Þjóðólfur - 29.05.1908, Blaðsíða 1

60. árg.
Reykjavík, föstudaginn 29. maí 19 08.
Jfs 25.
Álit off breytingartillögur
íninni hlutaug m. ni.
Eins og nú er alkunnugt orðið, varð
Skúli Thoroddsen að lokum einn síns
liðs fslenzku fulltrúanna til að halda
uppi hinum fyllstu kröfum, er allir ísl.
fulltrúarnir fylktu sér upphaflega um, og
héldu allir fast fram lengi fram eptir, eða
allt þangað til að undirnefndirnar fóru að
bræða saman aðalfrumvarpið. Eptir því
sem nú er fram komið, hefði óefað verið
langæskilegast og íslenzku fulltrúunum til
mestrar sæmdar, að hvika hvergi frá þeim
grundvelli, er þeir sameiginlega höfðu
lagt í fyrstu, en sá grundvöllur var í fullu
samræmi við ályktanir Þingvallafundarins.
Fulltrúar vorir eiga skilið þakkir fyrir, að þeir
komu sér saman um þá afstöðu, ekki sízt
ráðherrann og flokksmenn hans, er and-
vfgir höfðu verið þeirri stefnu. En það
þakklæti hlýtur að verða endasleppt, úr
því að svona fór að lokum, að allir nema
Skúli þokuðust af þeirri undirstöðu, þá er
Danir tóku að spyrna fast á móti. Vér
erum sannfærðir um, að engir hefðu
áfellt nefndarmennina, þótt þeir hefðu
komið heim svo búnir, án þess nokkrir
samningar hefðu tekizt. Menn hefðu þá
vitað, hversvegna samningarnir hefðu
strandað, þ. e. á samheldni fsl. fulltrú-
anna gagnvart Dönum, og það er enginn
efi á, að þjóðin hefði kunnað að meta
þá festu, flokkadrættir og flokksofstæki
hefði þá hjaðnað niður, að mestu eða
öllu leyti, og þjóðin skipað sér saman í
þéttan flokk gagnvart útlenda valdinu.
Það hefði verið ómetanlegur vinningur.
En sjálfsagt telja frumvarpsmennirnir, að j
f þessu nýja frumvarpi séu svo miklar
réttarbætur fólgnar oss til handa, að ófor-
svaranlegt sé að hafna því. En á það I
mun meginþorri þjóðarinnar tæplega fall-
ast, er menn hafa kynnt sér málið til
hlítar.
Skúli Thoroddsen hefur f ágreinings-
atriði sfnu drepið á hin helztu atriði, er
varúðarverðust eru í frumvarpinu og telj-
ast mega óaðgengileg. Þetta álit hans er
nú prentað í fylgiblaði við »Þjóðvilj ann«
og víðar, og prentum vér það hér á eptir
ásamt breytingartillögum hans, er menn
verða að bera saman við frumvarpið sjálft,
sem prentað er í 22. tölubl. Þjóðólfs 15.
þ. m. Skúli samdi vitanlega álit sitt og
breytingartillögur á dönsku, en nægilegt
virðist að birta hina íslenzku þýðingu af
ágreiningsskjáli hans, og er hún á þessa
leið:
»Eg undirritaður hef ekki séð mér fært
að ganga að lagafrumvarpi því, sem fjögra
manna nefndin hefur samþykkt, og hef
þv( áskilið mér ágreiningsatkvæði og til-
kynnt, að eg bæri fram breytingartillögu.
Ástæða mfn fyrir þessu er sú, að eg tel
það nauðsynlegt, til þess að fullnægja
hinni íslenzku þjóð og varðveita hið góða
samkomulag meðal beggja landanna, að
lagafrumvarpið beri ljóslega með sér, a ð
ísland sé fullveðja ríki og ráði
að fullu öllum slnum málefn-
um og njóti í allastaðiiafn-
réttis við Danmörku, og séað
eins við hana tengt með sameiginlegum
konungi. En eptir mínum skilningi er
fyrir þetta girt, þegar einstök mál (utan-
ríkismálefni og hervarnir á sjó og landi)
eru undanskilin uppsögn þeirri, sem 9.
gr. heimilar, en fengin umsjá danskra
stjórnarvalda með slíku fyrirkomulagi, að
Island getur því að eins tekið þátt í þeim
eða fengið þau sér í hendur, að löggjafar-
vald Dana samþykki. En þegar íslend-
ingar vita það með sjálfttm sér, að þeir
fá sér í hendur með tímanum að nokkru
eða öllu leyti fullveldi yfir málefnum
þessum, þegar þjóðin æskir og finnur sig
færa til, þá mun það, að minni ætlan,
áreiðanlega leiða til þess, að þjóðin unir
vel hag sínum og vill ekki hrapa að neinu
því, sem gæti bakað þessum tveim ríkjum
vandræði á nokkurn hátt. Eg finn ekki,
að sú mótbára sé á neinum rökum byggð,
að hin fyrirhugaða sjálfstjórn Islands í
utanríkismálum sínum gæti ef til vill leitt
til erfiðleika gagnvart öðrum löndum, því
að auðvitað sjá bæði ríkin jafnt hag sinn
( því, að gæta hinnar nákvæmustu var
kárni í öllu því, sem snertir skipti þeirra við
önnur ríki. Að líkindum mundu og ekki
heldur verða vandræði úr því, að frið-
trygging hins íslenzka ríkis yrði viður-
kennd að alþjóðalögum.
