Þjóðólfur - 28.04.1905, Blaðsíða 2

76
islúðrar. Þegar ófrið ber að höndum,
blása þeir í þá. Eru þeir með ýmsu lagi,
og gefur hver tegund frá sér ákveðið hljóð.
Skrautlegur höfðingjabúningur var m. a.
frá Hawaii. Búningurinn var úr marglit-
um fjöðrum, sem voru ofnar 1 dúk, er
ekki sást nema á ranghverfunni. Hlýtur
að vera heitt að bera þesskonar búning
þar suðurfrá. Munirnir frá Ástralíu og
Afriku innanverðri bera vott um minnsta
menningu, þótt þeir aðallega séu frá vor-
um dögum.
Panoptikon er safn af eptirlíking-
tim ýmsra manna og atburða úr sögunni
frá seinni tíð o. fl. Eitt af því nýjasta,
sem þar er að sjá, er konungsmorðið frá
Serblu, sem svo mikið var talað um í
fyrra. Eptirlíking af morðum Tyrkja í
Macedoníu og svívirðuverkum þeirra er
og þar. Er mjög hryllilegt að skoða
þetta, því allt Ktur út eins og það sé að
gerast þá stundina sem á það er horft.
Meðal annars af þessu tagi er sést, eru
3 prestar, sem böðlarnir eru búnir að
hengja og heil fjöiskylda, sem þeir þá
eru búnir að gera útaf við; en húsmóðir-
ín, sem þeir ekki drepa (þeir drepa nefnil.
ekki gamlar konur) horfir á það, er gerist
og steytir hnefann í skelfingarangist til
þorparanna, sem eru að úthella blóði
vandamanna hennar. Úr einu herbergi
er farið niður 1 »Elevator« í niðamyrkri.
Allt ( einu verður glóbjart, og verður þá
til sýnis eptirlíking af dropsteinahelli frá
Austurríki, sem liggur míludjúpt niðri í
jörðinni.
í aðalganginum eru eptirlíkingar af
Napoleon mikla, eins og hann leit út
1 ýmsum stellingum, sem hann var í,
og í stóru herbergi innanvert eptirlíking
af Friðrik 7. og ýmsum foringjum hans
á ófriðarárunum 1849—50 o. fl. Heilt
æfintýri frá hinu hugsaða leti- og sællífis-
landi er þar llka sýnt í mörgum herbergj-
um. Eitt er t. d. höll, þar sem hver sér
sjáifan sig og hreyfingar sínar alstaðar
hvar sem litið er 1 hundraða- og þúsunda-
tali, svo langt sem augað eygir.
Sýnd eru líka æfiatriði fátæks drengs,
sem lendir inn á afbrotaveginn fyrir skuld
foreldra sinna, sem bæði eru fyllisvín, og
telja drengnum trú um, að vínnautnin sé
svo góð og ósaknæm. En þegar hann
er sem verst staddur verður honum það
að láni, að göfuglyndur smíðameistari
kemur til hans, talar um fyrir honum,
tekur hann að sér, kennir honum iðn
sína og gerir hann að dugnaðar- og láns-
manni.
Gaman og fróðlegt er að skoða eptir-
líkingar af andliti og höndum ýmsra stór-
menna sögunnar frá seinni tíð, ýmist eins
og þeir litu út lifandi eða dauðir. Hafði
eg áður séð myndir af flestum þeirra, en
þær sýna aldrei eins vel manninn sjálfan
eins og efniseptirllkingin. Ekki var þeim
flokkað niður eptir lífsstöðu eða þesshátt-
ar. Hefði eg fyrir mitt leyti heldur kosið,
að »fagmönnum« og stéttarbræðrum hefði
verið flokkað saman, til þess að geta
fengið betri samanburð. Samt voru þar
hlið við hlið þær drottningarnar Elizabet
og Maria Stuart, og þeir komponistarnir
Beethoven, Weber og Mendelsohn.
Nýja R á ð h ú s i ð skoðaði eg. Er það
ekki alveg fullgert hið innra. Það er
einhver langstærsta og merkasta bygging
í Höfn að stíl og viðhöfn allri. Á því
eru margir turnar, og er einn langhæstur,
enda hæsti turn í Höfn 105 metrar (um
335 fet). Úr turninum er ágæt útsjón
yfir Kaupmannahöfn og nágrennið í björtu
og heiðskíru veðri, sem líka var þegar
eg var þar uppi. Var allfallegt þar um að
litast. Sást alla leið austur til vesturstranda
Svíþjóðar. I turninum er stór stunda.
klukka, er gengur fyrir rafmagni. Við
hver fjórðungaskipti slær hún part.úr lagi,
og eptir þvf meira af laginu, sem fjórð-
ungarnir eru fleiri, og allt lagið við síð-
asta fjórðunginn ; að því búnu skiptir hún
um hljóð og slær hátt og snjallt, svo að
heyrir víðsvegar stundatöluna.
