Þjóðólfur - 22.09.1905, Blaðsíða 2

172
ÞJOÐOLFUR.
2. gr. Við hvorn skólann skulu vera
tveir kennarar, og er annar þeirra skóla-
stjóri; hefur hann á hendi aðalumsjón með
nemendum skólans, húsum hans og á-
höldum. Hann hefur að launum 1500 kr.
á ári og auk þess 300 kr., ef hann stjórn-
ar skólabúinu og heldur reikninga þess.
Hinn kennarinn hefur að launum 1200 kr.
á ári. Báðir hafa kennararnir leigulausan
bústað í skólanum.
5. gr. Hvor skólinn um sig á að geta
tekið á móti allt að 40 nemendum.---------
7. gr. Kostnaðurinn við að gera skól-
ana úr garði samkvæmt lögum þessum
greiðist úr landsjóði. Svo greiðir hann
og laun kennaranna og árleg útgjöld skól-
anna.
45. Lög um stofnun geðveikrahœlis.
1. gr. Til þess að koma upp geðveikra-
hæ!i í nánd við Reykjavik yfir 50 geð-
veika menn og útbúa það, má verja úr
landsjóði allt að 90,000 krónum.
46. Lög um forkaupsrétt leiguliða.
1. gr. Þegar jarðeign, sem er í bygg-
íng, gengur kaupum og sölum, skal hún
fyrst boðin til kaups leiguliða. Vilji hann
framhalda ábúðinni og borga jafnmikið
verð fyrir jörðina eins og aðrir, þá skal
hann öðrum fremur hafa rétt til að ná
kaupum á henni fyrir það verð, enda sé
honum eigi gerð erfiðari borgunarkjör eða
aðrir skilmálar en í 'raun og veru standa
til boða frá öðrum. — — —
47. Lög um breyt. á 6. gr. í l. um stofnun
stýrwiannaskóla d Islandi 22. maí /8go.
Sá, sem verið hefur háseti á þiljaskipi
í 4 mánuði að minnsta kosti, hefur rétt
til að ganga undir bæði hið minna og hið
meira stýrimannapróf, þegar hann að öðru
leyti fullnægir skilyrðunum fyrir því, að
mega ganga undir próf þessi.
48. Fjáraukalög fyrir árin 1904 og rgog.
49. Lög um stofnun byggingarsjóðs og bygg-
ing opinberra bygginga.
1. gr. Af andvirði embættisjarðanna
Arnarhóls að meðtöldu verði hinnar svo-
nefndu Klapparlóðar, sem seld er sam-
kvæmt lögum nr. 38 6. nóv. 1902, og Or-
firiseyjar, skal stofna sjóð, er nefnist Bygg-
ingarsjóður Islands. Sjóði þessum skal
varið til opinberra bygginga eptir því,
sem nánar er tiltekið í lögum þessum, og
síðar verður ákveðið með lögum.
3. gr. Til byggingarsjóðs greiðir lands-
banki Islands 7500 krónur á ári.----------
6. gr. Stjórnarráðinu veitist heimild til:
1. Að láta reisa bókasafnsbyggingu úr
steini eða steinsteypu. Hún skal vera
þannig byggð, að auka megi við hana
síðar eptir þörfum, en í bráð skal hún
rúma landsbókasafnið og landsskjala-
safnið eins og þau nú eru ásamt við-
auka þeim, er ætla má, að þau fái
næstu 50—60 ár. Skal haga svo til,
að fyrst um sinn geti orðið geymd þar
einnig hin önnur söfn landsins eptir
því sem rúm leyfir. Til byggingar
þessarar má verja allt að 160 þúsund
krónum.
2. Að breyta húsrými því, er losnar við
brottfærslu safnanna úr þinghúsinu til
afnota fyrir alþingi, til útbúnaðar risnu-
herbergja og að leggja miðstöðvarhit-
un í húsið, má verja til þess allt að
50,000 kr.
50. Sveitastjórnarlög. (Öll þar að lútandi
lög dregin saman í eitt, og nokkrar
breytingar gerðar á þeim, þar á með-
al um að leggja niður amtsráðin, þó
ekki fyr en 31. des. 1907).
51. Lög um hefð.
1. gr. Hefð má vinna á hverjum hlut,
jafnt fasteign sem lausafé, er getur verið
eign einstakra manna, ón tillits til þess,
hvort hann var áður einstaks manns eign
eða opinber eign.
2. gr. Skilyrði fyrir hefð er 20 ára ó-
slitið eignarhald á fasteign, en 10 ára ó-
slitið eignarhald á lausafé.-------
52. Lög um heimild fyrir íslandsbanka til
að gefa út bankavaxtabréf sem hljóða
upp á handhafa (sjá Þjóðólf nr. 35).
