Þjóðólfur - 24.01.1908, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR
■
Reykjavík, föstudaginn 24. janúar 19 08.
JB 4.
60. árg.
Þjóðólfur.
Hýir kaupcndur að þessum
jiýbyrjaða 60. árgangi blaðsins,
fa ókeypis
og kostnaðarlaust senl, um leið og
þeir borga h kr. fgrir árganginn:
1. Sögusafn Pjóðólfs, 13. hepti
með ágætum skemmtisögum (þar á
meðal: Unnusta fangans, Á flótta,
Þorsteinn sterki o. fl.) 128 bls. í
stóru broti, og
2. Vesturförin. Sönn saga um
íslenzka útflytjendur. Vel rituð. 4
arkir að stærð.
Enginn, sem gerist nýr kaup-
andi, fær kaupbæti þennan fyr en
hann borgar blaðið, syo að það er
ekki til neins, að krefjast hans fyr.
Gamlir kaupendur Þjóðólfs, sem
skuldhusir eru við blaðið, eru beðnir
að gæta að auglýsingu 20. des. f. á.
Samkvæmt henni geta þeir átt kost
á að fá:
íslenzka sagnaþætti 2. liepti, gegn
því að senda 20 aura í burðargjald
(í frímerkjum), ef þeir geta ekki
nálgazt það á annan hátt, en skilvísir
útsölumenn, er hafa að minnsta
kosti 4 kaupendur, geta fengið heptið
gegn 10 a. burðargjaldi fyrir hvern
kaupanda. Um þetta dregur engan
einstakan, en er gert til þess, að
heptið verði ekki sent þeim, er alls
ekki kæra sig um það.
Neðanmálssaga sú (Rodney Stone),
sem nú er í blaðinu, er að allra
dómi ágætasta sagan, er hinn víð-
trægi Conan Doyle hefur ritað, og
hefur Þjóðólfur fengið úr ýmsum
áttum sönnun fyrir því, að almenn-
ingi fellur hún vel í geð. Það er
mjög líklegt, að lienni verði lokið á
þessu ári, og verður hun þá sér-
prentuð lianda gömlum og nýjum
skilvísum kaupendum blaðsins, með
sömu kjörum og sagnaþættirnir.
íslenzkar sagnir verður haldið á-
fram að birta í hlaðinu, ef til vill
rífar en áður, eptir ósk margra, og
verða þær jafnóðum sérprentaðar.
Skrumlaust mun óhætl að full-
yrða, að Þjóðólfur sé hið vinsælasta
og bezt metna blað landsins yfir-
leitt, þá er alls er gætt; en ‘ekkí
ætlar hann sér þá dul, að öllunx
geðjist vel að honum, enda ætlast
hann hvorki til fylgis né hylli hjá
pólitiskum uppskafningum eða óþjóð-
legum skrumurum, sem í hvorugan
fótinn geta stigið fyrir pólitiskuiu
vanka og vindhanaskap. En allra
góðra drengja og góðra íslendinga
hylli vill Þjóðólfur gjarnan njóta,
enda hefur jafnan svo verið ha;ði í
orði og á borði, þrátt fvrir allar
skærur og skilmingar.
Nýir kaupendur ge/i sig fram sem
fgrst, áður en kaupbætirinn þrýtur.
Vissast að borga blaðið um leið og
pantað er, til þess að verða ekki af
honum.
Lausaínennskulögin.
Eitt meðal hinna þýðingarmestu laga
frá síðasta þingi eru lögin um 1 a u s a -
menn, húsmenn ogþurrabúðar-
m e n n. Þar er töluvert rýmkað til frá
eldri lögum og meiru samræmi komið í
þessa löggjöf, en áður var. Af því að
lög þessi varða allan almenning og því
gott, að menn kynni sér þau sem ræki-
legast, eru þau prentuð hér í heilu lagi:
I. kafli.
Um lausame-nn,
1. gr. Þeir menn eru eigi skyldir til að
vera í vist, er hafa 200 kr. eða meira í árs-
ágóða af fasteignum eða öðru fé.
2. gr. Hverjum þeim manni, sem er 20
ára að aldri, eða að fullu f]Ar síns ráðandi,
þótt yngri sé, er beimilt að leysa sig und-
an vistarskyldunni með því að taka leyfis-
bréf hjá lögreglustjóra.
Fyrir leyfisbréf skal karlmaður gjalda 15
kr., en kvenmaður 5 kr. Rennur það fé í
styrktarsjóð handa alþýðufólki í þeim hreppi
eða bæjarfélagi, er hann var síðast vistfast-
ur í.
Sá, sem er fullra 30 ára að aldri, fær
leyfisbréfið, án þess að greiða gjald þetta.
Sá, er leyfisbréfið vill fá, skal taka það í
síðasta lagi 1. dag maímánaðar það ár, er
hann gengur úr fastri vist.
3. gr. Auk gjalds þess, er ræðir um í 2.
gr., skal greiða í landsjóð 2 kr. fyrir útgáfu
leyfisbréfs hvers.
