Þjóðólfur - 14.07.1905, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFU
57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 14. júlí 1905.
Xs 29.
Verzlunin ,EDINBORG‘ í Reykjavík
minnir hina heiðruðu ferðamenn, sem nú streyma til bæjarins, á sínar marg-
breyttu og ódýru
Vefnaðarvörur
er löngu hafa hlotið almenningslof. Einnig hinar v'ónduðu og fjölbreyttu
Nýlenduvörur og Skötau.
Þá væri og sízt úr vegi að koma í PakkhÚSÍð, sem ætíð hefur
nægar birgðir af öllu því, er land- og sjávarbændur þarfnast, að gæðum og
verði eins og bezt er í Reykjavík.
Frá alþingi.
ii.
Hraðskeytamál. Magnús Andrésson og
<01. Briem fluttu þingsályktunartillögu í n.
d. um að skipa 7 manna nefnd til að i-
huga hraðskeytamálið. Kom hún til um-
ræðu á laugardaginn var (8. þ. m.). Talaði
annar flutningsmaðurinn (Magnús And-
résson) fyrir henni. Sagði hann, að
þjóðin hefði lengi óskað eptir að komast
í hraðskeytasamband við umheiminn og
þingið hefði opt ýtt undir stjórnina í því
efni. Loks hefði nú stjórnin í fyrra feng-
ið tækifæri, sem hún hefði ekki þóttst geta
látið ónotað og þannig hefði samningurinn
við hið stóra norræna ritsímafélag orðið
til. En þegar nú útlit var fyrir, að þjóð-
in gæti fengið þessar óskir sínar uppfyllt-
ar, þá fóru efasemdirnar að vakna og
mótbárurnar að heyrast. Menn taka að
spyrja: Erum við ekki að leggja út í
alltof kostnaðarsamt fyrirtæki ? Verður
lagning og viðhald landsíma oss ekki of-
vaxið? Ætli síminn muni ekki opt slitna,
svo að sambandið verði ónógt? o. s. frv.
Þingið verður að taka tillit til þessa og
rannsaka, hvort mótbárur þessar eru á
rökum byggðar. Það ríður á þar sem um
svo þýðingarmikla stofnun er að ræða, að
allt sé vel undirbúið og athugað, hvort
vér ekki reisum oss hurðarás um öxl með
því að leggja út < það, Kvaðst fyrir sitt
leyti vera hræddur um, að kostnaðurinn
færi fram úr því, sem áætlað væri. Enn-
fremur væri nú kornið nýtt atrioi til at
hugunar síðan samningurinn var gerð-
ur, þar sem komin væru fram tilboð um
þráðlaust hraðskeytasamband, sem þingið
gæti ekki gengið fram hjá án athugunar.
Frá hálfu flutningsmannanna kvað hann
ekki felast í till. neina aðdróttun til ráð-
herrans um, að hann hafi ekki breytt eptir
því, sem hann áleit bezt og heillavænleg-
ast, en allt þetta mál væri svo vandasamt,
að ástæða væri til að kjósa sérstaka nefnd
til að íhuga það, og ef hún skyldi kom-
ast að þeirri niðurstöðu, að þessi síðari
tilboð væru heppilegri, þá yrði hún að at-
huga, hvernig bezt og sanngjarnlegast væri
unnt að koma f veg fyrir, að samningur-
inn við norræna ritsímafélagið yrði því til
fyrirstöðu, að sá kostur væri tekinn. Hann
vonaðist til að menn mundu athuga mál-
ið með stillingu og einungis reyna að finna,
hvað væri réttast og heppilegast.
Ráðherrann kvaðst hafa búizt við,
að fjárlagan. mundi hafa mál þetta til
meðferðar, en hann hefði þó ekkert á
móti sérstakri nefnd og sérstaklega gæti
það orðið heppilegra síðar, þegar fara
ætti að gera nánari ákvarðanir um land-
símann og fyrirkomulag hans.
Þá var nefnd valin með hlutfallskosn-
ingu og hlutu þessir þingm. sæti í henni:
Skúli Thoroddsen.
Guðm. Björnsson.
Björn Kristjánsson.
Arni Jónsson.
Björn Bjarnarson.
Jón Jónsson.
Guðlaugur Guðmundsson.
Til þessarar nefndar var einnig vísað
stjórnarfrv. um rétt til að setja á fót
hraðskeytasamband innanlands og við
önnur lönd. Formaður nefndarinnar er
Guðl. Guðmundsson, en skrifari Guðm.
Björnsson.
