Þjóðólfur - 26.10.1906, Blaðsíða 2

ÞJÓÐOLFUR.
180
Athugið þennan borða i hvert sinn!
„MonarCh‘ -olíuvél er stórmerkilegur hlutur, sem öllum er hagur í að kynnast. Hún reykir ekki og lyktar
ekki, en hitar meir en helmingi fljótar en aðrar olíuvélar. Hún er hættuminni, hreinlegri, fegurri og auðveldari í meðferð, en
allar aðrar olínvélar, og eyðir Vs minni olíu en aðrar, við sömu hitun.
„Monareh" er nútímans langhagfelldasta og ódýrasta eldavél. Allar aðrar olíu- og gasvélar eru óþolandi gallagripir í
samanburði við „Monarch". — Verð að eins kr. 20,00 og yfir, eptir stærð. „Monarch" er f daglegri notkun í Lundi
í Rvfk. Skoðið hana.
ÞJÓÐÖLFUR
kemur út einu sinni og stundum tvísvar í viku, 52—60
blöð um árið. Kostar hér á landi 4 kr. árg. Erlendis
5 kr. Gjalddagi 15. júlí ár hvert. Uppsögn skrifleg,
bundín við áramót, verður að vera komin til útgefanda
fyrir 1. október, annars ógild, enda sé kauþandi þá
skuldlaus við blaðið.
Dálítill galli er það á jafngóðri bók
sem »Huliðsheimum«, að síðari helming-
ur hennar er prentaður á miklu lakari og
ljótari pappír en hinn fyrri, og verður
hún því tvílit. Hefði hún verið þrílit,
mátti skoða það sem ímynd kýrinnar
góðu »Þrílit«, sem svo opt er minnst á f
bókinni, og var uppáhald »Hólafíflsins«.
En hvað sem þessu líður, þá á hr. Guðm.
bóksali Gamalíelsson miklar þakkir skilið
fyrir að hafa gefið bókina út og vonandi
að hún verði keypt, ekki síður en sumt
skáldsagnarusl það, er á síðustu árum
hefur verið hrúgað inn á bókamarkaðinn
íslenzka. »Huliðsheimar« er bók, sem
menn hafa bæði gagn og yndi af að lesa,
ekki einu sinni, heldur optar, því að
henni er þannig háttað, eins og hverjum
sönnum, góðum skáldskap, að menn hverfa
að honum aptur og aptur, og meta hann
því meir, sem menn kynnast honum betur,
og svo mun flestum fara, er ekki leggja
þennan skáldskap Garborgs á hylluna
ólesinn, er fæstir munu gera.
Um brunann ú Akureyri
18. þ. m. er stuttlega var minnzt á í
slðasta blaði, er þess frekar að geta, að
eldurinn kom*upp í íbúð Einars Jónssor.ar
málara, er bjó í húsi Halldórs Jónas-
sonar verzlunarmanns og brann það til
kaldra kola, en þaðan læsti eldurinn sig
yfir Strandgötuna í hús Jóseps Jónssonar,
er var stórt hús og vandað með fallegum
turni. Þaðan læsti svo eldurinn sig eptir
götunni í verzlunar- og fbúðarhús kaup-
mannanna Kolbeins Arnasonar, Magnúsar
Blöndals og Davíðs Ketilssonar, er brunnu
öll, ásamt 2 vörugeymsluhúsum. Gizkað
er á, að brunnið hafi fyrir tæp 200,000
kr., er þar af vátryggt tæp 150,000, svo
að beinn skaði ætti ekki að vera meiri
en 40—50,000 kr. og þar af falla um 10,000
á fátæka menn. En vitanlega er hinn
óbeini skaði og atvinnuhnekkir einstakra
manna við bruna þennan afarmikill.
Undir eins og fregn um eldsvoða þenn-
an barst til Kaupmannahafnar, sendi
konungur vor ráðherranum hluttekn-
ingarskeyti á laugardaginn var, 20. þ. m.,
og er það svo látandi:
»Eg tek mér mj'óg nœrri fregnina
um hinn mikla eldsvoða, er Akureyri
hefur orðið fyrir. Eg lœt nú að sinni
í Ijósi hjartanlega hluttekningu mína,
og bið yður að senda mér hið bráð-
asta skýrslu um, hve mikið kveður að
tjóninu og um nánari atvik«.