53. Lög um sölu pjóðjatða.
1. gr. Ráðherra Islands veitist heimild til
að selja ábúendum, er á þjóðjörð sitja,
ábýli sín, með þeira takmörkunum og á
þann hátt, sem lög þessi mæla fyrir.
2. gr. Heimild þessi nær eigi til þeirra
þjóðjarða, sem að áliti sýslunefndar þar,
er jörð liggur, eru hentugar til embættis-
seturs, fyrir skóla, sjúkrahæli eða til ann-
ara almennings nota.
Nú er kauptún, þorp eða verksmiðjuiðn-
aður fyrir á þjóðjörð eða sýslunefnd telur
líklegt, að slíkt komi þar upp innan
skamms eða sýslunefnd hyggur jörðina
sérstaklega fallna til sundurskiptingar á
milli margra grasbýla, og má þá eigi selja
jörðina án sérstakrar lagaheimildar í hvert
skipti.
54. Lög um rithöfundarétt og prentrétt.
55. Lög um varnarþitig i skuldumálum
1. gr. Ef skuld er stofnuð við fasta
verzlun eða aðra heimilisfasta atvinnu-
stofnun hér á landi, á skuldheimtumaður
rétt á, ef hann vill, að sækja mál til
greiðslu skuldarinnar á hendur skuldunaut
1 þinghá þeirri, er skuldin er stofnuð í,
eins og væri þar varnarþing hans, enda
sé skuldin eigi stofnuð fyr en lög þessi
öðlast gildi. Eigi raskar þetta þó ákvæð-
um þeim, er nú gilda um varnarþing, er
bundið er við fasteign.
Lög þessi ná til þeirra einna skulda-
skipta, er skuldheimtumaður er kaupmað-
ur eða hefur á annan hátt atvinnu sína
af viðskiptum, svo sem lyfsafar, bóksalar,
veitingamenn, iðnaðarmenn, kostnaðar-
menn blaða og rita og aðrir, sem líkt
stendur á með.
Því að eins gilda fyrirmæli þessarar
greinar, að fyrirtökudagur málsins falli á
missirinu milli' 1. maí og 1. nóvember.
2. gr. Mál þau, er um er rætt í þess-
um lögum, skulu rekin fyrir gestarétti, en
birta skal stefnuna á lögheimili skuldu-
nauts með þriggja vikna fresti, ef það er
innan sama lögsagnarumdæmis sem fyrir-
tökustaðurinn, með 6 vikna fresti, ef það
er utan lögsagnarumdæmisins, en þó í
sama landsfjórðungi, en með nfu vikna
fresti, ef það er í öðrum landsfjórðungi.
Með „landsfjórðungi" er hér átt við
svæði það, er amtsráðin nú taka yfir.
56. Fjárlög fyrir árin igoó og igoj.
57. Lög um pingsköp handa alpingi.
58. Lög um málaflutningsmenn við lands-
yfirdóminn í Reykjavik.
1. gr. Hverjum þeim, sem leyst hefur
af hendi fullkomið lögfræðispróf, er að-
gang veitir að embættum þeim hér á
landi, sem lögfræðingar skipa, sbr. 4. gr.
1. nr. 3 frá 4. marz 1904, og að öðru leyti
fullnægir þeim skilyrðum, sem útheimtast
til þess að geta fengið embætti á íslandi,
getur ráðherra Islands veitt almennt leyfi
til málfærslustarfa við landsyfirdóminn. —
59. Lög um breyt. á og viðauka við lög utn
stofnun Rœktunarsjóðs \slands j. marz
igoo.
1. gr. Tilgangur Ræktunarsjóðsins er
að efla ræktun landsins. Stofnféð má
aldrei skerða, en þvl skal varið til lán-
veitinga til jarðabóta og hvers kyns at-
vinnubóta við jarðyrkju.
Ennfremur má lána úr sjóðnum gegn
öðrum veðrétti til ábýliskaupa, hvort held-
ur eru jarðir eða grasbýli og þurrabúðir
utan verzlunarlóða í kaupstöðum og kaup-
túnum.
Ræktunarsjóðurinn greiðir árlega til
landsjóðs 3 afhundraði af andvirði þeirra
þjóðjarða, sem seldar verða eptir 1. janú-
ar 1906, jafnóðum og vextir og afborganir
renna í hann. Af vöxtum sjóðsins að
öðru leyti má verja allt að “/3 hlutum til
að styikja menn til lífsábyrgðarkaupa til
viðbótartryggingar lánveitingum til ábýl-
iskaupa og til verðlauna fyrir atorku, hag
sýni og eptirbreytnisverðar nýungar í land-
búnaði. Að öðru leyti skal leggja vextina
við höfuðstólinn.
