Þjóðólfur - 26.04.1907, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFU R.
Reykjavík, föstudaginn 26. apríl 1907.
59. árg.
€rlenD símskeyti
til Pjóðólfs frá R. B.
Kaupmannahöfn, 23. apríl kl. 5m e. h.
Samban dslagan efndin.
Hinir frjálslyndustu vinstrimenn (»Radi-
kale«) hafa tilnefnt Krabbe í sambands-
laganefndina.
Skiptjón.
Gufuskipið Archangelsk rakst á ísjaka
1 Newafljótinu og sökk. 45 manns fórust.
Nýlendnaþingið
i Lundúnum hefur ákveðið að koma sam-
an 4. hvert ár og koma föstu skipulagi á
þá stofnun. Milli þinga annast störfin
föst nefnd manna.
Fellibylur
hefur gengið yfir Ulfseyjar í Kyrrahafinu
og 230 manns mistu lífið.
Óaldarvoðinn
fer vaxandi i Lodz (á Póllandi). Menn
drepnir hrönnum saman á hverjum degi
og ránskapur mikill.
25. apríl kl. 6 e. h.
Vaxlalœkkun.
Englandsbanki hefur fært peningavöxtu
niður í 4%.
Héraðslœknisembœttið
í Reykjavík veitt Guðmundi lækni Hann-
essyni á Akureyri 19. þ. m.
Thorefélagið
hélt aðalfund í dag. Agóðinn fer vax-
andi. Stjórninni veitt heimild að auka
höfuðstólinn upp í eina miljón og bæta
við sig, ef þörf þætti, einum meðstjórn-
anda, er verið gæti íslendingur.
Bókmenntafélagið
hefur endurkosið formann sinn (Þorvald
Thoroddsen) og stjórnina.
írsk löggjöf.
Frumvarp um írskt stjórnarráð verður
borið upp i parlamentinu 7. maí.
* *
Christopher Krabbe er elztur þeirra
manna, sem í sambandslaganefndina hafa
valdir verið, eptir því sem enn er kunnugt,
er nálega 74 ára gamall (f. 20. júlí 1833)
nafnkunnur stjórnmálamaður, kom fyrst
á þing 1864 og var formaður fólksþings-
ins fra 1870—1883, að hann sagði af sér
formannsstöðunni, vegna ósamlyndis við
vinstri menn, út afþví að hann gafHörup
árninningu. Árið eptir lagði hann og nið-
ur þingmennsku, en gaf aptur kost á sér
1895 og hefur setið á þingi síðan, alls
32 ár á þingi. Hann er manna frjálslynd-
astur og hvarvetna mikils metinn.
Skipstrand.
Hinn 9. þ. m. strandaði frakknesk fiski-
skúta (frá Dunkerque) við Breiðamerkur-
sand, skammt frá Jökulsármynni. Skip-
verjar 18 að tölu björguðust í land.
Almennur kosningarréttur
eða
fjárbundinn.
Eptir Kára.
Aðkomumaður: Heill og sæll karl-
skepnan! Hvar sem eg hef komið í
dag hefur a 1 m e n n u r og f j á r b u n d-
i n n kosningarréttur einlægt klingt
fyrir eyrum mér. Yildirðu nú ekki
svo vel gera og segja mér lítið eitt frá
þessum svo nefnda almenna kosning-
arrétti, því eg þykist skilja, að hann
sé annars eðlis en þessi fjárbundni eða
gjaldbundni kosningarréttur, sá er nú
höfum vér.
Beykvíkingur: Ef kosningarlög
kveða svo á, að allir fullveðja menn
sem hafa náð ákveðnum aldri — segj-
um t. d. 25 ár — hafi heimild til þess
að kjósa fulltrúa í sveitarstjórn, bæj-
arstjórn eða á þing, án þess að kosn-
ingarréttui'inn sé bundinn við ákveðið
gjald eða aukaútsvar, nefnist það al-
mennur kosningarréttur.
Aðkomumaður: Ekki nema það þó!
Eptir því ættu menn, sem liggja við
sveit og greiða enga skatta eða skyld-
ur að fá kosningarrétt til sveitarstjórn-
ar og jafnvel til alþingis. Þá væri
gaman að lifa fyrir ónytjungana, þeim
mundi fljótt lærast að nota sér þennan
rétt. Þetta mun vera yngsta bólan
ykkar garpanna hér syðra? En hvað
um það. Segðu mér nú eitthvað af
létta um kosningarrétt þennan. Hvar
er hann upprunninn og við hver skyn-
samleg rök hefur hann að styðjast og
hvernig hefur hann gefizt ?
