Þjóðólfur - 08.12.1905, Blaðsíða 2

216
ÞJOÐOLFUR.
Um náma á íslandi.
Framtíðarhorfur landsins.
Hér í bænum hefur allmikið verið rætt
um hið nýstofnaða hlutafélag »Málm«. er
æltar sér að rannsaka Eskihlíðarmýrina,
svo að gengið verði úr skugga um, hverja
málma þar sé að finna. Bæjarstjórnin
og hlutafélagið hafa lent 1 skærurn nokkr-
um út af smávægilegum atriðum í lögum
félagsins, og mun það heldur hafa spillt
fyrir því, að menn skrifuðu sig fyrir hlut-
um í félaginu. En frestur sá, sem
Reykvikingum er til þess ætl-
aður, er á enda 29. þ. m., svo að
þeir sem annars ætla að skrifa sig, verða
að hraða sér með það. Það væri ekki
að eins ómyndarlegt, heldur landinu til
vanvirðu og að líkindum til mikils hnekk-
is, ef nægilegt fé fengist hér ekki til að
byrja á þessum rannsóknum og leita
þyrfti til útlanda eptir áskriptum. Það
gæti farið svo, að Islendingar sæju eptir
því seinna, ef náman reyndist arðsöm.
Hr. Arnór Arnason frá Chicágo hefur
nýlega ritað grein um »framtíð Is-
lands og hlutafélagið Málm« í
eitt blað hér, og af því að greinin er
fiðlega rituð og málefnið þess vert, að
því sé alvarlegur gaumur gefinn, birtum
vér þessa grein hr. Arnórs hér á eptir.
Hann segir svo:
Fyrir nokkrum árum ritaði eg grein í
Þjóðólf þess efnis, að mjög mikil líkindi
væru til þess, að Island væri námaland,
benti eg á ýmsar sterkar llkur fyrir því,
að svo væri, meðal annars það, að Is-
land lægi nákvæmlega á sama breiddar-
stigi og þau lönd heimsins, er auðugust
hafa reynst af málmum, einkum gulli.
Sjálfum hafði mér borizt í hendur stein-
ar og sandur frá ýmsum stöðum á Islandi
til rannsóknar. Þeir reyndust þannig, að
í þeim var töluvert af málmum, bæði
gulli, silfri og kopar. Með því að stein-
ar þessir voiu allir teknir ofanjarðar og
af handahófi, þóttist eg fá enn sterkari
vissu fyrir þvf, að Island væri málm-
námaland, og hefur sú trú mln farið sí-
vaxandi síðan, enda hef eg ávallt gert
mér far um að komast að sannleikanum
i þessu efni.
Síðan á landnámstíð hafa einstöku menn
verið uppi meðal þjóðar vorrar, er hafa
haft örugga trú á framtíð íslands, menn,
sem hefðu kosið að leggja lífið í sölurn-
ar fyrir ættjörðina, og elskuðu þjóðina og
hvert framfaraspor, er hún steig. Sannir
Islandsvinir hafa aldrei legið á liði sínu,
þegar um frelsi og réttindi landsmanna
hefur verið að tefla. Öld fram af öld
hafa þessir menn haldið hllfiskildi fyrir
þjóð vorri í baráttu lífsins. Með sinni
óbifanlegri trú á framfarir og framtíð Is-
lands hefur þeim og tekist að varðveita
þá sömu tiú meðal landsins sönnu sona,
fram að þessum tíma. Þrátt fyrir ýmsar
landplágur, hafís og harðindi, Vesturheims-
flutninga o. fl., hefur trúin á gamla Is-
land aukist og margfaldast meðal lands-
manna.
Og enn þótt megi missa frá sér margan
nýtan son,
viti menn að ísland á sér endurreisnar
von,
kvað skáldið. Til allrar hamingju er og
þeim mönnum heldur að fjölga á síðari
áratugum, er hafa trú á framtíð Islands.
Laudsroenn eru farnir að skilja, hvað
framfarir eru.
Engum manni blandast nú hugur um
það, að eitt hið stórkostlegasta og mikils-
verðasta framfaraspor, er Island gæti
stigið, væri, ef hér fyndust auðugar nám-
ur. Það sem hefur hleypt mest fram auð-
sæld og framförum hverrar þjóðar á síð-
ustu 100 árum að minnsta kosti, eru nám-
urnar, hin jarðfólgnu auðæfi, sem þær
þjóðir, er fljótastar hafa verið að hugsa
og framkvæma, eru búnar að færa sér í
nyt, svo sem Vesturheimsmenn og Eng-
lendingar.