Frederik
R.
Aður en ráðherrann svaraði þessu skeyti
konungs, símaði hann til bæjarfógetans á
Akureyri til að fá nánari fregnir um tjón
þetta og fá vitneskju um, hvovt leitað
mundi almennra samskota. Eptir fundar-
hald í bæjarstjórninni á sunnudaginn sím-
aði bæjarfógeti aptur, að ákveðið væri að
leita ekki samskota út fyrir Akureyrarbæ.
Og teljum vér það rétt og viturlega ráðið,
því að þess verður jafnan að gæta, að
fara hyggilega að í þessum efnum, og
leita ekki hjálpar almennings og því síður
til útlanda, nema um mjög stórkostleg,
almenn vandræði sé að ræða. Því miður
hefur þeirri reglu ekki jafnan fylgt verið,
og samskotin stundum gerð óþarflega víð-
tæk, jafnvel með fjárbetli í útlöndum að
nauðsynjalitlu. En það spillir aptur fyrir
árangrinum, þegar í verulegar nauðir
rekur og einhver þjóðarógæfa þyrmir yfir.
Að vísu tná segja, að þessi Akureyr-
arbruni sé eða verði þjóðarmein á sama
hátt og aðrir stórbrunar hér á síðari ár- '
um, með því að brunabótagjald af hús-
um utan Reykjavíkur, og áborgðargjöld af
innanhússmunum hækka alstaðar stöðugt,
svo að í fullt óefni er komið með þá af-
arkosti, og verður æ verra og verra, eptir
því sem vfðar brennur og tíðar. Og senni-
legt að brunabótagjald af húsum í Reykja-
vfk hækki einnig er minnst varir. Er full
nauðsyn á því, að stjórn og þing taki
mál þetta til alvarlegrar íhugunar, bæði
stofnun innlends brunabótafélags og
lífsábyrgðarfélags með endurtryggingu að
einhverju leyti í erlendum félögum. En
þá verður jafnframt að herða eptirlit allt
og eldsvoðapróf, sem opt virðast slælega
rekin, því að þótt menn séu hárvissirum,
að kveikt hafi verið í, kemst örsjaldan
upp, hver að því sé yaldur. Og svo
ganga brennivargarnir upp í þeirri dul-
unni, að aldrei verðf neitt uppvíst.
r
Islenzki fáninn.
Fyrir forgöngu Stúdentafélagsins hér er
töluverð hreyfing komin á það mál, að
Islendingar fái löghelgaðan sérstakan fána,
bæði sem siglingafána í millilandasigling-
um og til notkunar á alþjóðlegum stofn-
unum við hátíðleg tækifæri. Valurinn cr
1 raun réttri að eins skjaldmerki landsins,
en óhentugur í fána, þótt notað hafi verið
til þessa. Er því stungið upp á, að ís-
lenzki fáninn sé hvítur kross í bláum
feldi. Samþykkti stúdentafélagið 22. þ. m.
svolátandi tillögu um þetta:
»Kaupfáni Islands skal vera blár feldur
óklofinn með hvítum krossi; álmubreidd
krossins skal vera z/3 af breidd fánans,
þá er mælt er við stöngina; bláu litirnir
nær stönginni skulu vera réttir ferhyrn-
ingar og bláu litirnir fjær stönginni jafn-
breiðir þeim en tvöfalt lengri.
Þjóðfáni íslands (fáni alþjóðlegra stofn-
ana) skal vera eins og kaupfáninn, nema
klofinn að framan«.
Ennfremur samþykkti félagið ýmsar á-
lyktanir til að hrinda máli þessu áfram
til framkvæmdar, svo að það geti komið
vel undirbúið fyrir næsta þing.