Ákvæðið f 5. gr.: »Danir og Islend-
ingar á Islandi og Islendingar og Danir
í Danmörku njóta fulls jafnréttis í alla
staði«, finnst mér einnig varhugavert,
sérstaklega af því að uppsagnarákvæði
9. gr. nær ekki til þess ákvæðis. — Þessi
skipan er ekki heimiluð í lögum, sem nú
gilda, og miðar því að takmörkun á lög-
gjafarvaldi beggja landa því sem nú
er, og þegar borin er saman fbúatala Is-
lands og Danmerkur, þá getur þtssi tak-
mörkun komið óheppilega niður við ein-
stök tækifæri á ókomnum tímum, séð frá
íslenzku sjónarmiði.
Verzlunarfánann út á við tel eg al-
íslenzkt málefni, samkvæmt gildandi stjórn-
arskrá Islands, og sé enga ástæðu til að
ráða til breytinga í því efni.
Samkvæmt þessum stuttu athugasemd-
ufn leyfi eg mér að bera frarn þessar
Breytingartillögur
vid frumvarp til iagn nm réttarsainliand
Panmefknr og íslands.
1. Við 1. gr. í stað orðanna: »Tsland er
frjálst og sjálfstætt land, sem verður
ekki af hendi látið«, komi: »ísland er
frjálst og fullveðja ríki«.
2. Við 1. gr. I stað orðanna: ríkissam-
tenging, hin danska ríkisheild* komi:
»rfkjasamband«.
3. Við 3. gr. 3. tölul. Á eptir orðunum
»5. janúar 1874« komi: »Herskapar-
umbúnað eða herskaparráðstafanir má
ekki gera á íslandi nema stjórnarvöld
Islands hafi veitt til þess samþykki
sitt.
Leitað skal sem fyrst við að fá frið-
*) Hér standa önnur orð f hinni íslenzku
þýðingu hins danska frumtexta, og er það
sumpart villandi þýðing.
tryggingu hins íslenzka ríkis viður-
kennda að alþjóðalögum«.
3. Við 3. gr. 4. tölul. 3. gr. 4. töluliður
orðist svo: »Gæzla fiskiveiða í land-
helgi Islands, að óskertum rétti Islands
til að auka hana«.
5. »3. gr. 8. tl. Kaupfáninn út á við«
falli burt.
6. Við 5. gr. I stað orðanna: »Um fiski-
veiðar í landhelgi við (strendur) Dan-
merkur og Islands« komi: »(Jm fiski-
veiðar í landhelgi beggja ríkjanna«.
7. Við 8. gr. I stað orðanna: serdóms-
forseti hæstaréttar sjálfkjörinn odda-
maður« komi: »skal hlutkesti ráða,
hvort dómstjóri hæstaréttar, eða æzti
dómari á Islandi skuli vera oddamaður«.
8. 9. gr. hljóði svo: »Þegar liðin eru 20
ár frá því þessi lög öðlast gildi, þá
getur hvort sem er alþing eða ríkis-
þing krafizt endurskoðunar á þeim.
Leiði endurskoðunin ekki til nýs sam-
komulags innan þriggja ára frá þvf er
•endurskoðunar var krafist, má heimta
endurskoðun á ný á sama hátt og áð-
ur að fimm árum liðnum, frá því er
þriggja ára fresturinn er á enda, og
takist þá ekki að koma á samkomu-
lagi milli löggjafarvalda beggja rfkj-
anna á hinni fyrstu reglulegu samkomu
þeirra eptir það, er endurskoðunar-
krafan var gerð, þá ákveður konungur,
eptir tillögu um það frá ríkisþingi eða
alþingi, að sambandinu skuli að nokkru
eða öllu vera slitið með tveggja ára
fyrirvara, að konungssambandinuundan-
skildu. Verði sambandinu þá að eins
slitið að nokkru, fer um endurskoðanir
laganna framvegis og uppsagnir, sem
fyrir kunna að koma, svo sem hér er
fyrir mælt á undan.
Kaupmannahöfn 3. maí 1908.
Skúli Thoroddsen.