Eru þá námur til á íslandi?
Eg held því afdráttarlaust fram, að svo
sé, og sá tími kemur, að hér verða opn-
aðar námur.
Veruleg gullöld Islands er að eins að
byrja.
En til þess að auðið sé að koma nokkru
í framkvæmd á Islandi, eins og annars-
staðar í heiminum, þarf þjóðin að láta
sér skiljast það fyrst og fremst, að þegar
um verulega framkvæmd er að tefla, ríð-
ur lífið á að vera samtaka.
I sundurlyndisjarðvegi þrífst aldrei neitt
til hlftar.
Eins og kunnugt er orðið um land allt,
er hér stofnað hlutafélag, er nefnist Málm-
ur. Það mun hafa verið stofnað vegna
svonefndrar Eskihlíðarnámu, eða vegna
málma þeirra, er þar hafa fundist í jörðu.
Félagið hefur sett sér lög, og er tekið til
að selja hlutabréf. Mér er að eins að nokkru
leyti kunnugt um fyrirkomulag þess og
áform, en mér hefur skilizt, að það hafi
orðið fyrir mótspyrnu einstakra manna.
Hvernig þeirri mótspyrnu er farið, varðar
minnstu, að mér finnst.
Það sem hér varðar mestu, er að koma
verklegum framkvæmdum á stað, og þær
eru f því fólgnar sérstaklega, að borgarar
höfuðstaðarins og fólk hér í Reykjavík
yfir höfuð láti ekki dragast að kaupa
hlutabréfin.
Fyrir nokkru átti eg tal við einn af
forsprökkum Málms. Hann sagði mér,
að fé væri enn ófengið svo mikið sem
þyrfti, og því væri ekki hægt að taka til
starfa.
Sú fjárhæð, er þarfnast til rannsókna,
hefði átt að vera fengin fyrir löngu, því
svo lít eg á, að því fé, sem Islendingar
verja til rannsókna í landinu, sé vel varið.
Síðan eg kom nú til Islands, hef eg
að eins fengið eitt lítið sýnishorn afsandi
þeim, ér upp úr borunarholunum kom
hér í sumar. En ekki var sýnishorn þetta
nægilegt til þess, að hægt væri að athuga
nákvæmlega,_hvað mikið væri af hverjum
málmi fyrir sig, í ð cðiu en gulli; það
reyndist vera kr. 144,50 í smálestinni
(2000 pd.). En þessir málmar voru þar
einnig : silfur, kopar, sink óg aluminium.
Brennisteinn var og nokkur til muna í
sandi þessurn.
En úr þvf að þarna fundust þessir 5
málmar, þá er mjög mikil ástæða til að
ímynda sér, að þar geti jafnvel verið urn
auðlegð að tefla, er lengra kemur niður.
Enn má mýrin heita órannsökuð, eins
og raunar landið allt.
Btztu vonir geri eg mér um þessa
Eskihlfðarnámu, að eins að félagið geti
tekið til starfa sem fyrst.
Undir landsmönnum sjálfum er það
auðvitað að mestu leyti komið, hvað bráð-
lega verður af framkvæmdum í þessu
efni; það er atorka þeirra og fé, sem þar
þarf að koma til.
Bráðum er útrunninn tíminn, er ætlað-
ur var til að selja hér hlutabréf. Þeir
sem enn eru því ekki búnir að kaupa
hluti, en hafa hug á því, gerðu sjálfum
sér og félaginu mesta greiða með þvf, að
kaupa þá nú þegar, meðan þeir eru fáan-
legir.
Einstöku menn hef eg heyrt láta þá
skoðun sína í Ijósi, að ef hér yrðu opn-
aðar námur, mundu aðrar þjóðir flykkjast
hingað í svo stórum hópum, að tungu
vorri og þjóðerni mundi standa af því
hinn mesti háski, og það mundi fara
með landið,
sem í skauti sínu geymir
sögu vora og frægð.
Nú segja sumir : það er vitaskuld mjög
fallega hugsað af Islendingum, að vilja
halda dauðahaldi í tungu sfna og þjóð-
erni; en hvort það ætti hvernig sem á
stendur að sitja í fyrirrúmi fyrir vellíðan
landsmanna og framtíð Islands, það get-
ur verið skoðunarmál, segja þeir. En
sleppum því. Hitt segi eg, að eg fæ ekki
séð, að Islendingum væri nein hætta bú-
in af slfku fyrir þjóðerni og tungu ; því
hingað mundu varla aðnr korna — þótt
auðug náma fyndist — en málmnemar.