Fáni þessi er að því leyti svipaður fána
Grikkja, að þar er einnig hvítur kross í
blám feldi, en krossinn öðruvísi settur en
ætlast er til í íslenzka fánanum, svo að
þeir verða ekki neitt sérlega líkir. En
auðvitað má breyta tii um litina, svo að
ekki komi í neinn bága. Réttara að hafa
til hliðsjónar fleira en eitt fána-sýnishorn,
svo að menn geti valið um, hvað falleg-
ast er. Og þau þyrftu að vera í fullri
stærð.
Samskotaáskorun
sú, sem birt er hér í blaðinu samkvæmt
ósk samskotanefndarinnar, fær að líkind-
um fremur daufar undirtektir hjá þjóð-
inni, ekki af því að íslendingar vilji
ekki heiðra minningu Kristjáns konungs g.,
sem þeim er skylt að halda á lopti á ein-
hvern hátt, heldur af því að menn eru
nokkuð aðþreyttir með ýmsar fjárbænir,
þar á meðal til standmyndar af frum-
Þyggja þessa lands, Ingólfi Arnarsyni,
auk þess, sem talað hefur verið um að
reisa ætti standmynd af Jóni Sigurðssyni
um það leyti er minnst verður 100 ára
afmælis hans (1911). Þetta o. fl. hlýtur
mjög að draga ur samskotum til konungs-
llkneskisins, því að almenningur er ekki
svo efnum búinn, að hann geti látið neitt
verulegt af mörkum í margar áttir, eða
það sem nokkru nemur upp 1 jafnmikla
fúlgu, sem sómasamleg standmynd af
Kristjáni konungi mundi kosta, og naum-
ast getur orðið minna en um 20,000 kr.
Vitanlega gæti almenn hluttakaí
samskotum þessum dregið drjúgt, þótt
hver einstakur gæfi lítið, t. d. 1 kr. eða
50 a. eða jafnvel minna, og sú aðferð
tíðkast venjulega í öðrum löndum, þá er
um samskot til minningarmarks þjóðhöfð-
ingja er að ræða. En hér á landi er
mjög hætt við að slík almenn hluttaka
verði ekki um þetta, ,bæði vegna strjál-
byggðar og ýmsra annara örðugleika. Það
þyrfti t. d. ötula menn í hverri sveit til
að gangast fyrir þessu, en þá er ekki svo
auðvelt að fá. Svo góðs maklegur sem
Kristján konungur 9. er af Islendingum,
þá mundi eitthvert annað ráð hafa verið
heppilegra til að halda minningu hans
uppi hér á landi, heldur en að fara að
efna til dýrrar standmyndar af honum.
Samskotanefndin varð auðvitað að leysa
hendur sínar með því að gefa út þessa
áskorun, úr því að hún var valin til að
standa fyrir þessu. En það er hálfleiðin-
legt að vera nokkuð að fást við þetta,
því að fjöldi manna er sannfærður um
að árangurinn muni verða sára lítill, að
minnsta kosti frá almennings hálfu.
Nýdáinn
er Þorsteinn Þorsteinsson á
Hofi í Svarfaðardal, fræðimaður mikill á
forna vísu.
„Kong Trygve“
fór héðan til útlanda í fyrra kveld. Með
honum fóru til Khafnar bræðurnir Páll
og Kristján Torfasynir frá Flateyri, Th.
Thorsteinsson kaupm. og nokkrir fl. far-
þegar.
„Laura"
kom hingað af Vestfjörðum 1 gærmorg-
un og fer á morgun til útlanda.
Þjófnaður.
Á þriðjudagsnóttina var brotizt inn í
geymsluhús við slátrunarhús Jóns kaupm.
Þórðarsonar hér í Skuggahverfinu, og
stolið þaðan miklu af kjöti og 8—10
gærum. Lásinn fyrir hurðinni hafði verið
snúinn sundur. Ekkert uppvíst hver að
þessu er valdur, og ekkert hætt við, að
það komist upp.
Maður hvarf
héðan úr bænum fyrra fimmtudag og
hefur ekki fundizt enn. Hann hét Þ o r-
steinn Þorsteinsson, ættaður austan
úr Mýrdal, og átti heima á Hverfisgötu
nr. 30. Hann var hniginn að aldri og
sagður fremur þunglyndur upp á síð-
kastið. ______
Drukknun.