I einu turnloptinu eru myndiraf hæstu
byggingum heimsins sýndar í hlutfallsstærð
hver við aðra, og var þannig hægt að fá
gott og fróðlegt yfirlit. Nokkrar þær
allrahelztu voru þannig í metrum •
Effelturninn 300 m.
Wasingtonmonum. 169 —
Kirkjan í Ulm 162 —-
Köln C_n CN i
Pálskirkjan í London 117 —
Ráðhústurninn 105 —
Margt fleira söfnum tilheyrandi o. fl. skoð-
aði eg. Nú hef eg eigi tíma til að minn-
ast á fleira. Getur líka verið, að þið
verðið ánægðir af lestrinum. En hvort
sem svo verður eða eigi, bið eg ykkur
að virða á hægra veg og heila lifa.
Seinna fáið þið kannske línu frá mér
annarsstaðar að ólfks efnis.
Málaferlin á Snœfellsnesi.
Cand. jur. Guðm. Eggerz, er sendur
var vestur á Snæfellsnes um næstl. nýár
til að rannsaka ogdæmaýmsar sakirþar,
er nú fyrir skömmu kominn hingað aptur.
Hreppsnefndarmenn þá þrjá í Ólafsvík, er
hrakyrt höfðu Lárus sýslumann Bjarnason
fyrir rétti, dæmdi hann í 100 kr. sekt tvo
þeirra, en 1 í 80 kr. sekt og séra Helga
Árnason f málskostnað fyrir það, að hann
hafði samið meiðyrðaskjalið fyrir þessa
menn. En tíunda-svikamál séra Helga
er ódæmt enn.
Valtýsku blöðin hér hafa árum saman
legið á því lúalagi, að ófrægja Lárus sýslu-
mann á allar lundir, og þreytast ekki á
því, að spana nokkra hatursmenn hans
þar innanhéraðs út í hverja flónskuna á
fætur annari, að eins til þess að geta
haldið róginum lifandi. En auðvitað á
Lárus sýsiumaður að gjalda þess, að hann
heftir verið málgögnum þessum sárbeittur
í viðskiptum og fengið þau hvað ept-
ir annað sektuð fyrir meiðyrði. En
aðalástæðan fyrir þessum lúalegu og lát-
lausu ofsóknum valtýsku blaðstjóranna gegn
sama manninum er jafnframtsú, að hann
er talinn hættulegasti mótstöðumaður þess-
ara pólitisku snápa, sem allir vita, hvern-
ig eru. Og svo síðast en ekki sízt á
Lárus sýslumaður að gjalda þess, að hann
er mágur(!) ráðherrans, því að þá er svo
handhægt að berja þann róg inn í fólkið,
að vegna ríkis ráðherrans náist enginn rétt-
ur yfir Lárusi(l). En menn eru fyrir
löngu farnir að hafa megnustu andstyggð
á svona löguðum lubbaskap, því að það
dylst engum skynsömum manni, að hið
látlausa níð bláða þessara um Lárus sýslu-
mann er ekkert annað en hatursfullar of-
sóknir og vesaimannlegar tilraunir til að
svala sér á skæðum og harðsnúnum mót-
stöðumanni, er farið hefur ómjúkum hönd-
um um sjálfa þá og ómjúkum en réttmæt-
um orðum um hina fyrirlitlegu og ódrengi-
legu pólitfk þeirra fyr og síðar. Það
svíður og það sýður í þeim.
Það talar f>rir sig sjálft.
Hér með lýsi eg því yfir, eptir að mér
hefur gefizt kostur á að sjá vottorð það
er eg fékk hr. sýsluntanni Lárusi H.
Bjarnason 12. september 1903, að eg
undirskrifaði téð vottorð með frjálsum og
fúsum vilja nefndan dag; og apturkalla
hér með vottorð það, er séra Helgi
Árnason í Ólafsvík fékk mig til að
undirskrifa í flýti 4. f. m. og sfðan
hefur verið prentað í heimildarleysi
mínu í »Fjallkonunni«.
p. t. Stykkishólmi 18. apríl 1905.
