Þjóðólfur - 28.09.1906, Síða 1

58. árg
Reykjavík, föstudaginn 28. september 19 06.
Xs 43.
Hafið þér reynt
hina n ý j u og
glæsilegi Lriti í
ےinborg?
far fást yflir ÍÍO litartegrundir, t. a. m.
Kronesvart Hárautt
Marinhlátt Fjólublátt
Kaffibrúnt Millum-Kypeblátt
og margir fleiri inndælir litir. Þola sól og- þvott.
Borgar sig vel að reyna.
Yanskil á loptskeytum.
Kynleg deila er um það, hvort sumt af
skeytum þeim, sem send hafa verið frá
Poldhu til loptskeytastöðvarinnarl Reykja-
vík, hafi týnzt eða ekki, enda er það
mjög kynlegt, að Marconifélagið skyldi
ekki bjóða þinginu í fyrra sumar að senda
mann til eptirlits því, hver skeyti væru
send þaðan, því með því móti væri þingi
og þjóð hér í landi fengin sú vissa, sem
einhlít var um þetta mál. Þarna þykir
mér kenna frámunalegs athugaleysis hjá
félaginu, ef þetta stafar af þeirri ástæðu,
en ekki annari. En nú vill svo vel til
hér eins og optar, að heilbrigð skynsemi
getur skorið úr þessu máli svo einhlítt sé.
Það vita allir, að loptskeyti fara jafnt
í allar áttir út frá sendivélinni, og að
hver samkynja viðtökuvél innan þess svæð-
is, sem skeytin berast yfir, getur tekið
skeytin.
Það vita og allir, að loptskeytastöðin í
Poldhu hefur samband við ýmsar aðrar
stöðvar, en er aðallega notuð til þess að
senda skipum, sem á ferð eru yfir Atlants-
haf, fréttir, sem tíðindum sæta. Þetta
hefur »ísafold« játað, bæði í fyrra sumar
og næstl. vetur, svo ekki getur því orðið
mótmælt úr þeirri átt — þó satt sé.
Nú getur maður gengið út frá því, sem
öldungis vísu, að skipunum séu sendar
a 11 a r þær fréttir, sem miklum tíðindum
þykja sæta í heiminum. Þetta hefur líka
sést á þeim tíðindum, sem hingað hafa
komið með loptskeytum. Þau hafa verið
almælt alheimstíðindi nálega öll. Þau
stórtíðindi, sem ekki hafa komið 1 lopt-
skeytum, þegar móttökustöðin hefur verið
í lagi, hafa glatazt — h 1 j ó t a að hafa glat-
azt. Nú skal eg nefna tvö dæmi. I fyrra
sumar —• 21. júlí minnir mig — var sprengi-
vél varpað á veg Tyrkjasoldáns. Hann
slapp, en tugir manna biðu bana. Þessi
fregn barst hingað aldrei í loptskeyti. —
Þarna er annað dæmið. Þetta er hitt: í
sept. f fyrra sat 8 manna nefnd af Svíum
og Norðmönnum á ráðstefnu til þess að
ræða skilnaðarmál þeirra. Lengi bjugg-
ust menn um heim allan við því, að
ekkert yrði af sættum, og var þá ófriður
vís. Allur heimurinn beið milli vonarog
ótta. En 27. ('neldur en 26.) sept. flaug
sú fregn með símum og loptskeytum um
alian heim, að Svíar og Norðmenn væru
sáttir á skilnaðarskilmálana. Þetta þóttu
hin mestu fagnaðartlðindi og stórtíðindi,
sjálfsagt hin mestu á árinu. En þessi
fregn kom ekki 1 loptskeytum hingað upp.
Nærri má nú geta, hvort þessar 2 fregnir
hafa ekki verið sendar skipum á leið vest-
ur eða vestan um haf. I stuttu máli:
þessar 2 fregnir liljóta að hafa
verið sendar, og hafa báðar týnst
á 1 e i ð i n n i. Þetta er órækur dómur
heilbrigðrar skynsemi.
Undarlegt er það og, að ekkert lopt-
skeyti skyldi hingað berast um fráfall
Henriks Ibsens, jafn heimskunnur maður
og hann var. Verður þetta ekki afsakað
með því, að hann hafi verið svo lítt þekkt-
ur í hinum enskumælandi heimi, að láts
hans hafi ekki verið getið í enskum hrað-
skeytum. Flest stærsf.u Lundúnablöðin
sendu einmitt út fregnmiða um fráfall
hans þegar að kveldi 23. maí, s. d. og
hann lézt. Þetta loptskeyti hingað hef-
því hlotið að glatast á leiðinni.
