Þjóðólfur - 20.03.1908, Blaðsíða 1

60. árg
Reykjavík, föstudaginn 20. marz
1908.
JB 12.
^ðjlntningsbann áfengis.
Nú á þessum tlmum er ósköpin öll rætt
um frelsi og framfarir, enda mikið gert,
sem er til verulegra framfara og þjóðar-
sæmdar, svo sem ritsiminn, brýr yfir stór-
ár, kvennréttindi o. m. fl. En nú er á
dagskrá aðflutningsbannið á öllum áfengis-
vínum. Að leggja bann fyrir að íflytja
hingað nokkur áfengisvín, er að mínu
áliti í fyllsta máta að gera þjóðinni þá
mestu lítilsvirðingu, sem hægt er að hugsa
sér, ef það yrði ofan á. Það er að gera
íslendinga að Molbúum í augum allra
menntaþjóða heimsins.
Eg er svo langt frá, að halda með vín-
nautninni, af því að eg sjálfur hef reynt
hana og séð afleiðingar hennar; og ef eg
hefði ekki hætt við vinfengi gamla Bakk-
usar, fann eg það vel, að hann mundi
'eggja mig að velli, þótt mörgum þúsund
árum væri hann eldri en eg. Eg hef
ekkert hatur til Bakkusar, heldur sé eg
hve ósjálfstæður eg var, að kunna ekki
að brúka hann eins og siðaður maður.
En getur nokkur hugsað sér að biðja um
lög, sem fyrirbyggja allt það, sem menn
geta skaðað sig á, með hóflausri nautn ?
Þá verður að banna alla skapaða hluti,
fasta og lausa, til notkunar Islendingum,
°g hvernig færi það?!
Vínnautnina nú í landinu tel eg alls
enga i samanburði við það, sem áður var,
áður en góðtemplarafélagið hófhératlögu
sína. Reglan á ódauðlegar þakkir skyld-
ar og þeir, sem að henni hafa starfað
fram á þennan dag, fyrir þá skýlu, sem
hún hefur dregið frá augum vínneytenda,
°g sýnt þeim skýluna sjálfum með því,
að sýna þeim fram á, að þeir væru verri
en vilitir menn, þegar ofdrykkjan riði
þeim um koll. En þeir fáu, sem nú brúka
það og eru menn — eg meina ekki skríl-
inn þeir þrúka það nú án þess, að
margir af því viti
Reglan og vínir alls bindindis, hvað
áfengi snertir, mega ekki gera þjóðinni
þá smán, að álíta hana óalandi, óferjandi
og ósjálfstæða alveg, og fá í lög leitt að-
flutningsbannið og svipta þannig marga
menn mannréttindum með lagavaldi. Við
erum að biðja Um aukið frelsi, en um
leið að koma þvl Upp um QjrkUr, að við
getum ekki haft það frelsi, sem við alla
tíma hingað til höfum haft, það er að
stjórna Bakkusi, en láta hann ekki stjórna
°kkUr. Mér finnst þetta alveg hvað á
m6ti öðru. Eptir þessu virðist mér, að
Islendingum sé að fara aptur, en ekki
fram, núna á 20. öldinni.
Með þvj ag Jögbanna áfengi hingað til
landsins, hverfur starf bindindisvina, sem
eg kalla að nú hafi algert sigrað Bakkusar-
nautnma í landinu. Hvað verður þá úr
öllu því féf sem veitt hefur verið til út-
breiðslu bindindinu og öllum þeim virð-
ingarverðu störfum þeirra manna, sem af
a,úð hafa gefið sig fram til þessa ? Alls
ekki neitt. Þau hverfa og fa„a f dvala
gleymskunnar, og um leið? hverfa þeir úr
sögunni líka.
En um leið og við sviptum sjálfa okk-
UT mannréttindum með banninu, ef það
kæmist á í skjóli heimskunnar, þá svipt-
um við alla útlendinga líka réttinum til
þess að geta keypt sér hér á landi áfengi,
og um leið missum við talsverða peninga,
sem okkar landsjóði hlotnast af áfengi
því, sem hér er selt og lang mest gengúr
til útlendinga. Það er ærlegt, að taka
við þvf fé, sem eg og aðrir leggjum vilj-
ugir í forðabúr þjóðarinnar. En með
banninu eru bæði innlendir og útlendir
útilokaðir frá að borga af frjálsum vilja
til lands og þjóðar, sem eg neld fram, að
hver einn hafi fyllsta rétt til að gera.
Annars er mannréttindunum hnekkt.
Sérvizkan er óvitinu verri. Eg állt, að
hér komi fram á hæsta stigi vantraust á
kynslóðinni, sem nú er og verður, með
því nú að svipta hana sjálfstæði og trausti
á sjálfri sér, til að velja og hafna, með
fáurn orðum: að gera þjóðina mína
að hálfþroskuðum Hottentotta eða Indíána.
