Þjóðólfur - 28.12.1906, Síða 1

ÞJOÐOLFUR.
58. árg. Reykjavík, föstudaginn 28. desember 1906. Jti 60.
Undirtektir Dana
undir blaða-ávarpið m.fl.
Eptir því sem séð verður á dönskum blöð-
um, er komu nú með síðasta skipi (»Vestu«)
)g ná til 8. þ. m. taka þau flest eða öll
pjög liðlega í blaða-ávarpið og virðast
ekki telja það neitt ódæði, eins og sum-
ir stjórnmálavitringar hér heima hafa reynt
að telja almenningi trú um, og gert það
sem þeir hafa getað til að ófrægja það
og taka fyrir kverkar þess. Sæmir það
þó illa íslenzkum mönnum, að vera hjart-
veikari en Danir sjálfir eða leggja sig 1
framkróka til þess að kröfur vorar gagn-
vart þeim verði sem allra lítilþægastar og
óákveðnastar og að engu verði hreyft,
sem þeim geti á nokkurn hátt þótt ó-
þægilegt. Það er sannarlega ofmikil um-
hyggja fyrir Dönum, eða ofmikið kjark-
leysi, svo að það sé ekki nefnt lakari
nöfnum. Danir eru svo gáfuð og mennt-
uð þjóð, að þeir skilja það fyllilega, að
vér viljum nota þetta tækifæri, sem nú
býðst, til þess að ná sem mestu sjálfstæði
handa þjóð vorri, er samrýmzt getur sam-
u " við Dani. En auðvitað verða þeir
fegpir, að kröfur vorar fari sem allra
^ggeti þeir fengið styrk einhverra ís-
til þess að koma í veg fyrir að
___ sjálfstæðiskröfum vorum verði
»reyft, þá slá þeir auðvitað ekki hend-
inni á móti því liðsinni, eins og geta má
nærri. En það er einmitt þetta, sem er
háskalegt, að íslendingar sjálfir af mis-
skilningi einum og innbyrðis tortryggni
stuðli einmitt að því með tvískinnung og
kjarkleysi, að helztu og sjálfsögðustu kröf-
Um vorum verði ekki sinnt, því að það
er öllum skiljanlegt, að þá er Danir sjá,
að einn rífur niður það sem annar byggir
upp meðal Islendinga sjálfra, þá á íslenzka
þjóðin ekki skilið að fá nokkrar endur-
bætur á stjórnarhögum sínum, meðan svo
stendur. Og er þá réttast að slá öllu á
frest, þangað til skilningur manna hefir
þroskazt svo, að menn sjái, að án óbif-
anlegrar eindrægni og festu f frelsiskröf-
um vorum, verður oss lítt eða ekkert á-
gengt út á við, gagnvart útlendu valdi.
Það er þetta, sem íslendingum þarf að
skiljast, en þeir virðast eiga langt í land
til þess enn.
Blaðið »Politiken« flytur 30. nóv. all-
langa ritstjórnargrein um blaða-ávarpið,
og lýsir sú grein glöggum og réttum skiln-
ingi á ávarpinu og er mjög hlýlega og
stillilega rituð, gersamlega laus við alla
gremju og æsingu. Eru þar tekin upp
öll aðalatriði ávarpsíns og slðan gerð ná-
kvæmari grein fyrir þeim. Tekur blaðið
réttilega fram, að í rauninni sé þar ekki
íarið fram á annað en hina gömlu og
löðugt endurnýjuðu kröfu, að íslenzk sér-
ál og stjórn þeirra séu dregin undan á-
hrifum dönsku stjórnarinnar og tekin út
úr ríkisráðinu. Ritstjórarnir, er hafi ritað
undir ávarpið, hefji alls ekki neina nýja
stjórnmálastefnu á Islandi með þessari
kröfu. Því næst getur blaðið þess, að
sumir hafi álitið, að ávarp þetta hefði
of snemma birt verið, en svo sé f raun-
inni ekki. Það sé auðséð, að íslendingar
séu að reyna að ná samkomulagi um kröf-
urnar, svo að menn geti orðið einhuga
um þær, er fundum íslendinga og Dana
ber saman. Og þetta sé í samræmi við
framkomu þingmanna í sumar er leið. í
ávarpinu felist engar óskir um skilnað
landanna, enda sé þeirri kenningu hvergi
haldið fram í alvöru, nema í blaðinu »Dag-
fara«. Því næst getur blaðið þess, að
annað aðalatriði ávarpsins (afnám ríkis-
ráðsákvæðisins) bendi í áttina til land-
stjóra, en með því fyrirkomulagi félli rík-
isráðsákvæðið burt af sjálfu sér, og er
þess getið, að Danir hafi tekið mjög lík-
lega í að sinna landstjóra-kröfunni. Þá
minnist blaðið á ávarpsvarnagla »Lög-
réttu« og »Norðra«, en telur þau blöð,
— eins og mátti í þann tíð — ei að síður
með ávarpinu eða aðalefni þess, og tek-
ur beinlfnis fram, að Islendingar virðist
vera mjög sammála um þessa stefnu, er á-
varpið markar (»megen Enighed om dette
Program«). Blaðið gat ekki þá vitað um
desemberyfirlýsinguna góðu, er eyddi þessu
samkomulagi. »Þessi nýja hreyfing í ís-
lenzkri pólitík« (þ. e. blaðaávarpið) segir
blaðið ennfremur, »er því að eins nýr
vottur um hina sterku sjálfstæðistilfinningu
íslendinga, en felur ekki í sér neinar
kröfur um skilnað. Að fánamálið er
hafið jalnhliða gerir hreyfinguna vitanlega
alvarlegri, en milli þessa tvenns (ávarps-
krafanna og fánamálsins) er ekkert veru-
legt samband. í ávarpinu er ekki minnzt
einu orði á hina nýju fánakröfu«------------
Og sfðar segir blaðið, að það hafi verið
tekið fram af ýmsum, að mál þetta ætti
og mætti ekki vekja neina sundrungu í
landinu né verða að deiluefni út á við.