Þessi loptskeytavanskil eru og smátt og
smátt að koma betur og betur í ljós, svo
að ekki verður í móti mælt. sbr. fregnina
um Stolypin-tilræðið, skeytið um »Ceres«-
strandið o. m. m. fl. En það eru aðal-
lega einkahraðskeyti (»Privattelegram«),
sem unnt er að vita um, hvort fram koma
eða ekki. Hversu mikill fjöldi almennra
fréttaskeyta það er, sem aldrei kemur til
skila, geta menn hér ekki vitað um. Það
er sendistöðin í Poldhu, sem ein veit
um það við samanburð á loptskeytum
þeim, er fram koma og þeim sem send
eru. En loptskeytastöðin þar mun naum-
ast skýra almenningi frá þeim vanhöld-
um, eins og geta má nærri. Að byggja
einvörðungu á loptskeytum sem hrað-
skeytasambandi, mundi engu rlki í heimi
koma til hugar, enn sem komið er. Og
það hefði þvf verið hið hraparlegasta flan
og óhæfileg ráðsmennska, ef sfðasta þing
hefði hafnað ritsímasamningnum og tekið
loptskeyti í staðinn sem aðalsamband.
Hitt er annað mál og snertir ekki þennan
merg málsins, þótt hentugt sé að hafa
loptskeyti sem varasamband, heldur en
ekki neitt, ef einhverjar misfellur kynnu
að verða um stund á ritsímasambandinu.
Loptskeytasendingar hingað hafa verið
miklu betri en ekki neitt, því neitar eng-
inn, og Marconifélagið á þakkir skilið fyrir
að hafa haldið þessu sambandi uppi, þótt
ófullkomið sé, enda ekki ósennilegt, að
það fái leyfi til að halda því áfram á
einhvern hátt, ef það óskar, t. d. milli
, ^
Islands og Ameríku.
Auðvitað hafa mörg fleiri skeyti týnzt
en þau, sem hér hefur verið minnst á.
Og ekki getur það verið í góðum tilgangi
gert, að neita því, sem svona er augljóst.
Að berja hinu við, eins og valtýsku blöðin
gerðu í fyrra sumar, að suma daga séu
engin skip á ferð yfir Atlantshaf og
því séu engin skeyti send þá daga, er
svo fáránlega bjánalegt, að maður á bágt
með að trúa augunum, þegar maður sér
slfkt svart á hvítu.
Hitt kemur ekki þessu máli við, hver
galli það sé í raun og veru á loptskeyta-
sambandi, að sum skeytin týnist. Mér
fyrir mitt leyti þykir hann verstur »allra
vondra galla«. Sumum þykir hann lfklega
lítill og sumum enginn. Og margt hefur
skeð ótrúlegra en það, að sumir héldi
því fram, að þetta væri kostur. Hvað
segir Isafold? En eptir á að hyggja. Hún
kvað hafa sagt nýlega, að loptskeytasam-
bandinu væri að fara aptur(ll). Öðru-
vísi mér áður brá. Svo langt hafa and-
stæðingar þessa sambands aldrei gengið.
Hvað skyldi Isafold hafa sagt um slík
ummæli f fyrra sumar? Gáinn.
Af sjónarhólum.
Smápistlar eptir Þorleif H. Bjarnason.
Við Pjórsárbrú.
Fyrir réttum 11 árum var mikill fjöldi
fólks úr Rangárvallasýslu og Árnessýslu
og allmargir Reykvíkingar hér saman
komnir, er Þjórsárbrúin var vígð. Mér
er það einkar minnisstætt með hve glað-
legri eptirvæntingu þeir, sem viðstaddir
voru, hlustuðu á vfgsluræðu þáverandi
landritara og núverandi ráðherra Hann-
esar Hafsteins og hvílíkur fagnaðarsvipur
sló á veður- og regnbörðu andlitin, er
söngflokkur Helga Helgasonar lék Ölfus-
árbrúardrápuna á horn sín að loknu vígslu-
erindinu. Vel sagðist Hannesi Hafstein
þann dag á tómu sementstunnnnni, er
hann stóð á, og þegar hann í niður-
lagi ræðunnar talaði um vonina, sem upp-
haf alls þess góða, er mönnum væri sjálf-
rátt, og um trúna á landið og framtíð
þess og mælti fram erindið:
»Vér þurfum trú á mátt og megin,
á manndóm, framtfð, starfsins guð,
þurfum að hleypa hratt á veginn,
hætta við víl og eymdarsuð . . «.
þá sá eg karlmennskubjarma leika um
hvarma og enni sumra vígslugestanna, en
f augum sumra titraði einstakt tár; hvor-
tveggja vottur þess, að menn voru hug-
fangnir af vígsluathöfninni og hinni snjöllu
ræðu.