* * *
Um breytingartillögur þessar skal þess
getið, að þær miða allar að því, að færa
frumvarpið í þann búning, er ísl. nefndar-
mennirnir höfðu hugsað sér upphaf-
lega og komið sér saman um að fylgja
fram. Það var því óheppilegt, að breyt-
ingartillögur þessar voru felldar með
öllum atkvæðum gegn Skúla eins, því
að þótt binir ísl. fulltrúarnir hafi þá
verið orðnir bundnir við borð að fylgja
aðalfrumvarpinu, þá hefðu þeir fyllilega
getað varið þá afstöðu sína, að greiða
alls ekki atkvæði, hvorki með né móti
breytingartillögum Sk. Th. Það hefði litið
betur út, en að standa upp gegn þeim,
úr því að ætla má, að þeir hafi verið
samþykkir efni þeirra í hjarta sínu. Danir
voru alveg einhlítir um að fella þær, og
hefðu helzt átt að vera látnir einir um það.
Það mun óhætt mega fullyrða, að þeir
sem þykjast vera harðánægðir með
frumvarpið í þessari mynd, sem það
er, eru það alls ekki í raun og veru, og
mundu gjarnan kjósa breytingar á því í
ýmsum atriðum. Og alls ekki sízt þeir,
sem fyrir fram voru ákveðnir að fallast
á gerðir nefndarinnar, hvernig sem þær
hefðu orðið, því að þótt undarlegt megi
virðast, þá er sá flokkur til í landinu og
ekki allfámennur, sem að eins lítur á
málin frá flokkssjór.armiði og fylgir ein-
stökum mönnum í algerðri blindni, að
eins til að þóknast þeim, en alls ekki af
nokkurri sjálfstæðri skoðun á málefninu.
En því fer samt betur, að slíku fólki fer
fremur fækkandi, og að augu manna
opnast smátt og smátt fyrir því, hversu
öfugt þetta er og óviðurkvæmilegt á all-
an hátt.
Nú má ef til vill ganga að því vísu,
að nefndarmennirnir allir eða flestir haldi
því fast fram, að frumvarp þeirra verði
að samþykkjast öldungis óbreytt. En hitt
er engu síður víst, að þjóðin gengur naum-
ast að því óskorað. Hún mun krefjast
breytinga á því, einmitt hinna sömu eða
svipaðra, eins og Skúli Thoroddsen hefur
farið fram á. En sé enginn vegur að fá
slíkum breytingum framgengt, er senni-
legast, að tvísýnt verði um líf frumvarps-
ins.
En hví skyldi nú þegar fullyrða, að
Danir fáist alls ekki til að þoka enn um
set, t. d. gagnvart alþingi, þótt þeir
vildu ekki lengra ganga við nefndina?
Hefðu þeir boðið skilnað nú þegar, ef
þessu væri hafnað, þá hefðu þeir sýnt
með því, að þeim hefði verið það alvara,
að ganga alls ekki lengra. £n eptir því
sem Skúli hefur símað hingað nýlega, þá
hefur skilnaður alls ekki verið í boði, og
engu yfirlýst um hann, þótt símfregnriti
blaðanna hér fullyrti það, en sú hvik-
saga vakti hér afarmikla eptirtekt og
hleypti miklum hita í fólkið. Nú horfir
þetta nokkru öðruvísi við, heldur en um
það tvennt hefði verið að velja: annað-
hvort skilnað strax eða skilnaðarhaptið
um fætur þjóðarinnar fyrir fullt og allt
með frumvarpinu óbreyttu, því að engum
sem les frumvarpið rétt, getur dulizt það,
að Danir hafi samkvæmt því allt á sínu
valdi um samband landanna í framtíð-
inni með hinum óuppsegjanlegu málum
(utanríkismálum og hervörnum), því að
þótt Danir geti leyst það hapt af góð-
vild einni, þá dettur þeim víst ekki í hug
að gera það, er þeir hafa fengið löglegt
samþykki Islendinga til slíkra yfirráða,
enda skoða dönsk blöð þessi ákvæði sem
bjarghring óslítandi sambands landanna
og þessi mál óuppsegjanleg með öllu um
aldur og æfi. Og þótt vér Islendingar
þrátt fyrir þetta færum síðar að krefjast
skilnaðar, þá stæðum vér illa að vígi með
það eptir slíka bindingu, enda mundu
Danir þá ekki spara að hampa þessum
sambandsl ögum og segja oss, að svo
hefði verið um þessa hnúta búið af vorri
hálfu með fullu og löglegu samþykki
þjóðarinnar, að við það hlyti að sitja.
Og því gætum vér ekki neitað. Vér gæt-
um einskis krafizt, því að vér hefðum
fengið Dönum hið eina vopn í hendur,
sem vér áður höfðum getað beitt í allri
baráttu vorri: réttinn. Og þótt sá réttur
væri ekki nema á pappírnum, þá er betra
fyrir þjóð, sem ekki getur sótt rétt sinn
með valdi, að hafa hann þar en hvergi.
Þessvegna verðum vér svo vel að gæta
þessa réttar og afhenda hann ekki, því að
hann er hið eina sóknar- og varnarvopn
þjóðar vorrar.
Þetta verður mönnum að skiljast.
Það er öldungist óþarft að hleypa nokkr-
um æsing eða ofsa í þetta mál. Bezt
að athuga það ofurrólega og stillilega, en
\
X