálfur varð að flýja
úr höll sinni í Simla, en ekki urðu mikil
brögð að manntjóni í þeirri borg og ekki
heldur 1 Delhi eða Lahore. En skemmdir
urðu þar miklar á húsum. Snarpasti
kippurinn var hinn fyrsti kl. 6 um morg-
uninn hinn 4., jörðin rifnaði sundur og
búsin féllu niður 1 sprungurnar, hamra-
belti hrundu niður, og steinbyggingar féllu
saman eins og spilahús, fórust í einni
þeirra um 450 hermenn, »Gurkar«, frá
Nepal. Allmargir Evrópumenn hafa og
beðið bana f þessum jarðskjálftum. En
alls er talið, að manntjónið hafi orðið
um 10,000. I sumum héruðum misstu
20—30% íbúanna lffið. — Ellefu mínút-
um eptir fyrsta kippinn varð hans vart á
jarðskjálftamæli (»seismograf«) bæði í
Edinaborg og á eyjunni Wight.
Hinn 7. þ. m. komst upp allískyggilegt
samsæri gegn frakkneska lýðveldinu. Ept-
ir því sem blöðin skýra frá átti að taka
forsetann og allt ráðaneytið höndum og
nokkra æztu embættismenn, steypa lýð-
veldisstjórninni, en setja til valda Victor
Napoleon bróðursonarson Napoleons mikla,
son Napoleons þess (hertoga af Plon-Plon),
er hingað kom til Islandsi856, enVictor
er nú í Brússel og vill verða tengdason
Leopolds konungs. Victor kvað samt
alvarlega neita því, að hann viti nokkuð
um samsæri þetta, en aðrirsegja, að hann
veiti engum fréttasnata viðtal. Nokkrir
hershöfðingjar frakkneskir, þar á meðal
Negriér og rithöfundurinn Francois Coppée
eru eitthvað bendlaðir við þetta að sögn.
Er stjórnin að láta rannsaka þetta í óða
önn, og verða Bonapartistar hart úti, því
að þeir eru taldir pottur og panna í þessu
fyrirhugaða tiltæki. Andstæðingar stjórn-
arinnar láta í veðri vaka, að hún geri svo
mikið veður úr þessum óvitaskap til að
styðja sig í sessi.
í Madrid hrundi 8. þ. m. nokkurhluti
af stórhýsi úrsteini, er verið var að reisa
og fórust þar á 2. hundrað verkamanna.
Stórslys þetta vakti afarmikla gremju í
bænum, með því að það var kennt ónógu
eptirliti, og lá nærri, að byggingarmeist-
ararnir væru drepnir af lýðnum.
Látinn er nafnfrægur myndasmiður í
Belgíu, Konstantin Meunier. Hann
var fyrst málari, en varð einkum frægur
fyrir líkneski sín af verkamönnum, eink-
um úr kolanámum 1 Belgíu.
Látinn er í Kaupm.höfn Peter Han-
s e n etazráð, ritskoðari við konunglega
leikhúsið. Hann er einkum kunnur fyrir
snilldarlega þýðingu á Goethes »Faust«.
Dó úr krabbameini innvortis.
f Bjðrn Skapti Jósepsson
cand. plil. ritstjóri, er andaðist á Seyðis-
firði 16. f. m. (sbr. síðasta blað) var fædd-
ur 17. júní 1839, og voru foreldrar hans
Jósep Skaptason héraðslæknir á Hnaus-
um (•)• 1875) °8 kona hans Anna Mar-
grét dóttir Björns Ólsens umboðshaldara
á Þingeyrum Skapti heit. útskrifaðist úr
lærða skólanum 1861 með 2. einkunn,
sigldi því næst til háskólans og tók þar
heimspekispróf vorið 1863, las lög all-
lengi, en lauk ekki því námi, kom hing-
að aptur um 1873 og kvæntist um það
leyti gáfukonunni Sigríði dóttur Þorsteins
prests Pálssonar á Hálsi f Fnjóskadal.
Byrjaði blaðstjórn á Akureyri og gaf þar
út »Norðling« frá 1875—1882, en í ágúst
1891 byrjaði hann að gefa út »Austra«
(hinn yngri) á Seyðisfirði, og hafði á hendi
ritstjórn hans til dauðadags.
Skapti Jósepsson var mikill maður vexti
og gerfilegur á velli, karlmenni að burð-
um og heilsuhraustur lengi, en hlífði sér
líttáyngri árum. Hann var fjörmaður og
gleðimaður og hinn skemmtilegasti í við-
ræðum í hóp kunningja sinna. Hann var
áhugamaður í landsmálum og frjálslyndur
í skoðunum, kappgjarn og fylginn sér.
Var hann óveniulega ungur og fjörugur
f anda, jafngamall rnaður, og mjög ötull
og áhugasamur 1 ritstjórn blaðsins, svo
að hann hélt sér vel uppi ( hinni feikimiklu
blaðasamkeppni síðustu ára, enda leitaðist
hann jafnan við að láta blað sitt halda
þeirri stefnu, er betur gegndi og til sannra
þjóðþrifa horfði. Ög þótt sumum þætti
hann stundum helzt um of vægur og vil-
hallur í garð sumra pólitiskra andstæðinga
sinna og skorta næga pólitiska festu, þá
var samt aðalstefna blaðs hans ávallt
hin sama: barátta fyrir frelsi og sjálfstæði
þjóðarinnar. Og fyrir það á hann þökk
og heiður skilið af öllum sönnum þjóðar-
vinum. Börn hans og frú Sigríðar eru
Þorsteinn prentsmiðjueigandi og póstaf-
greiðslumaður á Seyðisfirði, Ingibjörg og
Halldór.
