Þjóðólfur - 23.03.1906, Qupperneq 2

46
ÞJ ÓÐOLFUR.
garnni sínu. Þessu og öðru eins er trúað.
Náttúrlega. Mennirnir þykjast horfa á
þetta, og svo er nóg. Það er ekki verið
að rannsaka það frekar.
„Sást nokkuð á líkinu, að súgur hefði
orðið manninum að bana“, spurðum vér
G. M. „Nei, það sást ekki, það var eng-
inn þroti í lungunum og maðurinn hafði
alls ekki brjósthimnubólgu. Krabbamein-
ið var nægileg dauðaorsök". „Það er og
ekki rétthermt 1 »Fj.konunni“, sagði hann
ennfremur, »að maðurinn væri orðinn svo
aumur, að búist væri við andláti hans á
hverjum degi, þá er lækningatilraunir
andanna hófust við hann, því að þá er
eg vitjaði hans slðast var hann ekki svo
dauðvona, að hann gæti ekki vel lifað
þann tíma, er hann lifði eptir það“. Og
það skildist oss fremur á orðum hr. G. M.,
enda þótt hann vildi ekki segja það bein-
línis, að maðurinn mundi hafa lifað fullt
eins lengi, þótt andarnir hefðu aldrei
haft hann til lækninga.
Þetta virðist oss nægja til að sýna öll-
um skynbærum mönnum, að þetta lækn-
ingakukl hefur ekki verið annað en skær-
asta „humbug" og heimska, eins og vita
mátti. En ótrúlega blygðunarlaust eða
einfeldnislegt er það af Isl. blaðamönnum
— leiðtogum þjóðarinnar — að vera að
villa fólki sjónir og tioða 1 almenning
annari eins hauga-vitleysu, eins og »Fj.k.«
og »ísaf.« hafa keppst um að flytja í þessu
andatrúarrugli, þar á meðal fádæmin síð-
ustu, leirburðinn eptir Jónas Hallgrímsson
látinn, æfintýri eptir H. C. Andersen og
æfintýri um „matborð heimskunnar« eptir
Snorra Sturlason (!!) eða þýtt úr dönsku (!!)
af honum. Og svo kvað vera nýprentuð
erfiljóð eptir Jón heit. frá Stórada) ort af
H. C. Andersen og Jónasi Hallgrímssyni(ll)
Og þetta, sem kvað vera mesta leirhnoð,
kvað eiga að syngja yfir moldum hins
framliðna. Já, margt er skrítið í Harmón-
íu! En skrítnast at' öllu er þó, að Islend-
ingar, sem taldir hafa verið athugulir og
óttúgjarnir fremur skuli láta flekast af
jatn bersýnilegum blekkingum. Það er
þjóðinni í heild sinni til stórrar vanvirðu,
ekki að tala um það hneyksli, að 2—4
ritstjórar blaða skuli gerast jafn hamramir
túlkar þessarar fásmnu, eins og raun er
á orðið. Það er sorglegt tákn timanna.
Annarsstaðar mundu menn, er rituðu í
blöð sln, eins og t. d. ritstj. „Fj.k.“ og
ritstj. „ísafoldar, verða hlegnir niður fyrir
allar hellur, taldir langt frá þvi að vera
með öllum mjalla og algerlega ófærir til
að leggja nokkurt orð af viti til nokkurra
almennra mála, með öðrum orðum, ann-
arsstaðar yrðu sl’ík blöð gersamlega ó-
möguíeg og ritstjórar þeirra á sama hátt.
En — hér, hér á íandi kippa menn sér
ekki upp við ailt, yppta bara öxlum og
brosa i kampinn, þegar bezt lætur, þykir
skemmtilegt að lesa bullið, en dettur ekki
í hug að gremjast sú ósvinna, sem lesend-
unum er boðin í nafni sannleikans og
vísindanna (I!) með þessari feikilegu þvælu
um andalækningakukl og andaskáldskap-
arrugl, sem nú virðist vera ætlað að svæfa
eða kæfa alla heilbrigða hugsun og skyn-
semi í landinu, þannig að andatrúarsýkin
fái yfirráð yfir öðrum jafnsjúkum pólitisk-
um umskiptingum, eins og höfuðsmenn
andatrúarvilljinnar hér í Reykjavík eru.
En höfuðsmenn þessir hafa ofhátt, spenna
bogann heldur freklega, og munu því fyr
en varir fá að kenna á því, eins og í
pólitikinni, að því óðslegar og óhemju-
legar sem þeir láta, að þvi skapi verður
fallið
dýpra og dýpra
norður og niður, þangað tii þeim skýtur
alls ekki upp framar. Og þá er landið
loksins laust við ilia möru, er oflengi hefur
troðið það. Það er á landsmanna sjálfra
valdi, hve lengi hún gerir það héðan í fiá.
Enn um þjóðræðis-farganið.
Hugvekja úr Skagafirði.
111.
Hvað viðvlkur höfðingsskap Skagfirð-
inga, sem greinarhöfundurinn í »Norður-
landi« vill líta ganga jafnt yfir þá alla,
þá er það skýrt tekið fram í greininni um
undirskriptasmölunina í Skagafirði, að
það eru að eins fyrirliðar undirskripta-
smölunarinnar, sem átt er við, og alls
ekkert ýkt. Til dæmis vil eg geta þess,
að þegar öll skjölin, sem flutt voru um
sýsluna til undirskriptasmölunar, voru
komin aptur á Sauðárkrók til fyrirliðanna
þar, vildu þeir Tyrir hvern mun koma
þessuin markverðu skjölum suður til
hinna valtýsku herra þar, sem allra fyrst.
Nú var útséð um það, að enginn héðan
úr sýslu mundi hefja »suðurgöngu«. Til
þess nú að koma þeim kostnaðarlaust
suður, var eigi um annað að gera fyrir
þá, en að senda þau með sendisvein
Húnvetninga, sem þá var ófarinn. Þá
þurfti nú samt að fá mann til þess að
flytja skjalapakkann vestur á Blönduós.
Maðurinn var óðara fenginn, en þá kom
það til tals, að hann vildi hafa fulla
borgun fyrir ferðina, og það fyrirfram,
því maður þessi vildi enginn eptirkaup
eiga við þá kumpána. Að þessu gengu
þeir ekki, en að eins hálfa borgun buð-
ust þeir til að greiða honum fyrir ferð-
ina, þegar hann kæmi aptur. Þetta er
hægt að sanna. Hér áttu skagfirzkir
Joændur engan hlut að máli, enda biðu
skjölin eptir póstmerkingu, hvernig sem
þeim aurum hefur verið safnað.
Þessi heiðraði greinarhöfundur skorar
á skagfirzka bændur, sem hann kallar
»vini sína«, að athuga vel bréfk.aflann í
Þjóðólfi. En hvers vegna kallar hann þá
vini sína, sem aldrei hefir heyrzt fyrri,
því þessi heiðurs Skagfirðingur, hefur þótzt
langt hafinn yfir það, að eiga bændur að
vinum? Auðvitað er það af þeirri ástæðu,
sem gamla máltækið segir: »í þörfinni
er þrællinn þekkastur«. Hann skammast
sín fyrir alla sína frammistöðu og smala-
mennsku, og hvernig hann og hans liðar
hafa ginnt og tælt skagfirska bændur,
bæði með loforðuui, fagurgala, og fleiri
meðulum, sem hann og hans flokkur hef-
ur 1 frammi haft. Hann og hans flokk-
ur hyggur, að skagfirzku bændurnir vari
sig ekki á sér, ef hann skiptir um bún-
ing, og jafnar þeim í þessu tilliti við
naut og sauði. Það mun óhætt að segja,
að fjöldi skagfirzku bændarina er skyn-
samari en sá Skagfirðingur, sem ritað
hefur fyrtalda Norðurlandsgrein, þótt þeir
hafi sem betur fer, minna af höggorms-
lundinni(l) Skagfirzkir bændur muna enn,
hvað þessi valtýski flokkur hefur verið
þeim, síðan hann varð yfirsterkari hér í
sýslu, og má telja upp nokkur atriði því
til sönnunar. Auðvitað var valtýska hug-
myndin ekki komin hér á hástig, þegar
vegalögin voru samin. I þeim er ákveð-
ið, að flutningabraut skuli leggjast frá
Sauðárkrók og fram Skagafjörðinn.
Skömmu eptir að lög þessi komu í gildi,
var talað um á þfngroálafundi á Sauðár-
krók, að skora á alþing að láta leggja
téða flutningabraut sem fyrst. Viti menn.
Þá risu nokkrir menn upp öndverðir á
móti þessu. Þeir fengu aðra í fylgi með
sér, svo það yrði ekki samþykkt, og það
varð heldur ekki samþykkt. Þess vegna
er flutningabraut enn ókomin, og ekkert
útlit fyrir að hún komist á í bráð, hversu
fegnir, sem menn nú óska þess; og þeir
herrar, sem fyrir þessu ónýtingarsambandi
stóðu, eru nú þessir æsingaseggir val-
týska liðsins, X)g vel líklegt, að Skagfirð-
ingurinn undir Norðurlandsgreininni hafi
verið einn þeirra. Var þetta vinabragð?