En það eru einmitt mennirnir, sem Island
þarf hvað helzt á að halda.
Hins vegar væri það dæmafár klaufa-
skapur af þjóð og þmgi, ef útlendir auð-
menn næðu nokkurri fótfestu hér á landi
sér í hag. Eg ætla fslenzku þjóðina eða
forkólfa hennar ekki þá menn, að geta
ekki séð við slíkum leka með þannig
orðuðum lögum, að utlendir auðký'fingar
kæmust þar hvergi nærri.
Byrji ekki félagið Málmur innar skamms
á rannsóknum, má ganga að því vlsu, að
aðrar þjóðir verði íslendingum hlutskarp-
ari, og væri tungu vorri og þjóðerni þá
ekki minni hætta búin.
Allir skilja, hvað fyrsta sporið í slíkum
framförum er erfitt, sérstaklega hér á Fróni.
Eg vil því að lokum minna Islendinga
á að gefa félaginu gaum og láta ekkert
aptra sér að kaupa hluti, og sjá ekki
eptir nokkrum krónum, þar sem ef til
vill getur verið um miljónir að tefla.
„Draugafélagl9“
svókallaða hér í bænum er nú tekið
að magnast síðan dimma tók og styttast
dagar, en sennilegt að nokkuð dragi úr
því aptur, er dagarnir taka að lengjast
og sól hækka á lopti. Nú heldur félag-
ið samkomur sínar að sögn reglulega á
hveiju kveldi í húsi á Laugavegi og
kvað mega heyra þaðan söng og ýms læti
á slðkveidum. I svarta myrkri sitja þar
í hnapp karlar og konur og leita »frétta
af framliðnum«. En lítið heyrist um, að
þeir verði mikils vfsari. Að minnsta
kosti hefur Inorki »ísafold« né »Fjallk.«
enn birt neinar »opii.beranir« frá þessuin
»viðtalsfundum« við hina framliðnu, þótt
báðir ritstjórar þessara blaða sæki þá að
staðaidri og séu (að minnsta kosti E. H.)
pottur og panna f þessum hávfsindalega(H)
og nytsamlega félagsskap, sem þjóðinni
horfir til svo mikilla þrifa(H). Ætti það
þó vel við, að þessir einkennilegu leið-
togar þjóðarinnar fræddu hana um það
við og við, hvers þeir verða vísir t. d.
um framtíðarpólitíkina hér á landi, hve-
nær dátarnir hans Valtýs komist hér til
valda o. s. frv., því að vitanlega er ekki
sparað að spyija andana spjörunum úr
um slíka hluti, með því að allt þetta
andatrúarlið er hundvaltýskt. Það mundi
trufla athöfnina, ef einhver heimastjórn-
armaður væri þar viðstaddur, enda er
oss ekki kunnugt um, að nokkur maður
úr þeim flokki hafi óskað inntöku í
»draugafélagið«. Valtýingar hafa einir
heiðurinn af þessum »andans« félagsskap,
þessu nýja »andans« þjóðræði(l), sem ef-
laust á að leggja undir sig landið undir
forustu andans mannanna miklu Björns
Jónssonar og Einars Hjörleifssonar. Þá
yrði Islandi borgið, þegar meginþorri
þjóðarinnar væri orðinn hálfsturlaður og
ringlaður af þessari »nýmóðins« drauga-
trú. En sem betur fer mun þess langt
að bíða, að þjóðin verði leidd svo langt
afvega frá heilbrigðri hugsun og dóm-
greind, að hún fari almennt að gefa sig
við þessu hlægilega og hégómlega anda-
trúarrugli. Leyndardómar tilverunnar ept-
ir dauðann verða sannarlega ekki öpin-
beraðir með slfku hégómafúski. Fortjald-
inu, sem skyggir fyrir allt útsýni yfir í
annan heim, fyrir handan gröf og dauða,
hefur ekki enn verið að neinu leyti lypt
og verður aldrei lypt í myrkraklefum
»spiritista«.
Mannalát.