Undirskriptasmölun
í Skagafjarðarsýslu.
Það kynni margur að ætla, að undir-
skriptir þær, er valtýsku höfðingjarnir
hafa safnað hér saman í þeim tilgangi að
hafna ritsímasamningi ráðherra vors við
hið »stóra norræna« og mótmæla undir-
skript forsætisráðherra Dana, væri almenn-
ur vilji sýslubúa. En óhætt mun að full-
yrða, að svo er ekki, því fyrst og fremst
var mjög mörgum kjósendutn alls ekki
lofað að sjá undirstriptarskjöiin, margir
neituðu að skrifa undir, og fjöldinn af
þeim, sem undir skrifuðu, kunni ekki grein
á, hvort það var betra sem um var beðið
eða það sem hafna átti.
Þessir valtýsku smalar riðu um allar
sveitir og ginntu kjósendur til að skrifa
nöfn sín undir prentuð blöð, sem þeim
höfðu verið send frá Reykjavík og skipað
að riða með um héraðið. Jafnframt brýndu
þeir fyrir mönnum nauðsyn þá, sem þeim
virtist vera á slíkum undirskriptum, og
vildtt telja kjósendum trú um, að slíkt
gæti ekki valdið því, að stjórnarskipti
yrðu hér á landi, enda þorðu þeir eigi
að hafa annað uppi, þvf þeim var full-
Ijóst, að fjöldi sýslubúa vill alls ekki
stjórnarskipti eptir undanfarinni framkomu
stjórnarinnar. Þessum smölum mun hafa
orðið töluvert ágengt, þrátt fyrir það þótt
hyggnari og gætnari menn af þeim, sem
fengu að sjá skjölin, leituðust við að sýna
þe.im (smölunum) fram á, að slíkt gerræði,
að vilja raska friðhelgi löggjafarþingsins,
mundi hafa þau ein áhrif, að íslendingar
yrðu frekar álitnir sem skrælingjar en
siðuð þjóð. Hinir æstustu af forkólfum
undirskriptanna vildu láta velja nokkra
menn til að fara með skjölin suður á
þing og hafa áhrif á þingið líkt og bænda-
fundurinn í Reykjavík vildi gera. Þessar
hlægilegu þingreiðar hafa að öllum lík-
indum verið löngu ráðnar, því einn æst-
ur Valtýingur í sýslunni kom með þá
uppástungu á þingmálafundi á Sauðár-
krók í vor, að hver hreppur í sýslunni
skyldi senda 2—3 menn til þings. Var
allmikið að því hlegið að maklegleikum.
Brátt hættu þó forkólfarnir \ ið þessar
þingreiðar, sem stafaði af þrennu. Fyrst
og fremst af því, að við nánari athugun
sáu þeir, hvað slíkt var heimskulegt, og
fóru nú að iðrast eptir að hafa haft jafn-
mikið fyrir þessum undirskrip.tum, þótt
þeir að sjálfsögðu fengju að minnsta kosti
þakklæti frá húsbónda sínum. í öðru
lagi fékkst enginn til að fara, því sjálfir
vildu forsprakkarnir ekki gera sig að því
athlægi. Og í þriðja lagi tímdi enginn
að leggja fram einn einasta eyri til ferð-
arinnar. Þó hefur það heyrzt, að allra
æstustu mennirnir hafi skotið saman nokkr-
um aurum til frímerkjakaupa, svo hægt
væri að senda áskoranirnar suður og hafa
þannig ráð þingsins í hendi sér fyrir
þinglokin, en að sjálfsögðu í þeirri von,
að fá það borgað aptur. En allmargir
af þeim, sem undir hafa skrifað, mundu
gjarnan vilja, að áskoranirnar kæmust
aldrei til þingsins. Annars virðist það
miður heiðarleg aðferð af þessum undir-
skriptasmölum, að ríða framhjá mörgum
beztu mönnum héraðsins og sýna þeim
alls ekki undirskriptirnar þrátt fyrir það,
þótt þeir hafi ekki getað fellt sig við að
fylla þann flokk, sem virðist nú orðið
hafa það eina mark og mið, að gera að
engu stærstu framfaramál þjóðarinnar, og
ætti því sá flokkur með slíku athæfi að
hafa ritað upphafsorðin að sínum dauða-
dóm.
18. ágúst 1905.
Nokkrir Skagjirðingar.
Hinn mikli aivöruþungi I .