Yfirlýsing.
Eg er orðinn þess áskynja, að ritstjór-
arnir Björn Jónsson og Einar Hjörleifsson
eru í virðulegum blöðum sínum gagntekn-
ir sheilagri bræði* (sbr. lofræðu séra
F’riðriks Bergmanns í »Eimreiðinni« um
einn þjóðarfrömuð!) út af því, að Her-
rnanp alþingismaður Jónasson á Þingeyr-
um var nýlega skipaður ráðsmaður á
Laugarnesspítalanum, og hefur þessi bræði
þeirra knúð þá til þess, að ráðast ekki
eingöngu á Jónas Jónassen landlækni og
mig, heldur einnig á Hermann Jónasson,
sem eigi hefur unnið annað til sakar, en
að sækja um sýslanina og hljóta hana.
Mér kemur eigi til hugar að hrekja
allan þvætting þeirra og ósannindi um
þetta mál, né verja gerðir mfnar hér að
lútandi fyrir þvflíkum svo mönnum, sem
þeir Björn Jónsson og Einar Hjörleifsson
eru, en hitt finn eg mér skylt, að segja
það, sem satt er um frammistöðu Her-
manns Jónassonar sem skólastjóra og bú-
stjóra á Hólum.
Hann var þar 8 ár, og á þeim sama
tíma, að síðasta árinu undanteknu, var
eg amtmaður yfir Norður- og Austur-
amtinu og forseti amtsráðsins, sem hafði
á hendi yfirumsjónina með skólastofnun-
inni. Það er vitnisburður minn um Her-
rnann Jónasson, að frammistaða hans öll
var sem bezt mátti vera; skólinn og skóla-
búið var í blóma undir forstöðu hans, og
hann skilaði öllu af sér í bezta standi.
Þetta er fleirum kunnugt en mér, en
hitt hlýtur að vera öllum mönnum ljóst,
af hvaða toga lastmæli þessara heiðurs-
manna eru spunnin.
Reykjavfk, 15. dag aprílmán. 1905.
y. Havsteen.
,Margt er skrítið ( Harmoníu*.
Valtýinga vit nú þver
vond cru syndagjöldin
dularfullir dratta hér
draugarnir á kvöldin.
Um fátt verður fólki hér í bænum tíð-
ræddara um þessar mundir, en um þessa
nýmóðins draugatrúarhreyfingu, sem virð-
ist hafa öldungis hremmt og heillað skyn-
semi beggja valtýsku ritstjóranna hér f
höfuðstaðnum, svo að mér þy'kir vafa-
samt, að þeir finni hana aptur, eða fái
nokkra bót þessara meina sinna í þessu
lífi. Eg er Þjóðólfi þakklátur fyrir, hvern-
ig hann hefur tekið í það mál, eins og
reyndar vænta mátti. Eg varð satt að segja
alveg steinhissa, þegar eg í ísaf. las um
þetta sviðtal við framliðna«, sem átti að
vera eins áreiðanlegt eins og flóð ogfjara!
Er maðurinn að gera að gamni sínu hugs-
aði eg, eða er hann að draga dár að fá-
fræði alþýðunnar. Mér gat ekki komið
til hugar, að þetta væri fúlasta alvara,
en eg hlaut þó að ganga úr skugga um,
að svo væri. Og þá hló eg. Eg gat
ekki annað. Eg hafði rýnt svo rnikið í
útlend rit um hinn svonefnda »spiritisrous«,
að eg vissi, að um nokkurt sviðtal við
framliðna« gat hér ekki verið að ræða.
Eg get nfl. ekki trúað því, að þetta nýja
Reykjavíkurfélag sé nú þegar lengra kom-
ið, en göinul samskonar félög í öðrum
löndum. En mest gramdist mér að heyra
forsprakka þessarar hreyfingar hér kalla
þennan hégóma »vísindalegar rannsóknir«,
er hann og nokkrar stúlkur væru að gera.
prenti, um jafnmikla hégilju og sjálfs-
blekking, sem hér er um að ræða, að
vitni allra eða flestra vísindalega menntaðra
manna. Og það er öldungis óleyfilegt
að blanda þessari andatrúarhégilju sam-
an við sálfræðirannsóknarfélagið enska
(Society for psychcal research) alveg eins
og þetta væri eitt og hið sama, sem er
öldungis gagnólíkt hvort öðru. Sálfræði-
rannsóknarfélagið var einmitt stofnað i
vísindalegum tilgangi, og fæstir, sem í
þvf félagi eru munu vera »spiritistar«, svo
að það er öldungis rangt, að flagga með
nöfnum þeirra eða yfir höfuð með þessu
félagi til stuðnings andatrúarringlinu. Rann-
sóknir félags þessa hafa einmitt í flestum
verulegustu atriðum sýnt og sannað, að það
sem andatrúarmenn leggja mesta áherzlu
á og trúa eins og nýju neti, er ekki nema
»humbug« eitt og hégiljur, sjálfsblekking