Hinn 4. þ. m. andaðist hér í bænum
Theodor M a 11 h ie s en kaupmaður,52
ára gamall. Hann var son Arna Matt-
hiesens verzlunarm. í Hafnarfirði Jönsson-
ar prests 1 Arnarbæli Matthíassonar og
Agnesar Steindórsdóttur Waage. Hann
var kvæntur Þuríði Guðmundsdóttur frá
Kópavogi, og eiga þau 3 uppkomnar dæt-
ur, er ein þeirra gipt í Hafnarfirði. —
Theodor heit. var lengi við verzlunarstörf
í Hafnarfirði, og sfðan f Reykjavík, en
rak hér síðustu árin verzlun fyrir eigin
reikning. Hann var mesti siðprýðis- og
sæmdarmaður og mjög vel þokkaður af
öllum, er honuni kynntuzt.
Bapnahsellð „Karitas“
nefnist félag eitt, nýlega stofnað hér
af ýmsum heldri konum bæjarins, og er
ráðherrafrú R. Hafstein forstöðukona þess.
Tilgangur þess er meðal annars að ann-
ast börn fyrir fátækar mæður, svo að
þær geti verið að heiman skemmri eða
lengri tlma, til að vinna fyrir sér t. d.
um sumartímann. Félagið hefur nú gehð
út laglegt merki með íslenzka fálkanum
á bláum grunni, á stærð við stórt frí-
merki, og er það selt hér á pósthúsinu
og víðar til ágóða fyrir »Barnahælið«.
Kostar hvert stykki 5 aura. Slfk merki
gefin út í velgerðaskyni eru nú mjög far-
in að tlðkast erlendis og seljast mjög vel.
Þau eru venjulega sett á bréf til skrauts.
Þetta barnaheimilismerki ættu sem flestir
að kaupa helzt nokkur stykki hver nú
fyrir jólin. Það munar engan um það,
en fyrirtækið getur munað það miklu, ef
margir kaupa, því að safnast þegar sam-
an kemur. Fyrirtækið er gott og merkið
er fallegt. Hvorttveggja næg ástæða til
kaupanna.
„Kong Trygve“
kom hingað frá útlöndum 1 gærmorg-
un. Með honum kom D. Thomsen kon-
súll. -—• Með skipinu fréttist lát G u ð -
mundar Guðmundssonar fyrr-
um fulltrúa bæjarfógetans hér. Hann
hafði orðið bráðkvaddur á leiðinni til
Leith.
Dr. Valtýr virðist nú eiga erfitt með
að fá húsaskjól fyrir greinar sínar í hinum
heldri blöðum Kaupm.hafnar. Nýlega hef-
ur hann orðið að flýja á náðir „Klokken
12“, alkunnugs sorpblaðs þar í borginni og
flytur það mynd(ll) af honum. ,Nú síðast
er hann kominn út úr bænum. I „Öst-jæl-
landsk Folkeblad" 24. og 25. f. m. birtist
löng grein eptir hann, það er að segja þann-
ig löguð, að dr. Valtýr hefur fengið frétta-
snata blaðsins til að spyrja sig, og segir
snatinn, að honum hafi auðsjáanlega ver;
ið mjög ljúft(ll) að leysa frá pokanum. I
grein þessari er ef til vill frekar en nokkru
sinni áður hallað réttu máli í ísl. pólitík,
ekkí að tala um vitnisburðinn, sem ráð-
herrann fær. Er sorglegt að ísl. menn skuli
verða til þess að skrifa annan eins róg og
þvætting í útlend blöð.
Veðuráttufar í lívík i uóvember 1905
Meðalhiti á hádegi . -- 2.2 C.
—„— - nóttu . + 0.6 „
Mestur hiti - hádegi • + 6 »
Minnstur — - — . -F 7 „ (40
Mestur — - nóttu • + 3 »»
Minnstur— - — -r- 9 (28.)
Má heita að veðurátta hafiverið með bezta
móti í þessum mánuði; nokkuð frost fyrstu
vikuna, en logn og blíða úr því til hins 23.,
er fór að kólna og heldur að ókyrrast veð-
ur með nokkurri snjókomu. Jörð var alauð
til h. 25., er hvítnaði í rót í fyrsta skipti.
V«—''05-
J. Jónassen.
Hér með tilkynnist vinum og vanda-
mönnnm, að minn elskiilegi eiginmað-
nr Theodor Mathiesen audað-
ist 4. þessa mánaðar og jarðarför
hans fer frnm 14. þ. m. úr húsinu
nr. 83 á Laugaveg.
Reykjavlk 7. desbr. 1905,
Þuríður Mathie en.