Beykvíkingur: Hann er upprunn-
inn á Frakklandi og var, að því er mig
minnir, fyrst neytt við kosningarnar
til þjóðþingsins 1792. Hann styðst við
þá skoðun, að úr því að margir ein-
staklingar eru jafnaðarlega í hverju
þjóðfélagi, sé rótt og sanngjarnt, að
þeir liafi allir, að svo miklu leyti sem
þeir hafa ekki brotið það af sór, hönd
í bagga með, hvernig því er stjórnað.
En það geta þeir bezt með almennum
kosningarrétti. Þó að hann sé enn
heldur nýr af nálinni í ilestum ríkjum,
þar sem hann hefur verið leiddur í lög,
held eg, að ekki verði annað sagt en
að hann hafi víðast hvar gef\zt vel
til þessa.
Aðkomumaður: Það er mikil bót í
máli. En það verð eg að segja, ekki
get eg fellt mig við hann að svo vöxnu
máli. Mér virðist eins mega snúa stað-
hæfingu þinni við og segja, að rótt sé
og sanngjarnt, að þeir einir hafi kosn-
ingarrétt, sem leggja eitthvað af mörk*
um til sveitar, bæjar eða ríkis? Það
er þó eingöngu fé frá gjaldendum, sem
sveitafólögin, bæjarfélögin og alþingi
hefur úr að moða. Eg kysi helzt fyr-
ir mitt leyti, að hver hefði atkvæði
eptir gjaldþoli og skattgreiðslu, svo að
ef t. a. m. maður, sem greiðir 8 kr.
til bæjarsjóðs, hefði atkvæðisrétt, væri
sá er geldur 80 kr. tífaldur í roðinu
eða hefði ! 0, atkvæði.
Beykvíkingur: Þá mundi nú mál-
um smámennanna vel borgið í bæjar-
stjórninni eða á alþingi, ef bæjarfull-
trúarnir eða alþingismennirnir skyldu
kosnir eptir slíku lögmáli! Þú ert
ekki einu sinni eins frjálslyndur
eins og stjórnarskráin okkar, svo
að eg snúi mér nú að kosningarrétti
til alþingis, því að hún gerir ráð fyrir,
að afnema megi með einföldum lögum
aukaútsvarsgreiðsluna sem skilyrði fyr-
ir kosningarrétti, og þá er ekki nema
eðlilegt, að kosningarrótti til að 'kjósa
í bæjarstjórn væri breytt á sömu leið.
Aðkomumaður: Það er nú svo.
En hefurðu athugað, að gjöld til lands-
sjóðsins eru bæði bein ogóbein? Toll-
ar eru óbein gjöld. Þá greiða allir,
bæði ríkir og fátækir, því að allir kaupa
tollaðar vörur. Því verður ekki annað
sagt en að allir greiði skatt eða gjald
til landssjóðsins, þótt ekki geti það á-
vallt heitið beinn skattur. Tollarnir
koma auk þess ekki allsjaldan þyngra
niður á öreiganum en á efnamannin-
inum. Þurrabúðarmaðurinn, sem hefur
enga málnyt fær að kenna harðara á
kaffi- og sykurtollinum en bóndi með
stórbúi eða hálaunaður embættismað-
ur. Það er því sök sór, þótt kosning-
arréttur til alþingis sé ekki bundinn
við aukaútsvarsgreiðslu, en um kosn-
ingar til sveitarstjórnar eða bæjarstjórn-
ar gegnir allt öðru máli.
Beykvíkingur: Þakka þér fyrir, að
þú minntir mig á óbeinu gjöldin eða
tollana, sem allir verða að greiða. Eg
vil að eins taka dýpra í árinni an þú
og segja, að einmitt sakir tollgreiðsl-
unnar er ástæða til að nema sem fyrst
burt auka-útsvarsgreiðsluna sem skil-
yrði fyrir kosningarrétti til alþingis.
En eg fæ ekki skilið, hvers vegna
kosningar til sveita- og bæjarstjórna
mega ekki vera háðar sömu reglu.
Aðkomumaður: Það er í stuttu
máli mín skoðun, að sá eigi ekki að
hafa kosningarrétt, sem engin gjöld
greiðir til bæjarfélagsins eða sveitar-
fólagsins: Engar skyldur, engin rétt-
indi.