& vil ekki að öll þjóðin íþyngi sér
með auknum álögum fyrir sárfáa drykkju-
ræfla, sem aldrei hafa verið menn og
aldrei verða menn, hvorki með eða án
víns. Slíkir mannræflar verða alltaf til
á meðan að heimurinn er til, og þessar
mannrolur vilja þeir,'sem banninu fylgja,
að drottni og skapi skatta og útgjöld að
nokkru leyti. Væri ekki skynsamlegra
að búa til lög, sem hegna fyrir ofnautn
áfengis, eins og ritmeistarinn Stuart Mill
heldur fram?
En hvað er það, þó að 80—200 manns
af liðugum 80 þúsundum í landinu van-
brúki áfengi, ef þeir annars eru svo marg-
ir sem vanbrúka það. Að svipta landið
og þjóðina sínum frjálsa rétti fyrir sárfá
ómenni, finnst mér alveg fjarstætt. Skyldi
það hæna að landinu útlenda ferðamenn,
ef þeir vissu, að hér væri alls engin á-
fengisvín að fá ? Eða á að drepa allt
sauðfé á landinu vegna þess, að sauða-
þjófar hafa verið hér til og verða að llk-
indum til á meðan að sauðfénaðurinn er
til. Mér finnst þetta eiga svo skylt við
aðflutningsbannið. Vegna þess að nokkrir
menn vanbrúka vínið nú, þá á það ekki
að flytjast.
Apturhvarfið frá áfenginu, sem eg hef
getið um, er að þakka bindindishreyfing-
unni hér og engu öðru, og af þvf hefur
þjóðin séð sóma sinn yfirleitt öll, nú helzt
á síðari árum. Þetta er heiður fyrir hana
og lofsvert, að svo er komið. Nú þykir
öllum, sem menn eru, lítilsvirðing að láta
sjá sig ölvaða. Bindindisvinir, og eg er
einn af þeim, við megum ekki ofmetnast
svo, að við álítum okkur óskeikula eins
og páfann, þótt við séum bindindismenn.
Við getum ekki fleygt öllum steinum úr
götunni hvort heldur er, þótt eg sé sann-
færður um, að flráðum sé alveg búið að
kasta þeim úr vegi, sem að ofdrykkjunni
miða. Einstaklingurinn verður sjálfur að
fá meðvitund um, hvað sig skaðar eða
batar, og fara svo í skauti sinnar eigin
meðvitundar þá leiðina, sem hann hyggur
til hagsældar horfa.
Hvernig ætti nú að fara að gæta toll-
svikanna, sem kynnu að leiða af bann-
inu ? Sú aðgæzla væri alómöguleg hér á
landi, nema ef tollþjónar væru eins og mý
á mykjuskán kringum allt landið, hátt
launaðir, og þó til lítils. Einhversstáðar
yrði að taka þeirra laun. Én hvaðan?
Af landsmönnum auðvitað. Sá skattur
yrði að leggjast á þá og óátalin kannske
tollsvik, sem með fylgdu. Hvað mundu
tollsvikin geta geysað víða yfir á okkar
strjálbyggða landi og mörgu höfnum?
Góðtemplarreglan hefur ógleymanlegan
heiður fprir það starf, sem hún hefur þeg-
ar af lokið. En forðumst að hneppa
okkur alla í útgjaldadróma, því það er
alveg óumflýjanlegt fyrir þingið, að leggja
nýja skatta á alla í staðinn fyrir áfengis-
skattana, sem útlendingar nú borga mest
frlviljugir. Méga þeir það ekki ? Vel
veit eg, að börn og konur ofdrykkju-
mannsins (sem á að hegna með lögum)
lfða mikið á sál og líkama. En eg veit
líka mikið vel, að of þungir skattar og
álögur, sem verða afleiðingar af vínflutn-
ingsbanninu, firra okkur alla bindindis-
menn og konur og börn okkar, öllum
hagsældum lífsins. En þess skal fyrst
leita, sem mest liggur á. Það er hag-
sældin.
Eg vona, að allir sjái og játi, að eg
hef ritað grein þessá hleypidómalaust, og
óska, að sem flest blöð athugi vel það,
sem eg hef sannfæringu um, að á eptir
fari.
Haldið áfram allir bindindisvinir, að út-
rýma áfenginu með djörfung, viti og
kjarki, en hlaupið nú ekki undan merkj-
um og í felur frá ykkar loflega starfi, sem
hefur borið þann ávöxt, sem eg áður hef
um talað. Eruð þið nú uppgefnir að
strfða lengur, þegar sigrinum er að heita
má, algerlega náð á þann hátt, sem þið
hafi hafið bardagann. Hafið þakkir fyrir
allt, sem búið er í þessa átt, en óþakkir
fyrir að stuðla að útgjaldaálögum á okk-
ur bindindismennina, sem hljóta að verða
af aðflutningsbanni áfengis til Islands.
Að endingu býst eg við mótmælum.
En eg vænti, að þau veroi á rökum byggð
og sanngjörn, og mér verði bent á, hvaðan
sá tollur á að takast, sem óumflýjanlegur
er til landsjóðs í staðinn fyrir núverandi
vfntoll, sem algert hverfur með aðflutn-
ingsbanninu, en sem vínneytendur nú
borga þegjandi og hljóðalaust. En sá
hinn nýi tollur hlýtur að verða þvingandi
lagaboð á landsmenn. Og hverjum er
um að kenna? Einmitt sjálfum okkur,
landsbúum. Væri það hagsýni?