Ffsfeiveiðasjóðnr. Valtýr Guðmundsson
flytur frv. um að stofna sjóð, sem nefnist
„Fiskiveiðasjóður Islands" af sektarfé því,
sem rennur í Jandsjóð fyrir ólöglegar fiski-
veiðar í Jandhelgi að meðtöldu nettó-and-
virði því, er inn kernur fyrir upptækan
afla og veiðarfæri botnvörpunga. Stofn-
fé sjóðsins er fé það, sem þannig hefur
runnið í landsjóð síðan 1. jan. 1901. Stofn-
féð má aldrei skerða, en því skal varið
til lánveitinga til skipakaupa og veiðar-
færa og hverskonar atvinnubóta við fiski-
veiðar. Allt að helmingi vaxtanna má
árl. verja til að verðlauna atorku, hagsýni
og eptirbreytnisverðar nýjungar í fiski-
veiðum og til að styrkja unga og efnilega
menn til að kynna sér það, sem lýtur að
sjávarútvegi erlendra þjóða. Nefnd hefur
verið skipuð í málið í e. d. og eru í henni:
Ágúst Flygenring (form.), Valtýr Guð-
mundsson (skr.) og Jón Ólafsson.
Nefnd þessi hefur nú Iátið uppi álit sitt
og leggur til, að ekki skuli renna í sjóð-
inn fé það, sem þegar er inn kornið í
landsjóð á þennan hátt, heldur einungis
það sem framvegis kemur þannig inn, en
aptur á rnóti skuli landsjóður leggja sjóðn-
um 10 þús. kr. á ári til viðbótar við sekt-
arféð.
Atvinna við sig'ling'ar. Guðm. Björns-
son, Tr. G., M. Kr., Jóh. Ól. og St. St.
Eyf. flytja frv., sem korna á í stað laganna
trá 26. okt. 1893 um það efni. Fer það
fram á breytingar á skilyrðunum fyrir að
gerast skipstjóri' og stýrimaður og rýmkar
einkum um skilyrðin fyrir skipstjóra og
stýrimenn á innlendum skipum. Til þess
að geta fengið skipstjóra- og stýrimanna-
skírteini er krafist, að rnenn hafi verið
lengri tíma í förum en nú eru lög til nfl.
stýrimenn 12 mánuði (1 stað 4 eða 8) og
skipstjórar á innanlandssiglingum verið 12
mánuði stýrimenn (í stað 4). Aptur á
móti er ekki krafist utanlandssiglingaskír-
teinis af öðrum en skipstjórum og stýri-
mönnum á stórum skipum íslenzkum (yfir
100 smál.) á utanlandssiglingum. Innan-
landssiglingaskírteinið er einungis heimt-
að af skipstjórum og stýrimönnum á ísl.
skipum yfir 30 smál, en af skipstjórum á
skipum, sem eru 12—30 smál. er einungis
heimtað, að þeir sanni með vottorði 2
valinkunnra skipstjóra að þeir kunni að
marka stað skipsins á sjávaruppdrætti og
hafi þekkingu á sjávaruppdráttum og
notkun þeirra yfirhöfuð, kunni að nota
áttavita og skipshraðamæli, þekki alþjóð-
legar reglur til að forðast ásiglingar og#
hafi stundað siglinga-atvinnu minnst 24
mánuði á skipum, sem eru stærri en 12
smál. Nefnd í n. d. Magnús Andrésson
Magnús Kristjánsson, Guðm. Björnsson,
Stefán Stefánsson þm. Eyf, Jón Magnússon.
BtBjarg-jöld í Ileykjavik. Tr. Gunnars-
son og G. Björnsson flytja frv., sem breyt-
ir lóðargjaldinu í Rvík (3 a. af □ alin
af byggðri lóð og V+ e. af óbyggðri lóð)
þannig að af öllum lóðum, byggðum og
óbyggðum, skal greiða til bæjarsjóðs */=%
af virðingarverði lóðarinnar, (þó aldrei
minna en T/4 e. eða meira en 5 a. af □
alin) og ennfremur skal greiða af öllum
húsum r°/oo (1 af þús.) af virðingarverði
hússins. Af húsum greiðist gialdið eptir
brunabótavirðingu, en lóðir skal virða til
skatts af 3 manna nefnd, sem kosin er til
6 ára, kýs bæjarstjórn 1 þeirra, en allir
bæjarbúar hina 2. Nefnd í n. d. Þórhallur
Bjarnarson, Ólafur Ólafsson, Guðlaugur
Guðmundsson.
Skipting bæjarfógetaembættisins í Rvík.
Frv. um það flytja Guðm. Björnsson og
' *
Tr. Gunnarsson. Bæjarstjóri, skipaður af
konungi með 4000 kr. launum úr landsjóði
auk 1500 kr. skrifstofufjár úr bæjarsjóði,
skal taka að sér störf þau, sem bæjarfó-
getinn í Rvík hefur haft á hendi sem for-
maður bæjarstjórnarinnar; ennfr. skal hann
hafa á hendi uppboð að undanskildum
þvingunar- og stranduppboðum og mann-
tal í Rvík samkv. 1. i3-sept. 1901. Nefnd
í n. d. Lárus Bjarnason, Ólafur Briem, Jón
Magnússon.