Beykvíkingur: Mór þykir þú vera
ærið ónærgætinn við fátæklinga okkar
og jafnvel við fósturjörðina, ef þú met-
ur allar skyldur og réttindi einungis
til peninga. Gerum ráð fyrir, að þú
værir fátækur dugnaðarmaður með konu
og mörg óuppkomin börn og ættir
heima hér í bænum. Þú baslaðist
svona nokkurn veginn af með ómegð
þína, ælir börn þín vel upp, en hefðir
ekkert aflögum og þættir ekki fær um
að greiða neitt aukaútsvar. Gerum
enn fremur ráð fyrir, að efnaður pip-
arsveinn eða efnuð piparjómfrú, sem
gyldu 10—20 kr. útsvar byggju á næstu
grösum við þig, en létu ekkert gott
. af sér leiða í þarfir einna eða neinna
og hefðu engan áhuga á bæjarmálum,
en þér væri það t. d. mesta nauðsynja-
mál, að skólamál bæjarins væru í góðu
lagi til þess að þú gætir mannað vel
börn þín; hvert ykkar ætlar þú þá
beztkomið að kosningaróttinum? (MSÍFfl)-
18.
Stórkostlegt manntjðn.
Fiskiskúta með yfir 20 manns farizt.
Því miður má nú telja hér um bil al-
veg vlst, að fiskiskútan » G e o r g « héð-
an úr bænum, eign Þorst. Þorsteinssonar
kaupm. f Bakkabúð, hafi farizt með allri
áhöfn, einhversstaðat við suðurströnd
landsins, líklega í skírdagsveðrinu 28. f.
m., eða ef til vill nokkru fyr. Með vissu
hefur ekkert til hennar spurzt síðan nokkru
fyrir bænadagana, og við Landeyjasand
hefur nafnspjaldið af henni rekið/en ann-
að ekki með vissu. Það virðist því vera
öll von úti um að skipshöfnin sé á lífi.
Skip þetta var mjög vel mannað, einvala-
lið að kalla mátti, og á bezta aldri.
Skipstjórinn einkar duglegur maður og
bezti drengur og sömuleiðis bræður hans
tveir, er með honum fórust. Höfðu þeir
fylgt til grafar móður sinni daginn áður
en þeir lögðu út í síðasta sinn. Er mælt,
að hún hafi jafnan varað þá við að vera
aldrei allir á sama skipinu, en svo varð
þó í þetta sinn. Bræðurnir frá Selfossi,
Höskuldur og Guðjón voru synir gamallar
ekkju þar, er missti manu sinn (Jóakim
Jónsson) fyrir skömmu. Hin stórkostlegu
manntjón, er orðið hafa síðustu árin af
þilskipum hér sunnanlands, hafa orðið og
verða útveg þessum til mikils hnekkis,
eins og eðlilegt er. Og sennilegt að sá
útvegur breytist algerlega á næstu árum
í botnvörpuútgerð, sem bæði ætti að vera
hættuminni og ábatavænlegri.
Alls hafa 21 manns farið í sjóinn á
þessu skipi (»Georg«) og voru það þessir
(aldur milli sviga):
Skipstjóri Stefán Daníelsson Rvík
(36 ára)og stýrimaður Sigmundur Sigmunds-
son Rvík (25), en hásetar voru: Guð-
mundur (38) lausam. og Jón (30) thm.
Daníelssynir bræður skipstjóra, Höskuldur
(25) og Guðjón (20) Jóakimssynir bræður
frá Selfossi, Jón Guðmundsson (28) thm.
Rv., Þorsteinn Pétursson (33) thm. Rv.,
Bjarni Sigurgeirsson (18) vm. Fögrubrekku
í Hrútafirði, Magnús Ingvarsson (34) lm.
Rv., Vilhjálmur Guðmundsson (39) Knúts-
borg Seltjarnarnesi, Þórarinn Guðmunds-
son (58) thm. Rv., Guðmundur Steinsson
(29) lm. Rv., Ólafur Jónsson (43) lm. Rv.,
Einar Guðmundsson (26) vm, Brú í
Stokkseyrarhr., Gestur Sv. Sveinsson (27)
lm. Rv., Þorvarður Daníelsson (46) thm.
Rv., Magnús Magnússon (32). lm. Núp-
dalstungu í Miðfirði, Guðni Guðmundsson
(24) vm. Jaðri í Þykkvabæ, Bjarni Ás-
mundsson (22) Brekkulæk f Húnav.sýslu
og Jakob Þorsteinsson (24) Rv(?)
Kirkjusamsöngurinn.
Samsöng þann, sem haldinn var f dóm-
kirkjunni 17. og 20. þ. m., undir stjórn
tónskáldsins hr. Sigfúsar Einarssonar og
með aðstoð frú Valb. Einarsson, frú Ástu
Einarsson og hr. Sigvalda Stefánssonar
stud. med., má óhætt telja einn hinn á-
hrifamesta og fegursta samsöng sem hér
hefur nokkru sinni verið haldinn, því auk
þess sem lögin voru mjög vel valin og