Nú vona eg og óska, að drottningin
»Heimska« fái ekki völdin yfir huga og
heiðri íslenzku þjóðarinnar, þegar hún nú
á komandi hausti á að velja og hafna
með atkvæðum sínum fyrir næsta þing,
hvort hún vill nú aðflutningsbannið eða
ekki. Hún sýnir f vali sínu, hvort hún
er sjálfstæð, eða þá að hún ekki lengur
treystir sér til að vera það gegn gamla
Bakkusi, þótt hún sé nú búin áð koma
honum á bæði knén. En það væri efni
í nýja þjóðsögu, ef hún nu álftur sig svo
viljalausa og hvern einstakan það lít-
ilmenni, að falla fyrir karlinum, ef
hann fær að koma til landsins. Sýni
þjóðin heldur, að hún bjóði honum engan
verustað í heilabúi sínu, þó að hann fái
að koma eins og áðnr. Við það fellur
karltetrið alveg flatur og hreyfir sig varla
í fjörbrotunum, því að það er svo af
honum dregið. Það er heiður, en hitt er
afkáraleg lítilmennska.
Eg spyr nú að endingu að stóru spurn-
ingunni ? Hvar á að taka þær 330,000
kr., sem áfengistollurinn er áætlaður í
fjárlögunum fyrir árin 1908—9, og sem
borgast í landsjóðinn okkar þegjandi og
hljóðalaust? Þessa tekjugrein er ómögu-
legt fyrir landsjóðinn að missa, án þess
að fá jafnháar tekjur í staðinn. En svo
kemur, auk þessara 330,000 kr., sem
landið tapaði við aðflutningsbannið, spán-
ný útgjöld, sem yrði borgun til allra toll-
þjóna kringum landið, 20—50,000 kr.
eða meira, að eg held.
Vænt þætti mér um, að sem flest dag-
blöð okkar tækju athugasemdir mínar til
meðferðar og íhugunar. Hér er um ekk-
ert lítilfjörlegt mál að ræða, að því er
mér virðist. /
Ritað í febr. 1908.
L. P.
t
Vigfús Jónsson
á Búðum á Snæfellsnesi andaðist 19. febr.
síðastl. Hann var fæddur í Borgarþingum
á Mýrum árið 1851, og ólst þar upp. For-
eldrar hans voru Jón Jónsson, langa tíð
lausamaður í Borgarhreppi, ættaður afSnæ-
fellsnesi, og Kristfn Jónsdóttir, ættuð og
uppalin í Mýrasýslu. Þegar Vigfús var 16
vetra gamall eða 1867, fór hann vistferlum
að Borg til Þorkels prests Eyjólfssonar,
síðar að Staðastað (d. 19. des. 1891), og
Ragnheiðar húsfreyju hans Pálsdóttur (d. 13
júlí 1905). Með þeim fluttist hann að Staða
stað 1875, og þar var hann til þess, er hann
byrjaði búskap á Lukku undir Ölduhrygg
1886. Hafði hann þá verið vinnumaður
þeirra hjóna óslitið í 19 vetur. Haustið
1885 gekk Vigfús að eiga Ragnhildi Gísla-
dóttur, er lifir mann sinn ásamt þrem
dætrum þeirra, tveimur fermdum, Hildi Þor-
kötlu og Katrínu, og einni innan við ferm-
ingu, Rannveigu. Er Ragnhildur vel kynjuð
í móðurætt og af nafnkenndri föðurætt, þó
hér sé hún eigi rakin atvika vegna. — Áður
en Vigfús kvæntist átti hann son með Guð-
rúnu Jónsdóttur, er lengi var honum sam-
tíða á Borg og Staðastað. Er það Gunnar
Hermann skósmiður í Reykjavík (Vestur-
götu 24), er að nokkru leyti ólst upp á
Staðastað hjá Þorkeli presti og þeim hjón-
um. — Vigfús bjó á Lukku 6 vetur og
farnaðist mjög vel. Síðan bjó hann á Barða-
stöðum í Staðarsveit 4 vetur, og féll þar
nokkuð miður, enda beið hann þar tilfinn-
anlega skaða af missi fénaðar. Vorið 1896
réðst hann til Sigurðar kaupmanns Sæmund-
sen's á Búðum (nú í Reykjavík) sem hirð-
ingamaður, og kona hans þá sem matselja.
Var hann síðan þurrabúðarmaður á Búðum
til æfiloka.
Það er frá Vigfúsi að segja, að hann var
maður f meðallagi hár, breiður um herðar,
þrekinn mjög, rétt vaxinn og vel limaður,
stinnur maður og starfdrjúgur. Að yfirlit-
um var hann allfríður sýnum, höfuðstór,
hálsstuttur og hálsdigur, ennisbreiður og lá
hátt, skúfbrýndur nokkuð, dökkur á hár,
rauðjarpur á skegg og granstæðið vítt, breið-
leitur nokkuð og þykkleitur, augun grá og