4. gr. Skylt er liverjum manni, er þann-
ig verður laus, að hafa fast ársheimili, og
skal hann tilkynna hlutaðeigandi hreppstjóra
eða bæjarfógeta á vori hverju, eigi síðar en
20. júní, hjá hverjum húsráðanda heimili
hans er, og sanna það með skírteini frá
húsráðandanum, ef hreppstjóri eða bæjarfó-
geti krefst þess. Verði ella sekur um 4 til
20 kr., og renni þær sektir f fátækrasjóð.
5. gr. Rétt er, að lausamaður greiði þar
lögboðin gjöld, sem ársheimili hans er. Nú
greiðir hann eigi gjöld þessi á réttum gjald-
daga, og er þá húsráðandi sá, er lausamað-
ur á heimili hjá, skyldur að greiða gjöldin
fyrir hann, nema hann geti vísað á eignir,
er lausamaður á, og teknar verði lögtaki til
lúkningar gjöldunum.
6. gr. Láti nokkur, sem fengið hefur
leyfisbréf til að komast hjá vist, undanfalla
2 ár í bili að greiða lögboðin gjöld eða
skylduverk, eða þurfi fjárnámi að beita 2 ár
hvort eptir annað, til að ná þeim gjöldum,
þá hefi ' h um fyrirgert þeim rétti sínum, er
leyfisbréfið eitír honum, en veita má hon-
um leynsi-'réf að nýju eptir eitt ár.
7. gr. Lúgreglustjórnin skal hafa vak-
andi auga á því, að enginn sá, sem er
skyldur að vera í 'vist, komi sér hjá skyldu
þeirri, og skulu lögreglustjórar á hverju
manntalsþingi grennslast eftir, hvort brotið
hafi verið á móti lögum þessum.
Lögreglustjórnin skal vaka yfir því, að
þeir, sem leyst hafa leyhsbréf, hafi fast
heimili og séu ekki á flakki en verði þeir
sekir í flakki. sektast þeir 4—40 kr., og
skal lögreglustjórnin útvega þeim samastað,
ef þeir engan hafa.
8. gr. Hver sá, sem skyldur er að fara
f vist, en hefur eigi gert það, né heldur
keypt leyfisbréf það, sem um er rætt í 2.
gr., verði um það sekur 10—50 kr. og greiði
að auki jafnmikið og lúka á fyrir leyfisbréf
eptir 2. gr. Þyngja skal jafnan sektina, ef brot-
ið er ítrekað eða beitter röngum fyrirburði um
vistarráð, eða ef maður gerir sig sekan í
flakki.
9. gr. Hver sá, er hjálpar öðrum til að
koma sér undan skyldu sinni að fara í vist,
skal eptir málavöxtum sektast um helming
eða alt að tveim þriðjungum þeirra sekta,
sem ákveðnar eru í næstu grein á undan.
II. kafli.
Um húsmenn og þurrabú ðarme nn.
10. gr. Nú vill maður setjast að í hús-
mennsku eða þurrabúð, og skal hann þá
skýra lögreglustióra í kaupstöðum og hrepp-
stjóra annarstaðar frá því, að minnsta kosti
4 vikum áður en hann ætlar að setjast að
þannig í kaupstöðum eða sveitinni, og um
leið skal hann sanna fyrir lögreglustjóra eða
hreppstjóra, að hann eigi vísan samastað
þar um 1 ár að minnsta kosti.
Lögreglustjóri eða hreppstjóri gefur manni
þeim, er húsmaður eða þurrabúðarmaður
vill gerast, vottorð um tilkynninguna, og er
vottorð þetta að skoða sem byggðarleyfi.
11. gr. Nú sest maður að í húsmennsku
eða þurrabúð, án þess að fullnægja áður
skilyrðum þeim, er ræðir um í 10. gr., og
er hann þá sekur um 10—50 kr.
Sömu sekt sætir húsráðandi, er húsmann
eða þurrabúðarmann tekur, er eigi hefur
byggðarleyfi samkvæmt 10. gr.
12. gr. Akvæði 10. og. 11. gr. ná og til
þeirra manna, er til afnota hafa jarðarpart,
er eigi er stærri en 1 hundrað.
13. gr. Enginn má selja á leigu þurra-
búðir utan kaupstaðar eða verzlunarstaðar,
hvort sem henni fylgja sérstök hús eða lands-
drottinn leigir af eigin húsum sínum, nema
með þessum skilyrðum:
a. að þurrabúðinni fylgi lóð með ákveðn-
um merkjum, er að minnsta kosti sé
900 ferh.faðmar að stærð. Fjara skal
eigi talin með, þar sem hún fylgir
þurrabúðinni;
b. að þurrabúðin hafi nægileg húsakynni
fyrir þann, er við tekur, og að þau
séu viðunanlega loptgóð og hlý, eptir
dómi skilríkra manná;
c. að þurrabúðin sé afhent viðtakanda
með löglegri úttekt.
Nú byggir þurrabúðarmaður sjálfur hús
þurrabúðar með heimild umráðamanns jarð-
ar, og gilda þá sömu reglur um úthlutun
lóðar, enda fullnægi húsin þeim skilyrðum,
sem mælt er fyrir í þessari grein.
?4. gr. Þurrabúðarmaður sá, er tekur við
þurrabúð með óræktaðri lóð, skal hafa
ræktað hana og girt innan 7 ára; vera skal
hann undanþeginn eptirgjaldi af lóðinni
þessi ár.
15. gr. Þurrabúð með óræktaðri lóð skal
ávalt bygð að minnsta kosti 8 ár. — Lands-
drottinn skal gefa þurrabúðarmanni bygg-
ingarbréf, þar sem skýrt er tekið fram um
ábúðartíma, réttindi og skyldur þurrabúðar-
mannsins. Eigi má tiltaka leigumálann í
vinnukvöðum, nema þær séu ætlaðar til
umbóta þurrabúðarlóðinni eða húsum á
henni. Nú hefur Iandsdrottinn vanrækt að
gefa byggingarbréf, og skal þurrabúðin þá
álítast byggð þurrabúðarmanni og ekkju
hans æfilangt og með þeim leigumála, er
þurrabúðarmaður viðurkennir, nema lands-
droftinn sanni, að öðruvísi hafi verið um
samið.
16. gr. Þegar ábúendaskipti verða á
þeim þurrabúðum, sem þegar eru til, skal í
öllu fara sem segir í lögum þessum urn
húsakynni, ræktun, úttekt og bygging.
17. gr. Sýslunefndir geta eptir tillögum
hreppsnefnda gert undantekning frá fyrir-
mælum 13. greinar, að því er snertir stærð
þurrabúðarlóða í einstökum byggðarlögum,
þar sem landshættir mæla mnð þvf. Þó
má sýslunefnd aldrei ákveða stærð þurra-
búðarlóða minni en 300 ferh.faðma og ekki
stærri en 1800 ferh.faðma.
18. gr. Nema öðruvísi sé ákveðið í ein-
stökum greinum, varða brot gegn lögum
þessum 2—100 kr. sekt.
Fyrir lok hvers árs skulu hreppstjórar
gefa sýslumönnum skýrslur um þurrabúðar-
menn í hreppum þeirra og jafnframt upp-
lýsingar um, hvort fyrirmælum 13.—15. gr.
í lögum þessum sé fylgt. Skulu skýrslur
þessar gerðar eptir fyrirmynd, er stjórnar-
ráðið semur.
Sektir eptir lögum þessum renna að helm-
ingi í hlutaðeigandi fátækrasjóð, en hinn
helmingurinn renni í styrktarsjóð handa
alþýðufólki f hreppnum.
19. gr. Með mál út af brotum gegn lög-
um þessum, skal farið sem almenn lögreglu-
mál,
20. gr. Með lögum þessum eru úr gildi
numin tilskipun um lausamenn og húsmenn
á Islandi 26. maí 1863, lög um þurrabúðar-
menn 12. jan. 1888 og lög 2. febrúar 1894
um breyting á 2., 4. og 15. gr. í tilsk. um
lausamenn og húsmenn á Islandi 26. maí
1863 og viðauka við hana.
ÖJug binðinðis-útbreiðsla.
Eins og kunnugt er fær Goodtempl-
arafélagið allmikinn fjárstyrk úr landsjóði
á ári hverju til útbreiðslu og eflingar
bindindis, og mig minnir, að styrkur þessi
hafi verið til muna hækkaður á síðasta
þingi með tilliti til, að á komandi sumri
á fram að fara almenn leynileg atkvæða-
greiðsla um það, hvort þjóðin vill hafa
aðflutningsbann á áfengi leitt í lög eða
1 ekki. Félagið þarf því á miklu fé að
halda til að undirbúa þessa atkvæða-
greiðslu, svo að hún gangi því sem mest
í vil, því að þótt þýðingarlaust sé nú að
kaupa atkvæði, er atkvæðagreiðslan er
leynileg, þá þarf samt mikið fé til far-
andprédikara í öllum héruðum landsins,
til útgáfu bindindisritlinga o. m. fl. Eg
lái félaginu ekki, þótt það leggist nú á
allar árar, úr því það hefur sett á stefnu-
skrá sína algerða útrýmingu áfengisins
úr landinu. Eg ætla ekki að minnast
hér á, hvað mælir móti þessari stefnu og
hvað með henni. Frá sjónarmiði templ-
ara eru vitanlega allar ástæður gegn
henni annaðhvort alls [ekki til, eða þá
einskis nýtar, þær sem eru, því að svo er
jafnan, þá er að^eins einhliða er litið á
málin. Og templarar viðurkenna ekki
einu sinni, að þetta mál hafi nema eina
hlið, og verða því allar umræður ómögu-