Gnðm. Helgason.
hreppstjóri
Vitundarvottar að þvf, að hreppstjóri
Guðm. Helgason í Knarartungu ytri hafi
skrifað undir vottorð þetta með fúsum
vilja og algáður, erum við undirritaðir
sýslunefndarmenn.
Kristján Þorleifsson, Þ. Bergmann.
9
Askorun
um samskot handa sjúklingunum i
holdsveikraspítalanum.
Holdsveikin er þungbærari en nokkur
annar sjúkdómur.
Holdsveikir menn eru aumkvunárverðari
en nokkrir aðrir sjúklingar.
Þeir eiga ágætt athvarf þar sem er holds-
veikraspítalinn í Laugarnesi.
Þar er þeim veitt nákvæm hjúkrun,
dregið úr þjáningum þeirra, sár þeirra hirt.
Þar er þeim látin í té stöðug læknishjálp
og reyndar við þá allar nýjar lækningarað-
ferðir, sem einhver von er urn að geti lækn-
að höfuðsjúkdóm þeirra holdsveikina.
Þar eru þeir aldrei móðgaðir eða hrygðir
eins og oft vill verða í heimahúsum, af því
að fólk óttast og forðast þá.
Þar þurfa þeir sjálfir ekki að óttast, að
þeir með veiki sinni verði ástvinum sínum
eða öðrum að meini.
En þar með er ekki sagt, að spítalanum
sé í engu áfátt, að þar mætti ekkert betur
fara.
Mér fyrir mitt leyti, virðist mestur bagi
að því, að rúm sjúklinganna eru ekki svo
góð sem skyldi Það eru járnrúm, fremur
veik; botninn fjaðralaus og harður; í hverju
rúmi eru tvær þangdýnur (undirdýnur) og
1 eða 2 svæflar; þessar þangdýnur endast
illa verða fljótt harðar og hnúskóttar.
Þegar spítalinn var settur á fót, varð auð-
vilað að fara sem sparlegast með það fé,
sem þingið veitti til útbúnaðar.
Þessi rúm voru þá keypt, af því að þau
eru miklu ódýrari en vanaleg, góð sjúkra-
húsrúm, þeim hefur auðvitað verið haldið
við, og eru þau því lík því sem þau voru í
fyrstu. Þessvegna má ekki vænta þess, að
þing og stjórn sjái sér fært að ónýta þau
og láta spítalanum í té önnur dýrari og
betri rúm.
Ný, góð sjúkrahúsrúm í allan spítalann —
60 að tölu — muhdu kosta um 2000 krónur.
Það er alltítt í öðrum löndum, að sjúkra-
húsum berast miklar gjafir. Sjúkir menn eru
jafnan hjálparþurfar, og öllum góðum
mönnum er ljúft að réttá þeim hjálparhönd
öðrum fremur.
Nú er eg sannfærð, um að brjóstgæði og
hjálpfýsi eiga jafn djúpar rætur í hugum
manna hér á landi sem í öðrum löndum.
Og þessvegna sný eg mér til íslenzkrar
alþýðu í þessari von og vissu, að hver mað-
ur muni með ljúfu geði vilja leggja lítinn
skerf til þess að gleðja mestu aumingja
þjóðarinnar, auka þægindi þeirra, lina þraut-
ir þeirra.
Eg bið ekki um mikið.
Eg bið engan um meira en 10 aura, en
eg bið alla um 10 aura.
Til þess að fá 2000 krónur, þarf 10 aura
frá 20000 manns, fjórða hluta þjóðarinnar.
Eg hef hugsað mér að koma samskotum
af stað á þann hátt sem hér segir:
Eg sendi beiðni til 12 eða 16 kunninga
minna hér í bænum, bið hvern þeirra um
10 aura, bið hvern þeirra að senda samskon-
ar beiðni til 4 kunningja sinna og svo koll
af kolli.
Með þessum hætti kvíslast samskotabeiðn-
in í allar áttir út um alt land.
Skeytin má auðvitað orða á ýmsan hátt,
hver getur farið eftir sínum hugþótta, en
efnið ætti að vera þetta.
Gerðu gott verk.
Sendu mér 10 aura handa sjúklingunum
í Laugarnesi. Sendu 4 kunningjum þínum
samskonar skeyti og þetta. Sendu þá 40
aura, sem þér berst til Fröken Harriet Kjær
Holdsveikraspítalanum við Reykjavík.