Valtýsku blöðin tala mikið um þann
„mikla alvöruþunga", er bændurnir hafa
sýnt, er riðu til Reykjavíkur um hásláttinn
til að taka þátt í fundinum 1. þ. m. Einn-
ig geta þau þess, að þeim hafi flestum
komið saman um, að veizlukvöldið á eptir
fundinum hafi verið eitthvert hið skemmti-
legasta (eða allra skemmtilegasta) sem þeir
hafi lifað. Hver er þá alvöruþínginn ? Hvar
er þá áhuginn fyrir velferð fósturjarðarinn-
ar? Þeir þóttust vera að gera tilraun til
að frelsa landið frá stjórnarfarslegum og
fjárhagslegum voða — eða jafnvel frá auðn.
Örfáum stundum — líkl. 3—4 kl.st. — eptir
að þeir eru búnir að fá ákveðið svar — bún-
ir að sjá að tilraun þeirra til að „frelsa
la.ndið" misheppnaðist algerlega — þá lifa
jteir sitt glaðasta kvöld.
Voru bændurnir þá farnir að sjá, að þeir
höfðu verið gabbaðir, og þar af leiðandi að
fagna því, að ekkert tjón hlautzt af flani
þeirra? Eða lá þeim velferð landsins ekki
þyngra á hjarta en það, að þeir væru upp-
lagðir til að lifa sitt glaðasta kvöld, sam-
stundis sem þeim hafði misheppnazt að
fyrirbyggja landráðin, er þeir svo kaíla?
Hafi svo verið, — í hverju var þá fólginn
hinn mikli alvöruþungi ?
Þetta er eflaust fyrsta dæmi sögunnar, að
þeir sem hafa gert algerlega árangurslausa
tilraun til að vernda feða frelsa fósturjörð
sína, hafi haldið sér í minningu þess gleði-
veizlu mikla; en svona hafa þær það, pess-
ar ísl. frelsishetjur, þegar þær eru búnar að
skera upp herör til að heyja frelsisstríð, og
fyrsta skeinan er fengin, þá eru þeir búnir
að fá nóg af stríðinu (líklega ekki haldgott
valtýska bárujárnið) og hættu við allt sam-
an, en til þess að hætta þó ekki án þess
að hafa eitthvað eflt fjárhag landsins, þá
koma þeir saman til að drekka tollskyldl-
ar vörur. Mun þá hver hafa átt að sýna
ættjarðarást slna með því að láta sem mest
í magann.
28/8 '05.
B. S.
Úr Mjóaflrði er ritað 23. júlf.
„Veðurátta er hér góð. Hitar og þurkar
hingað til síðan fyrir uppstigningardag, en
brá nú um helgina til votviðra.
Grasvöxtur sæmilegur, einkum á deiglendi.
Byrjað áð slá fyrir 3 vikum síðan.
Fiskiveiðar hafa gengið mjög illa hér fyrir
Austurlandi hingað til, og beita lítil. En
nú fer vonandi að batna úr beituskorti, því
síld er farin að veiðast í reknet hér úti fyr-
ir fjörðunum.
Hvalaveiðar hafa gengið vel. Ellefsen er
búinn að fá um 10,000 föt (steinolíutunnur)
og Berg um 6000 föt af lýsi, töluvert meira
en þeir fengu í allt fyrrasumar.
Látinn er hér í Mjóafirði 20 júnf, einn af
vorum helztu bændum, sjálfseignarbóndinn
Árni Vilhjálmsson, á Hofi Vilhjálms-
sonar, 71 árs, en móðir hans var Guðrún
Konráðsdóttir Salómonssonar, sunnan úr
Lóni, góð og kröptug ætt. Árni sál. var
kvæntur Þórunni dóttur Einars heitins
Halldórssonar og Önnu heit. Jónsdóttur.
Þau bjuggu í Firði, mestu dugnaðar- og
merkishjón, og ein hin auðugustu hjón f
sinni tfð á Austfjörðum, og lifir hún mann
sinn. Árni sál. var mesti dugnaðarmaður
og smiður allgóður, var mesti heiðursmaður
sem ekki vildi vamm sitt vita, mjög tryggur
vinum sfnum, skemmtinn og glaður. Hann
var frfður og föngulegur maður, þegar hann
var í broddi lífsins og bauð alltaf af sér
mjög góðan þokka. Hann var jarðsunginn
29. júní að viðstöddum fjölda fólks. Börn
þeirra hjóna eru mörg á lífi ; meðal þeirra
eru : Vilhjálmur bóndi og borgari á Hánefs-
stöðum í Seyðisfirði, Jón organisti og kenn-
ari í Mjóafirði, Einar bóndi á Hofi og Arn-
laug hjá móður sinni. Auk þeirra eru 3
systur á lífi, tvær giptar og ein ógipt.
Eigandi og ábyrgðarmaður:
Hannes Þorsteinsson.
Prentsmiðja Þjóðólfs.