Hinn 17. þ. m. hrökk maður útbyrðis
og drukknaðl af vélabát á leið úr Vest-
mannaeyjum upp undir EyjaQöll. Hann
hét Magnús Magnússon frá Landa-
mótum í Vestmannaeyjum um þrítugsaldur
og kvæntur.
Hörmulegt slys
varð hér í bænum á þriðjudaginn var.
Piltbarni á 3. ári (syni Hendriks Erlends
sonar stud. med.) á Laugavegi nr. 52 var
hrundið af öðru barni ofan í pott eða
vatnsfötu með sjóðandi vatni í. Börnin
voru að kankast á eða leika sér í eld-
húsinu. Barnið brenndist svo, að það
lézt að rúmum sólarbring liðnum (í fyrra
kveld). Það var mesta efnisbarn. Þetta
voðaslys ætti að vera áminning fyrir alla
að gæta þess vel, að hafa ekki ílát með
sjóðandi vatni eða sjóðandi mat á gólfinu
í þeim herbergjum, sem börn ganga um
eða hafast við í.
Sjálfsmorð.
Síðastl. sunnudag fyrirfór sér maður á
Stokkseyri, J ó n að nafni P á 1 s s o n ,
bróðir Jóns Pálssonar organista og þeirra
bræðra. Hann hafði komið af Austfjörð-
um um fyrri helgi með »Ceres«, mjög
þungt haldinn af geðveiki, svo að við
sturlun lá, en dvaldi í Rvík nokkra daga
hjá Jóni bróður sínum, bæði til að leita
sér lækninga og bfða eptir samfylgd aust-
ur. Jón sál. var ókvæntur alla æfi og
barnlaus; hann var 52 ára að aldri, frá-
bærlega lipur maður, glaðvær og skemmt-
inn í viðtali, en á geðveiki hafði borið
talsvert síðustu árin. — Á yngri árum var
hann glímumaður mikill og skotmaður
með afbrigðum. Samvizkusamari mann
til orða og verka er naumast hægt að
hugsa sér.
Hann var áhugamikill bindindismaður
og reglusamur um allt, er hann hafði á
hendi, og mátti ekki vamm sitt vita.
Hans er þvf sárt saknað af ölium þeim
er hann þekktu, bæði nær og fjær. —7.
SímskeytaJréttir erlenðar
til Þjóðölfs.
KaupmMfn 19. okt. kl. 8.49 árd.
Æfiminning Hohenlohes fursta rituð af
honum sjálfum, nýkomin á prent, og er
þar Ijóstrað upp ýmsu, er leynt átti að
fara, ^á er Bismarck var vikið frá völdum
(1890). Vilhjálmur keisari fokreiður út af
þessu.
Nú er kannast við það, að misheppn-
ast hafi að bæla niður stjórnbyltingar-
óspektirnar á Rússlandi.
Stungið hefur verið upp á millibils-
stjórn í hertogadæminu Brúnsvík.
Blaðið »Vort Land« [ómerkt hægri-
mannablað] andæfir sérstökum íslenzkum
fána meðan sarnbandið standi milli land-
anna (Danmerkur og Islands).
Ríkisþingið hefur þakksamlega þegið
heimboðið frá alþingismönnum.
Valdimar prins, P. Andersen, Deuntzer
og Gliickstadt bankastjóri leggja af stað í
dag til Austur-Asíu.
24. ok t. kl. 8,52 árd.
Ráðaneytisskipti á Frakklandi og Cle-
menceau orðinn forsætisráðherra, en
Picquart hermálaráðherra.
Goluchowski utanrfkisráðherra í Austur-
ríki er farinn frá völdum.
Stössel hershöfðingi (sá er gaf upp Port-
Arthur) er settur frá embætti án eptir-
launa.
Innanrfkisráðherra Dana ráðgerir burð-
argjaldslækkun tnilli Danmerkur og Is-
lands.