Ef menn vilja bera á móti þessu, má
nefna starfsmennina I þessu félagi með
nöfnum.
Vesturförin.
Nú var þokunni lélt af, en í staðinn
fyrir að setja skipið á fullan gang, stöðv-
aðist vélin allt í einu og skipið lá hreyf-
ingarlaust, enginn talaði orð, og hátlð-
leg þögn hvíldi yfir öllu; skipstjórinn og
yfirmenn aðrir gengu fram eptir þilfari
skipsins, og út úr einum sjúkraklefanum
komu tveir menr. og báru á milli sín
stokk eða kassa mcð nokkuð óvanalegu
lagi, og neðan í hann var fest stór blý-
kúla; það var llkkista. Einn maður gekk
að kistunni, lagði hægri höndina á hana,
talaði nokkur orð, er Islendingarnir ekki
skildu; að því búnu var henni varpað
fyrir borð og sökk hún á svipstundu.
Þetta var llkkistan að litlu stúlkunni blá-
eygu, er sárast grét á Reykjavíkurhöfn og
bað að lofa sér heim. Að litlum tfmg
liðnum var skipið aptur komið á fulla
ferð.
Oddrún móðir litlu stúlkunnar komst
með veikum burðum upp á þilfarið, og
gat litið á eptir kistunni, þegar henni
var varpað um borð; þá hneig hún niður
við borðstokkinn og var borin til rúms
síns meðvitundarlítil, og eptir lítinn tíma
var hún sofnuð.
Hana dreymdi, að hún var komin um
borð f Lauru og hjá henni stóð Ast-
dís litla og grét, »Lofaðu mér heim, lof-
aðu mér heim mamma.« Og hún grét
eins og hún hafði gert áður á höfninni í
Reykjavík. '—■—
Lengi eptir þetta var Oddrún mjög
sorgbitin, hún óskaði eptir að vera kornin
heitn aptur og allt værl eins og það hefði
áður verið, hún bjóst við að margur
mundi álasa sér fyrir þetta, úr því svona
hefði tekizt tii; en hún sagðist þó vona,
að Mundi sinn yrði þó að manni þar
vestra, ef hann lifði, og kallaði hún þá
ekki til einskis barizt. Samfylgdarkonur
hennar sýndu henr.i alúðar hluttekniugu
og voru hinar stimamjúkustu við hana í
öllu, en þó gátu þær ekki annaö en tal-
að um það sín á milli, hvaða dæmalaust
feigðarflan þetta hefði veiið af henni, að
reka barnið með sér sárnauðugt, og vera
líklega orsök i dauða hennar með þvf,
auðvitað áttu þær margar börn, sem þær
voru með á ferðinni og sum yngri og
flest meira eða minna veik, enþærfundu
ekki eins til þess; því þegar mannkær-
leikinn er kominn á svo hátt stig, þá
finna menn fremur til <annara en sinna
eigin glappaskota.
Að þrem dögum liðnuin frá atburði
þessum, voru vesturfararnir komnir á inn-
flytjendahúsiðjj Quebec; þar voru farbréf
þeirra skoðuð, og allir síðan auðkenndir
með ýmislega litum pappírsmiðum, er
smokkað var uridir hattbarðið á karl-
mönnum, en kvennfólkíð bar þá öðruvísi,
og sýndi merkið til hvers staðar í Ameríku
hver skyldi fara.
Islendingar fylgdust allir til Winnipeg,
og þaut járnbrautarlestin með þá sam-
dægurs af stað. Margir kunnu illa við
hristinginn á vögnunum, og töldu það
jafnvel verra en sjóveikina, öðrum þótti
slfkt aptur mjög skemmtilegt ferðalag;
en allir vora þó sammála um, að þreyt-
andi væri að sitja allan daginn á bein-
hörðum bekkjunum, enda hefði þeim ver-
ið skrifað frá Vesturheimi, að þegar ferð-
ast væri með jarnbrautarvögnum, þá væii
líkast þvf að sitja í fjaðrasófa, bekkirnir
væru með flossætum, og þótti þpim þetta
vonbrigði. En túlkurinn sagði þeim að
þetta væri allt eðlilegt, því einn umsjón-
armaðurinn í Quebec hefði sagt sér, að
innflytjendur væru ætfð látnir vera á þriðja
rými, þeir fengju svo ódýra ferð, að þeir
yrðu að gera sér að góðu, þó þeir hefðu
allt ekki eins fullkomið og annað ferða-
fólk. — A viðkomustöðunum keyptu
vesturfararnir ýmar þarfir sínar, því á
landleiðinni áttu þeir að fæða sig sjálfir.