»Það eru margir«, segir blaðið »er hugsa
sér að halda rfkisfánanum (dannebrog«)
við hlið nýja íslenzka fánans og sérstak-
lcga á opinberum byggingum. Samt sem
áður er hitt og þetta eldfimt í þessu fána-
máli. En nú sem stendur beinist áhugi
manna aðallega að pólitíkinni Og sam-
fundunum við Dani að sumri. Hverja
stefnu fánamálið tekur verður et til vill
undir því komið, hvernig þessum sam-
fundum reiðir af.«
Með þessum orðum endar þessi rit-
stjórnargrein í »Politiken«, er nú hefur
verið gefið stutt ágrip af. Mun flestum
vera það ljóst, að blaðið er harla fjarri
þvl að vera andvígt ávarpinu, en skilur
stefnu þess vel og skýrir hana alveg rétt,
En þó’er enn eptirtektarverðara, hve hóg-
lega og skynsamlega það talar um fána-
málið og hvernig það með réttu leggur
áherzlu á, að alls ekkert samband sé
milli þess og ávarpsins, sé því alveg ó-
viðkomandi, eins og vitanlegt er, og allir
óbrjálaðir menn verða að viðurkenna, en
hér heima eru hatursmenn fánamálsins að
reyna að hræra bæði því og fleiru sam-
an við ávarpið til að gera ávarpsmenn
tortryggilega. því að menn þykjast vita,
að Dönum sé fánamálið ógeðfeldara en
allt annað. Og svo á að nota fánamálið
sem grýlu til að hræða almenning frá því
að stynja upp nokkrum kröfum við Dani
yfirleitt. En Danir munu geta litið á
mál þetta með fullkominni ró og still-
ingu, eins og hvert annað mál, einkanlega
þá er ekki mun farið fram á, að danne*

brogsfánanum sé öldungis útrýmt, heldur
verði hafður jafnhliða hinum íslenzka á
öllum almannastofnunum og víðar. Grein-
in í »Pólitiken« sýnir ljóslega, að Danir
geta minnzt á mál þetta frekju- og æs-
ingalaust og með fullkominni sanngirni.
Og það er einnig sjálfsögð skylda vor að
forðast allar óþarfa ertingar og fram-
hleypni í þessu máli, sem Dönum er vit-
anlega allviðkvæmt. Það getur mjög vel
samrýmzt að gæta hófs og velsæmis, en
halda þó fast og þétt á kröfum sínum.
Ekki virðist »Politiken« vera neitt skelk-
uð við orðatiltækið »frjálst sambands-
land« í ávarpinu, orðatiltæki, er jafnvel
»Lögrétta« og »Norðri« samþykktu at-
hugasemdalaust og fundu ekkert athugavert
við fyr en eptir á, að einhver hefur stungið
því að þeim, að þarna væri líklega átt
við jafnréttissamband (»Personal-Union«),
en um slíka kröfu gæti ekki verið að
tala. »Politiken« leggur þetta út »frit
Forbundsland« og flnnur ekkert athuga-
vert við það. Hún er ekkert að fárast
yfir sprenging ríkisheildarinnar, er sumir
stjórnmálamenn vorirhafa borið svomikinn
kvíðboga fyrir, að orð þessi beindust að.