Beitutekja. Sig. Stefánsson flytur frv
um að sérbver, sem hefur heimild til fiski-
veiða í landhelgi megi taka skelfisksbeitu
fyrir annars manns landi, þótt í netlögum
sé. Á land má hann setja beitutekjuverk-
færi sín og farvið af skipi sínu, en gjalda
skal fyrir þetta 10 af hundraði af beitu-
aflanum. Netlög eru 60 faðmar á sjó út
frá stórstraums fjörumáli.
Þorskanetalag'nir. Björn Kristjánsson
og Bj. Bjarnarson flytja frv. um, að nema
úr gildi lög 13. nóv. 1875 um þorskaneta-
lagnir í Faxaflóa.
Eignarnám. Guðl. Guðmundsson og M.
Kristjánsson flytja frv. um að veita bæjar-
stjórn Akureyrar heimild tii að skylda
eigendur að Játa af hendi eignarrétt og
önnur réttindi yfir Glerá og landi með-
fram henni, að því er nauðsynlegt er fyr-
ir veiting árinnar inn að kaupstaðnum.
Nefnd í n. d. Stefán Stefánsson (Eyf.),
Stefán Stefánsson (Skagf.), Guðl. Guð-
mundsson.
Skatta- og tollmál. Guðl. Guðmunds-
son, Á. J. Ól. Br. og J. Magn. stinga upp
á, að neðri deild kjósi 5 manna nefnd til
að fhuga og láta uppi tillögur um nýja
skipan skatta- og tollmála í landinu.
Tollfrtimvarpið, er áður hefur vetið
minnst á var samþ. við 3. umr. í n. d. 10.
þ. m. með 17 atkv., og verður að sjálf-
sögðu samþ. til fullnaðar í e. d. á morg-
un. Það er tekið beint fram 1 frv., að á
kvæði þess gildi ekki lengur en til 31.
des. 1907. Tollhækkun þessi, sem nemur
að eins 30% af áður tolluðum vörum, er
nú notuð óspart af fjandmönnum stjórnar-
innar til að vekja æsingar og illindi gegn
henni hjá þjóðinni. 3 a. tollhækkun á
kaffipundinu og i1/? eyrir á sykurpundinu
um 2 ára tíma er nú gerð að þeirri grýlu,
að þeim stórvoða, að landsbúar rísi ekki
undir þeim álögum, þeirri fjárkúgun. Þetta
sé sú svívirðing, sem þjóðin verði að mót-
roæla harðlega og reka stjórnina af hönd-
um sér fyrir það, að hún gerir það sem
hún á að gera og verður að gera: að
reyna að auka tekjur landsjóðs til að
standast sjálfsögð útgjöld og til þess að
geta sinnt hinum helztu kröfum, sem gerð-
ar eru til hins sameiginlega sjóðs lands-
manna — landssjóðsins. En nú á það að
vera óhæfa að þing og stjórn sporni gegn
því, að landið sökkvi í skuldadíki. Og
tekjuauka þessa hefði alveg eins þurft við,
þótt ekkert ritsímasamband væri í vænd-
um. Fjárlög síðasta þings hafa gert toll-
hækkun þessa sjálfsagða og óhjákvæmilega.
En það er harla ótrúlegt, að þjóðin sé svo
skyni skroppin, að hún láti óhlutvanda
hatursmenn stjórnarinnar spana sig upp á
móti sjálfsögðum fjárhagsráðstöfunum, er
hvergi mundu vekja nokkurt umtal eða
óánægju í nokkru siðuðu landi nokkurs-
staðar í heirni. Tveggja ára bráðabirgð-
arhækkun um 3 aura af kaffipd. og 1%
eyri af sykurpundinu og í sama hlutfalli
á öðrum tolluðum vörum mundi hvergi
vera hægt að nota til æsinga og fjand-
skapar gegn nokkurri stjórn, nema ef það
verður unnt að gera það hér, þótt ótrú-
legt sé. En ýmislegt, sem gerst hefur i
íslenzkri pólitík á næstl. 3—4 mánuðum
virðist óneitanlega benda á, að þjóðin sé
ekki enn fær um að stjórna sjálfri sér, sé
ekki nógu skynsöm, nógu þroskuð til að
greina ósvífnis öfgar og svívirðilegan ó
hróður stjórnarsparkaranna1) frá réttu og
sönnu rnáli. En þó má vænta þess, að
róleg fhugun og heilbrigð skynsemi verði
efri að lokum. Annars væri þjóðin heill-
um horfin.
1) Stjórnarsparkara má kalla þá, er ekki
hafa annað markmið en að sparka stjórn-
inni burtu og eru blindir á báðum augum
fyrir pólitisku velsæmi og samvizkusemi, eða
því sem landinu er fyrir beztu.
Þingnefndir aðrar en þær, sem
þegar er getið:
Þjóðjarðasala (Nd.): Herm. Jónasson