Sumir þeirra voru orðnir nokkuð peninga-
litlir og var þvf fæði þeirra fremur af
skornum skamti. Ólafur gamli lét sinn
síðasta pening á veitingahúsinu í Ottawa,
í-em er stór bær í Ontariofylki, — þar er
aðseturstaður sambandsstjórnarinnar f
Kanada. — Eptir það lifði hann á því,
setn samferðamenn hans miðluðu honum
með sér, þótti bonum það verst, að geta
aldrei fengið sér á pyttluna.
Mjólk keyptu þeir þar sem hana var
að fá, þó þótti hún æðidýr, ekki að
hugsa til að fá mjólkurpottinn minna en
12—15 cent, þeir innlendu færðu sér
líka 1 nyt fáfræði málleysingjanna. —
Þeir ern jafnaðnrlega kallaðir mállausir
þar, sem ekki skilja neitt í ensku.
(Framh.).
Andaskáidskapur.
„Undursamleg tíð, sem vér lifum á“, seg-
ir séra Þórhallur f Kirkjublaðinu, og er það
hverju orði sannara. Undursamlegir erusumir
þeir menn, sem finnast meðal vor. Undur-
samlegir voru þeir Einar andaklerkur og
Haraldur djákni hans Níelsson á „Fjölnis"-
skemmtuninni á þriðjudagskveldið, þegar
þeir gengu fram fyrir fólkið og skýrðu frá
nýjustu „fyrirbrigðunum", andaskáldskapn-
um. Þau geta reyndar naumast jafnast á við
„operationina" nafnfrægu, á Jóni heitnum
í Stóradal, sem Einar skýrði svo dásamlega
I frá í Fj.konunni um daginn. En lengra
j verður heldur ekki vitnað, og það væri synd
að segja, að þeir Haraldur og Einar hefðu
brugðizt vonum manna á „Fjölnis“samkom-
unni, þvf að margt harla merkilegt og ný-
stárlegt fræddu þeir menn um úr öðrum
heimi. Menn fengu að vita, að myndað er
nýtt skálda„firma“ f himnaríki, og er æfin-
týraskáldið H. C. Andersen böfuðmaður-
i inn f því, en auk hans Jónas Hallgrims■
son, Bjarni ’l'horarensen og Stiorri Sturln-
son, og virðist félagsskapnum þannig háttað,
að Andersen leggur til hugmyndirnar, en
Jónas og Snorri færajiær í íslenzkan bún-
ing f óbundnu máli, og auk þess yrkja þeir
Jónas og Bjarni út af. Það liggur því við,
að manni detti í hug, að harla mikil hug-v
myndafátækt sé í himnaríki, ekki sízt þeg-
ar jafnvel sumar hugmyndir Andersens
virðast komnar héðan af jarðríki (t. d. frá
Steingrími Thorsteinsson og ýmsum fleir-
um. En reyndar er þa$ ekki nema eðli-
legt, að mennirnir vilji nota hverja hug-
mynd vandlega, ef þeir lialda þannig áfram
að yrkja í margar aldir. En sízt hefði
rnanni komið til hugar, að Snorri Sturluson
mundi fara að þýða æfintýri úr dönsku, en
nú eru líka liðin yfir 650 ár, síðan hann var
veginn og hann því sennilega farinn að
þreytast á sagnaritun og skáldskap frá eig-
in brjósti. Á „Fjölnis“-samkomunni las Ein-
ar upp eitt af hitium nýju æfintýrum And-
ersens, sem Jónas Hallgrímsson hafði snúið
á íslenzku og nefnt „Kœrleiksmerkið" og
ljóð, sem Jónas hafði ort út af sama efni,
ennfremur las hann upp æfintýri á dönsku
eptir Andersen, er hljóðaði í líkingu um
andatrúna, sem Andersen er auðvitað mjög
annt um. En annars þarf ekki að efa, að
þeir Einar muni sýna höfundunum þann
sóma, að gefa út þessi Ijóð og æfintýri á-
samt æfintýri Snorra og ljóðum Bjarna, svo
að öllum geti gefist kostur á, að sjá hin
síðustu tilþrif þeirra. Haraldur Níelsson
skýrði frá því, hvernig ritsmíðar þessar
kæmust hingað til jarðrfkis, en það verður
með þeim hætti, að skólapiltur einn (Guð-