Laugarnesi í aprílm. 1905.
Harriet Kjær
húsmóðir holdsveikraspítalans.
AflabrðgO.
Maður, sem kom austan úr Þorlákshöfn
nú í vikunni sagði, að þar væri hæstur
afli 700 í hlut, en mikið af því ýsa. Á
Eyrarbakka kvað hann hæstan hlut mundi
vera rúm 500, en nokkru minni á Stokks-
eyri. I Selvogi mjög lítill afli.
Um apturgöngur
og önnur sdularfull fyrirbrigði« kvað
ritstj. »Fj.k.« hafa haldið langan kapítula
hér í Bárubúð á þriðjudagskveldið. Þeir
sem þangað komu hafa sagt, að textinn
hafi verið tekinn úr »ísafold« og niður-
staðan hjá ræðumanni orðið hin sama og
þar, að »viðtal við framliðna« væri eins
áreiðanlegt eins og flóð og fjara, að ljós-
myndir væru teknar af öndununt, menn
þukluðu á þeim, fyndu hjarta$lögin(l!) o.
s. frv, Eitthvað kvað maðurinn og hafa
verið að væla út af ummælum Þjóðólfs
um þetta »vísindalega« draugafélag, og
tekið sér þau mjög nærri. Og fúkyrðun-
um kvað hafa rignt eins og þéttustu drífu
yfir alla þá, er ekki vildu trúa, eins og
prédikarinn, á apturgöngur með holdi og
blóði. Spurningin er nú um, hvar þessir
rnenn, er leyfa sér að prédika opinber-
lega aðra eins fásinnu, mundu bezt geymd-
ir, hvort þeir ættu ekki bezt heima á ein-
hverri almennri líknarstofnun. Nokkrir af
valtýsku áheyrendunum kvað hafa klappað
ótæpt lof í lófa að Iokinni prédikun.
í gærkveldi kvað sami ræðumaður hafa
endurtekið þessa prédikun sína, og er
sennilegt, að hann geti treint sér þennau
ræðutexta fram eptir vorinu, meðan ein-
hverjir fást til að gefa honum 25 aura
fyrir þetta andatrúarrugl. Það er eðlilegt,
að maðurinn reyni í lengstu lög að slá sér
mynt af jafn þýðingarmikiu landsvelferð-
armáli (!).
Gullið.
Það má nú telja áreiðanlegt, að gull
hefur fundizt f sýnishorni einu úr borun-
arholunni í Eskihlíðarmýrinni, eins og
vottur hafði fundizt um þegar í byrjun
eptir rannsókn Erlendar gullsmiðs Magn-
ússonar. En nú hefur Björn kaupm.
Kristjánsson komizt að sömu niðurstöðu
á öðru sýnishorni. Og fleiri málma, eink-
um kopar, hafa menn einnig orðið varir
við. Bæjarstjórnin hefur fyrir nokkru
kosið 3 manna nefnd til að standa fyrir
ítarlegri rannsóknum á þessu.
Nýtt bankahús
fyrir hlutabankann verður nú farið að
byggja í Austurstræti, fram undan gamla
Melstedshúsi. En svo vísdómslega hefur
byggingarnefnd og bæjarstjórn þóknast að
setja húsið, að það stendur ekki í línu
við nokkra götu, en rekur annað hornið
út í aðalgötuna (Austurstræti), og lítur út
fyrir að það verði hin hreinasta háðung
fyrir bæinn að láta það standa svona.
En byggingarmeistarinn (Thurén) kvað
hafa ráðið þessu og bæjarstjórnin sagt já
og amen við þvf, enda þótt hún gæti og
ætti að ráða því, að húsið yrði bænum
til prýði. Er megn óánægja hjá bæjar-
búum út af þessu glappaskoti bæjarstjórn-
arinnar.
Andans kórvllla. Skyldi það hafa
verið eptir fréttum frá öðrum heimi, sera
nýi andans prédikarinn hér hefur skýrt frá
því í blaði sínu, að húsfrú Guðrún Magn-
úsdóttir í Austurhlfð væri látin ? Sé svo,
þá er fræðsla andanna ekki sérlega áreiðan-
leg, enda kvað þeir geta verið háskalega
lygnir. Merkiskona þessi, sem blaðið stytti
aldur, lifir við beztu heilsu hér f bænum(l).
X.