Það getur verið, að þeir íslenzku fulltrúar,
er skipaðir verða í þessa sambandslaga-
nefnd, ætli sér orðalaust að taka upp í
nýju lögin ummæli stöðulaganna, að ís-
land sé »óaðskiljanlegur hluti Danaveldis«,
en orðalaust verður það eflaust ekki
samþykkt af þjóðinni, því að yrði það
samþykkt af löggjafarþingi voru, þá hefð-
um vér smíðað sjálfir á oss þann innlim-
unarklafa, er vér gætum ekki gert kröfu
til að losast nokkru sinni við. Þá hefð-
um vér sjálfir goldið jákvæði vort við því,
sem sízt skyldi, og hjá þeirri gildru vill
ávarpið sneiða. En hreint og beintjafn-
réttissamband landanna (»Personal-Union)
er alls ekki heimtað í ávarpinu, en heldur
ekki beinlínis útilokað, ef Danir vildu veita
oss það góðfúslega, og vér sjálfir værum
búnir að átta oss á því, að það fyrir-
komulag væri æskilegast fyrir oss, eptir
atvíkum. Vér ímyndum oss, að þjóðin
mundi taka slíku sambandi allshugar
fegin, ef hún ætti þess kost. Og það er
alls ekki óhugsandi, að það fengist.
En hvað sem öðru líður, þáskiptirþað
ekki mestu, að fá einhver sambandslög
samþykkt, hvernig sem þau eru úr garði
gerð, eins og sumir telja svo mikils vert,
heldur hitt, að lögin séu í raun og veru
sannarleg réttarbót óss til handa, frá því
sem nú er, en bindi oss ef til vill ekki
fastar á klafann en fyr. Heldur engin
sambandslög og allt eins og nú er en
slíkan læðing.
Fjörutiu ára minningarrit
hefur »Sameinaða gufuskipafélagið«
danska gefið út. Félagið var stofnað 11.
desember 1866 af C. F. Tietgen, oghafði
því starfað 40 ár n. þ. m. Ritið skýrir
frá hag félagsins og þroska þessi ár, og
er prýtt fjölda mynda af ýmsum stjórn-
endum félagsins og öðrum starfsmönnum,
mörgum skipstjórum þess o. s. frv. Ritið
er mjög vandað að frágangi öllum og
prentað á sterkan, gljáandi pappír, og að
öllu leyti hið fróðlegasta og eigulegasta.
Vöxt félagsins má nokkuð marka á því,
að það byrjaði 1867 með 22 skip með
tæp 5000 tonnatali netto, en hefur nú í
förum 1x5 gufuskip með 140.000 tons.
„Vesta"
kom hingað frá útlöndum og Aust-
fjörðum 22. þ. m. Farþegar með henni
frá útlöndum voru: Eggert Briem óðals-
bóndi í Viðey, frk. Guðrún Thorsteinsson
mágkona hans, Guðmundur Benediktsson
stud. mag., Kristinn Magnússon kaupm.,
Þorsteinn Þorsteinsson kaupm. í Bakka-
búð og kona hans, Þórður Sveinsson
læknir, Jósep Blöndal vefari, Guðm. Guð-
mundsson líkkistusmiður o. fl. Frá Eskifirði
kom Ari Jónsson ritstjóri »Dagfara«.
Bráðkvaddur
varð 23. þ. m. Magnús Arnason
steinsmiður hér í bænum, rúmlega tvítugur;
hafði hann farið með öðrum manni að
skjóta rjúpur upp í Mosfellssveit þann
dag. En svo skildu þeir og höfðu ákveð-
ið að hittast á gistihúsinu »Baldurshaga«.
Beið hinn maðurinn þar eptir honum fram
eptir kveldinu, en snemma um morgun-
inn eptir var farið að leita, og fannst
Magnús þá dauður í brekkunum rétt fyrir
ofan Baldurshaga og byssan hjá honum
hlaðin. Engir áverkar eptir byltu kvað
hafa sést á líkinu, og er talið víst, að
maðurinn hafi orðið bráðkvaddur. En
sjálfsagt er, að líkskurður sé gerður af
lækni, til að taka af allan vafa um dauða-
meinið.
Sj ónleilcttv.
Leikfélagið er nú byrjað á að leika
»Kamelíufrúna« (»Kamehedamen«) eptir
Alexander Öumas htnn yngra. Leikþess-
Þó mikið væri keypt til jólanna í Edinborg, þá er þó ennþá nóg
af öllum naiiAsynjavörum til nýársins.
Einkum er það Hlýleiiduvörubiiðiii, sem hefur fengið mest
orð á sig fyrir vörugæði samfara góðu verði.
Þar geta menn enn fengið Svínslærin ljúffengu.
sultutau, injolk niðursoðna og ótal tegundir af brauði, auk
ótal margs fl.
Flestir eru nú farnir að kannast við hinar annáluðu sápur i
EDINBORG.