Jafnframt minntist eg þess, hversu óvist-
legt og enda ófagurt var við Þjórsárbrú fyrir
11 árum. Að austanverðu við ána bratt holt
gróðurlítið, en vestanmegin mosavaxnar
þúfnapælur með ofurlitlum graslautum á
milli. En nú er nágrenni brúarinnar óð-
um að fríkka, fyrir atorku og dugnað
Ólafs brúarvarðar ísleifssonar. Á hól fyrir
austan ána, sem mig minnir að væri áður
ber og gróðurlaus, hefur hann komið upp
reisulegu timburhúsi með snotrum og vel
búnum gistiklefum, og holtinu er hann
óðum að breyta í ræktað land. Fyrir
nokkrum árum lét hann græða út og
plægja 5 dagsláttur; tvö síðastliðin ár
hefur hann enn látið plægja 4 dagsláttur
af óyrktu landi. Hann hefur, að því er
eg veit, fyrstur manna í Rangárvallasýslu
látið plægja óyrkt land og sáð síðan til
grass. Telur hann reynslu fengna fyrir
því, að plæging og sáning muni gefast þar
vel, ef rétt er á haldið. Ólafur heíur og
allmikla sveitaverzlun og fæst töluvert
við lækningar. Fer honum hvorttveggja
vel úr hendi, því að hann er maður gæt-
inn og greindur vel. Mætavel lætur bú-
skapur og greiðasala Ólafi og konu hans,
er hún jafnoki manns síns að framsýni
og dugnaði. Hafa þau hjón stundum í
einu hýst 30—40 manns, og ætla eg, að
greiði sé ekki betur úti látinn eða við
vægara verði á öðrum greiðasölustöðum
vorum.
Þess er skylt að geta, að Ólafur ísleifs-
son hefur dvalið 6 ár 1 Winnipeg, áður
en hann hvarf aptur hingað heim og gerð-
ist brúarvörður. Þegar hann sté á land
fyrir vestan, átti hann 4 dollara, en
honum græddist nokkur hundruð dollara
meðan hann dvaldi þar vestra, og því fé
hefur hann nú varið til þess að setja sig hér
niður og græða út holtið við Þjórsárbrú.
Þegar eg heyrði sagt frá hinni yfirlætis-
lausu og þolgóðu starfsemi þessa manns,
duttu mér ósjálfrátt í hug sumir íslenzku
kaupmennirnir vorir, sem safna hér á
landi auð og seim um nokkur ár, fara
síðan af landi burt með allt sitt, koma sér
í mjúkinn hjá stjórninni og hljóta í þess
stað krossa og metorð. Eg kastaði fram
spurningu þeirri við sjálfan mig : Hverjir
þeirra eru landinu okkar þarfari og betri
synir, þeir eða þessi óbreytti og látlausi
alþýðumaður? Og eg fæ ekki betur séð,
en að þjóðerni vort og þjóðarmetnaður
stæði sig vel við að láta kúgildi af þeim
fyrnefndu herrum fyrir einn Ólaf eða ann-
an hans líka, því að einhverjir hinir nýt-
ustu menn vorir eru þeir, sem bæta og
yrkja land vort fyrir alda og óborna.
Rangáryellir og Fljótslilíð fyr og nn.
Eg get ekki hugsað mér yndi öðru meira
en ferðast um Rangárvelli og Fljótshlíð-
ina á heiðum og björtum sumardegi.
Dyrðleg fjallasýn, blikandi ár, grasgefnar
grundir og grænir ásar vekja Ijúfar endur-
minningar og heilla hugann. Kynstórir
höfðingjar og hraustir kappar, svo sem
Ketill hængur, Baugur fóstbróðir hans og
synir þeirra námu hér land, og hér gerð-
ist mestöll Njálssaga, gimsteinn íslenzkra
bókmennta. Margir mestu ágætismenn
vorir á síðari öldum hafa annaðhvort
alizt hér upp eða alið hér mestallan
allan aldur slnn. Þannig bjó Vísi-Gísli
Magnússon,þjóðræknasti höfðingi og mann-
baldur aldar sinnarlengst af á Hlíðarenda
og Bjarni Thorarensen þjóðskáld vort ólst
þar upp, og unni slðan Fljótshlíðinni mest
allra sveita á íslandi, eins og kvæði hans
bera með sér.
Það er því engin furða, þó sum góð-
skáld vor hafi valið sér þessar sagnauðgu
og fögru sveitir að yrkisefni 1 nokkur þau
kvæði, er bezt hafa verið kveðin á ís-
lenzka tungu. Skal hér að eins nefndur
»Gunnarshólmi« Jónasar Hallgrímssonar,
er hefur að geyma einhverja hina fegurstu
og hugðnæmustu náttúrulýsing, er vér eig-
um, gagnofna af átthagaást Gunnars: