Þjóðólfur - 21.02.1908, Síða 2

30
í» J Ö Ð 0 LFUR.
rómur. Ennfremur flutti Ólafur ísleifsson
dbrm. fyrirlestur um það, hver áhrif vér
hefðum á aðra með framkomu vorri, og
var lokið lofsorði á fyrirlesturinn. Var
það ósk manna, að báðir fyrirlestrarnir
kæmu á prent.
Þess skal getið, að sunnudaginn 26.
jan. fjölmenntu nemendurnir til Kálf-
holtskirkju, og voru kennararnir með í
förinni, héldu nemendurnir uppi söngnum
í kirkjunni meðan á guðsþjónustunni stóð.
— Að henni lokinni var öllum boðið inn,
og kunnum vér séra Ólafi Finnssyni þakk-
ir fyrir viðtökurnar.
Að endingu skal þess getið, að í lok
námsskeiðsins x. febr. buðu Árnesingar
Rangæingum til samsætis, ásamt Sigurði
Sigurðssyni, er einn var eptir kennaranna
og húsbsendunum beggja vegna við brúna.
— Kjartan Guðmundsson plægingamaður
hafði orð fyrir hönd Árnesinga og bauð
Rangæinga velkomnu. Af hálfu Rang-
æinga þökkuðu þeir Guðjón Jónsson 1
Bjóluhjáleigu og Þorsteinn Jónsson á
Hrafntóptum. Sig Sigurðsson mælti fyrir
minni nemendanna, og enn fleiri ræður
voru haldnar, fyrir minni íslands o. s. frv.
p. t. Þjórsárbrú 1. febr. 1908.
Bergur Jónsson Engilbert Sigurðsson
Skálholti. Kröggólfsstöðum.
Gnðjón Jónssofi
Bjóluhjáleigu.
Landsmálapistill
úr Árnesþingi.
Ritsími — Vegamál —
Aðflutningsbann.
Heiðraði Þjóðólfur 1 Það er nú orðið
æðilangt síðan eg hef skrifað þér; hefur
það stundum optar verið; er það fyrir
annríki að svo er, en ekki fyrir fáleika
sakir. — Fréttir verða samt fáar; nýmæli
ekki mörg, er hægt sé að skrásetja. Heilsu-
far fólks yfirleitt ekki gott, síðan misling-
arnir gengu yfir; 1 suma hreppa eru þeir
ekki komnir enn, og nokkrir bæir í hrepp
lausir við þá, þó víðast hafi gengið mis-
lingaveiki 1 kringum þá. Talið líklegt,
að þeir dreifist þangað síðar. — Mjög
hagstæð veðurátta til þessa, því svo má
segja, að almennt hafi ekki verið farið
að gefa útifénaði fyr en um þrettánda;
er því talið líklegt, að varla komi svo
harður vetur héðan af, að hey endist ekki,
enda þótt allur heyfengur yrði með rýr-
ara móti sumarið sem leið; það bætti þó
úr, að nýting var ágæt alstaðar, sem til
hefur spurzt.
Nú eru Þingtíðindin að smá-mjakast
inn í sýsluna; þau sýnast nú óvenju hæg-
fara, hvað sem því veldur ? Þegar litið
er á það sem komið er hingað, en það
er líkl. meiri hlutinn, 12 h., af Þingtíð.
1907, er synd að segja, að ekki hafi
verið afkastað miklu og vandasömu verki,
sem er á ýmsum lagasmíðum frá þinginu
í sumar; er sannast að segja, að stjórn vor
hefur ekki legið þar á liði sínu. Hitt er
annáð mál, hvað vinsælt sumt af lögun-
um frá því verða, ef í framkvæmd kom-
ast; mun það verða óvenjumikið skoðun-
armál, enda er svo opt, þegar um stór
nýmæli er að ræða, einkum í lögum, er
hafa mikil útgjöld í för með sér. Nú ept-
ir komu póstanna að sunnan, er einna
tíðræddast um hinn geysimikla nafnasæg
af kosningarbærum mönnum (og konum,
þær eru það til hreppsnefndar- og prests-
kosninga), sem skrifað hafa undir allítar-
legt skjal, er þeir Rangæingar nefna »Mis-
rétti«. Umkvörtun er það til þings og i
stjórnar út af lagasmíðum í sumar o. fl. j
Því er nú ver, að allhætt er við, að eitt- i
hvað því líkt sé f aðsigi hér — en svo
mun úr því draga nokkuð — þar sem Ár- j
nesingar sjá sig í sömu mynd, sem 1 áð-
ur áminnstri grein er upp brugðið, og
samsinni þetta því þegjandi, enda óvíst,
hvern árangur mundi bera. Þetta er nú
komið fram; er það góð bending að fara
varlega, þó á þingi sé setið, með vald
það, er þingm. hafa um sinn.
Það, sem hér veldur mestri óánægju, eru
undirtektir síðasta þings undir símann
austur, yfir (eða austur í) báðar sýslurnar,
Árnes- og Rangárvalla. Það virðist hafa
verið fjarstæða, að heimta tillög úr sýsl-
unum til aðalálmunnar, hagui fyrir land-
sjóð að hirða tekjur af símunum á þess-
ari leið, einkum eptir að samband við
hann væri komið til kaupstaðanna hér,
og annara nauðsynlegra aukalína, er sýslu-
félögin og verzlanir, þar sem til þeirra næð-
ist, kostuðu j3, en landsjóður s/3, enda
hirti tekjurnar, og annaðist viðhaldið og
starfræklsu. Það er almennt álitið hér
um, að hér fari eitthvað milli mála. Vit-
anlega er ómögulegt að neita því, að
sýslunefnd hér tók afarþvergirðingslega
og óheppilega í þetta mál. Þegar hún
hafði það til meðferðar, hefði úr því
mátt greiða betur. Það er mjög rauna-
legt, og ekki hughreystandi fyrir sveita-
bændur og aðra, er um veginn fara frá
Reykjavík austur Hellisheiði, að sjá staur-
ana, sem áttu að standa undir þræðinum
liggja þarna á allri leiðinni, undir skemmd-
um, aðgerðalausa. Sama er og um stafla þá
af þeim, sem upp var skipað á Stokks-
eyri í sumar, og kostar þetta allt land-
sjóð svo nemur fleiri þúsundum kr. Þetta
liggur þarna allt undir eyðileggingu, með-
an aðrar sýslur landsins nota símann sér
til þæginda og betri lífsskilyrða, og til
þessa borga áðurnefnd sýslufél. í fullum
mæli á við þau héruð, sem nú hafa af-
notin. Þetta er vafalaust misrétti------.
Er vonandi, að næsta alþingi verði svo
skipað, að eitthvað umhægist, meiri jöfn-
uður komist á milli hinna ýmsu lands-
hluta, en nú er opt, ella er vafalaus ó-
hamingja fyrir dyrum. Það skal þó hér
tekið skýrt fram, að ekki er litið svo á
hér, að þingmönnum þessarar sýslu sé í
neinu um að kenna; bera t. d. breyting-
artillögur 1. þingm. okkar þess ljósan
og ótvíræðan vott, að hann gerði allt sem
í hans valdi stóð, til þess að bjarga mál-
inu; svo er og að sjá, að ráðherra hafi
viljað styðja það með tillögu sinni — o. fl.
Þá er að minnast á hinn mikla laga-
bálk frá þinginu í sumar, nfl. vegalögin
nýju; þau eiga að öllu forfallalausu að
ganga í gildi 1. okt. 1909. Þar sem nú
er á vitorði allra heilskyggnra manna, að
aðalpóstleiðin frá Reykjavík austur að
Ægissfðu, er iangfjölfarnasti vegur þessa
lands, og liggur þar að auki í beinu sam-
bandi við höfuðstað landsins og tengir
hann með flestum lífsskilyrðum sínum fast
við hinar umræddu sýslur, þá er næsta
óskiljanlegt, að úr því þessi nýju vegalög
voru búin til á annað borð, að Reykja-
vík skyldi ekki hafa verið tekin með í að
hjálpa til með viðhaldskostnaðinn. Sé það
nú svo sem sumir kasta fram, að þetta
stafi af því, að meiri hluti þingm. úr
héruðum þessum séu úr Rvík, þá finnst
mér það ekki ná nokkurri átt, að minnsta
kosti bera ekki ræður þeirra þriggja þing-
manna héðan vott um það, heldur hið
gagnstæða, t. d. ræða framsögumanns 1
vegamálinu (1. þingm. Árnesinga), á bls.
1794—1808 í Þingtíð. 1907, 12. h., o. fl.,
heldur hefur dimmur, lskyggilegur undir-
róður að líkindum ráðið —, er það leitt
ef satt er ? Þessi lög eru nú samt að
ýmsu vel og viturlega samin og taka hin-
um eldri fram að mörgu, og er auðséð,
að þau í höfuðatriðunum eru samin af
»fagmanni« í þeim efnum. Það er ann-
að mál. — Ut af þessu virðist nú auð-
sætt, að í öllu falli hefði landsjóður einn
átt að annast allt viðhald þessara tveggja
stórbrúa, bæði á Ölfusá og Þjórsá. Það
eru hvorttveggja mjög stórfeld og kostn-
aðarsöm mannvirki, svo að við jafnvel
tiltölulega litla viðgerð á þeim, hvorri
fyrir sig, er fyrirsjáanlegt, að viðkomandi
sýslusjóðir geta ekki með neinu móti
undir þeim kostnaði risið, enda gætileitt
til þess, og gerir það enda, að þess-
ar lífsnauðsynlegu samgöngubætur verða
látnar ganga sér til húðar, með svo litlu
viðhaldi og gæzlu sem unnt er. Vitan-
lega er eitt ráð til að bæta úr þessu,
enda komst það til umræðu á þingmála-
fundi hér í vor, en það var, og er líkl.
eina úrræðið, að leggja toll á alla um-
ferð yfir brýrnar, enda áður til tals kom-
izt; vantaði þá ekki nema lítinn herzlu-
mun, að þetta yrði að lögum. Verður
það vafalaust eitt af málum þeim, sem
fyrir næsta þing koma. Hvað uppgjöf
lána af skuldum til vega og brúa hér
snertir, þá er það að vísu gott, en miklu
meira mun þó viðhaldið kosta. Uppgjöf
sú, sem framsögumaður nefndi að ann-
aðhvort félli úr gildi með lögum þessum
eða yrðu gefin eptir, eru þær upphæðir
hér tilfærðar, í þeirri röð sem hér segir:
Eptir af brúarláni til Ölfusárbrúar, teknu
I 1889, kr. 9000; til Eyrarbakkabrautar kr.
10,000, er nú eru eptir; þá ætti og lán-
ið til Sogsbrúarinnar að falla niður, sem,
1. okt 1909, mun verða nál. kr. 4,000.
Fleiri uppgjöfum þarf líklega ekki að
gera ráð fyrir. Fljótt mun að því reka,
að viðhald Skeiðavegar og vegar til Eyr-
arbakka frá Selfossi verði sýslunni afar-
þung byrði út af fyrir sig, þótt ekki bætt-
ist annað á.
Næsta mál, sem mikið hefur verið rætt
um hér í vetur, og er ennþá, það er um
aðflutningsbann alls áfengis til landsins;
hófst umtal um það, aðallega útaf yfir-
ferð hr. Guðm. Guðmundssonar fyrver-
verandi prests í Gufudal, þá er hann var
hér á ferð í haust. Heyrzt hefur þó, að
undirtektirnar hér hafi verið vænlegar þá,
en að einhver apturkippur sé kominn í
hugi allmargra um það mál nú. Kváðu
valda þvl þær feiknaháu tölur, sem byggð-
ar eru á þeirri tekjugrein, sem verzlun
með áfengi veitir landsjóði, því að leggja
nýjan toll á ótollaðar vörurá næsta þingi,
er nema mega e k k i minna að frádregn-
um innheimtulaunum, en kr. 330,000 — en
svo hár er áfengistollurinn áætlaður í
fjárlögunum fyrir árin 1908—9 — er
svo gffurlegt, að fóik sundlar við að
hugsa til slíks. Kæmi sú tollhækkun að-
allega niður á þeim, sem hafa meiri og
minni heimilisráð, — en flokkar, svo sem
lausamenn, útlenzkir ferðamenn, og alls-
konar »sjóarar« kæmust hjá þessu gjaldi.
Þó áðurnefndum mönnum yxi gjaldþol
við þetta, þá er vitanlegt, að erfitt verð-
ur að ná úr vösum þeirra síðasttöldu
gjaldi, er nokkru nemur til landsjóðs þarfa.
— Mörgum mun finnast, enda þótt bind-
indissinnaðir séu, að hér sé úr mjög erf-
iðri gátu að ráða— enda þar sem hagur
landsjóðs er enganveginn eins og æski-
legt væri — því telja má víst, að á næsta
þingi megi heldur hækka alla tolla og
jafnvel bæta við nýjum, þó allt stæði í
stað.
Þetta hlýtur að vera ljóst, þegar litið
er til hinna miklu framfarafyrirtækja, sem
1 hefur verið ráðizt og áfram verða að
halda, enda borga áfallnar skuldir.
Síðar við tækifæri mun bráðlega verða
minnst á ýmislegt viðvíkjandi öðrum frum-
vörpum frá sfðasta þingi, sem orðið hafa
að lögum.
4/2 ’o8.
Búandkarl í Árnessýslu.
Tveir ólíkir gestir.
Fyrir skömmu komu hingað tveir land-
ar vorir frá Ameríku, þeir Páll Bergsson
frá Duluth og Hjörtur Bergsteinsson ætt-
aður úr Rangárþingi.
Páll er hingað kominn á eiginn kostn-
að eptir rúmra 20 ára dvöl í Ameríku.
Hefur honum liðið þar allvel, þótt ekki
hafi hann safnað þar auðæfum. Erindi
hans hingað mun einkum vera það, að
setjast hér að, og mun hann ætla að
ferðast eitthvað hér um landið, til að
kynna sér fólk og byggðir, og sjá hvar
honum lízt bezt á að taka sér bólfestu.
Þótt Páll hafi dvalið svona lengi I
Ameríku, hefur hann engu glatað af ást
sinni og áliti á gamla íslandi. Með
samanburði á landskostum og möguleg-
leikum til að komast áfram f báðum
löndunum, hefur hann komizt að þeirri
niðurstöðu, að á Islandi sé engu óvist-
legra en vestan hafs, og ávextir erfiðisins
geti orðið engu slðri hér en þar, ef á
báðum stöðunum er jafnmikil alúð og
atorka fram lögð. Þetta segir hann nú
löndum sínum hér hreinskilnislega og
eptir beztu sannfæringu, byggðri á langri
reynslu hans sjálfs. Hann hefur haldið
fyrirlestra í Reykjavík og Hafnarfirði, til
að sýna fólki fram á þetta. Eru fyrir-
lestrarnir vel samdir, því maðurinn er skýr
og vel að sér. Hann mun ætla sér að
halda slíka fyrirlestra hingað og þangað,.
þar sem hann ferðast um, og ættu menn
sem almennast að hlýða á hann, því þar
fá þeir ómengaða fræðslu um lífið vestan
hafs. Hann telur mikilsvert fyrir land
vort, að fá sem flesta landa vora heim
aptur að vestan, því erfiðleikarnir, sem
þeir þar hafa átt við að stríða og vinnu-
brögð og hugsunarháttur vestur þar, hefur
kennt þeim að beita hönd og heila betur
en værðin, sem þeir lifðu í hér, og mundu
þeir vetða okkar beztu innflytjendur, en
hér vantar fólk, þ. e. a. s. gott, vinnu-
gefið fólk, með verklegri þekkingu, og
það eru landar vorir vestra orðnir.
Páll vill með skynsamlegum og sönn-
um fortölum fá menn til að íhuga vand-
lega, hvort skiptin á löndunum séu eptir-
sóknarverð. Hann vill, að Islandi bætist
aptur ameríska blóðtakan með innflutn-
ingi Vestur-íslendinga, sem borgi landi
sínu brottförina með aukinni, verklegri
þekkingu, æfðari höndum og meira trausti
á sjálfum sér og þeim lffsskilyrðum, sem
land vort hefur að bjóða. Um allt þetta
vill Páll reyna að koma löndum sfnum
hér í réttan skilning, því hann ann þeim
alls góðs og hefur óbifanlega trú á gamla
Islandi.
Þess vegna á hann að vera öllum ís-
lendingum velkominn gestur.
Þess vegna eiga allir, sem því geta við
komið, að hlusta á fyrirlestra hans, spyrja
hann og fræðast af honum.
Þess vegna mega allir óhultir trúa því,
sem hann segir þeim. Hann fer ekki
með neinar kynjasögur né agentaskrum
af Ameríkudýrðinni.
Hinn gesturinn, Hjörtur þessi Berg-
steinsson, er aptur á móti sendur hingað
af Kanadastjórninni til að telja menn á
vesturferðir. — Hann fær góða borgun —
gnægð amerískra dollara — fyrir að skreyta
svo frásagnirnar frá Ameríku, að menn;
fleygi frá sér löndum og lausum aurum
og stökkvi burt frá ættingjum og vinuin
til að vinna baki brotnu að ræktun ó-
byggðanna í Manitoba, eða til að vinna
þunga erfiðisvinnu í stórborgunum amer-
ísku, innan um allskonar skríl — samsafn
frá öllum löndum — á sumrum í steikjandi
hita, sem menn fá varla af sér borið, á
vetrum í brunafrostum, sem engu lífi eira.
En hvað gerir agentunum það til? Bara
að þeir hafi álitlega höfðátölu, þegar vest-
ur kemur, svo að Kanadastjórnin verði
ánægð með þetta heiðarlega starf þessara
sómamanna og verði ör á gjaldinu. Því
hvað eru þessir agentar eiginlega annað
en mansalar? — ekkert annað—, prang-
arar, sem með meira og minna villandi
fortölum kveikja tálvonir í brjóstum landa
sinna — tálvonir, sem sjaldnast rætast,