Þjóðólfur - 29.05.1908, Blaðsíða 2

92
ÞJÓÐOLFUR.
með fullri alvöru, eins og vér höfum
leitazt við að gera. Það er fjarri oss að
hallmæla nefndarmönnunum, þótt oss virð-
ist, að þeim hafi skjöplazt áður en lauk.
Þeir geta mjög úr því bætt með fram-
komu sinni eptir á, hvort þeir berjast
með hnúum og hnjám fyrir þessu frum-
varpi óbreyttu, eða láta sér hægt um það,
segja sem svo, að lengra hafi þ e i r ekki
getað komið Dönum, en þjóðin sé vitan-
lega sjálfráð um, hvort hún aðhyllist frv.
eða ekki, því að það sé alls ekki svo
gott, sem þeir hefðu kosið, þeir hefðu að
eins samþykkt það til að gefa þjóðinni
tækifæri til að kveða upp dóm sinn um
það, en öðruvísi ekki. Það er enginn
efi á, að taki nefndarmennirnir málið
eitthvað svipað þessu, sem viturlegast og
hyggilegast væri, þá verða naumast nokkr-
ar æsingar út úr því. En fari það á hinn
veg og nefndarmenn gerist svæsnir máls-
varar frumv. eins og það er, þá er lítill
vafi á, að allt fer 1 bál og brand og að
öllum friði er fyrirgert um langan aldur,
þjóðfélagi voru til mikils tjóns og hnekkis.
Eins og vér þegar gátum um í Þjóð-
ólfi 15. þ. m., daginn eptir að frumvarpið
varð hér heyrum kunnugt, teljum vér hyggi-
legast og ráðlegast að skoða frumv. þetta
eins og undirbúningstillögu til þjóðfundar
(eða alþingis), og að þar verði reynt að
koma þeim breytingum og lagfæringum
að, er geri frumv. aðgengilegt frá vorri
hálfu. En til þess þarf það auðvitað all-
mjög að breytast í þá stefnu, er Skúli
Thoroddsen hefur haldið fram. Það er
nógur tími til þess að ákveða forlög þess,
þá er fullséð er, að þær málaleitanir beri
engan árangur.
En lifandi vrnr íi plánetunum ?
Eptir J. Salvesen hersi.
(Þytt).
(Niðurl.).--------
Innri pláneturnar hafa endur
fyrir löngu verið byggðar, og
ytri pláneturnar munu í framtíð-
inni verða byggðar. Gegn því sem
hér hefur verið sagt, að allar pláneturnar
fyrir utan jörðina séu óbyggilegar, geta
menn með réttu hafið þau andmæli, að
það kæmi algerlega í bága við þá vizku,
sem ríkir í náttúrunni, að af átta stærri
plánetunum, sem eru 1 sólkerfi voru, skyldi
einungis vor litla jörð vera byggileg næst-
um því öll, en hinar um allan aldur verða
að sætta sig við hálfa tilveru og standa í
stað á ófullbúnu framþróunarstigi.
En ef menn líta ekki einungis á mál-
efnið frá sjónarmiði mannlegs tímatals,
heldur eilífðarinnar, þá virðist sennileg-
asta lausnin á gátunni vera sú:
að innri pláneturnar hafi verið byggðar
1 fortfðinni, jörðin sé byggð f nútlðinni
og ytri pláneturnar muni verða byggðar
í framtíðinni.
Sönnunin fyrir réttmæti þessarar kenn-
ingar hvílir á þeirri staðreynd, að kenn-
ing Laplace’s um þokumyndun sólkerfis-
ins er nú að þoka úr sæti fyrir v í g a -
hnattakenningunni, sem hinn
frægi vísindamaður, Sir Norman Lockyer,
hefur komið með.
Pláneturnar hafa myndazt af móðu,
sem sífellt gufar upp frá yfirborði sólar-
innar við 6000 stiga hita að minnsta
kosti. Vegna þess að móða þessi er svo
afar smáger, að^nærri lætur, að hún hafi
enga þyngd, tekst henni að sleppa undan
hinu geysimikla aðdráttarafli sólarinnar.
Þegar móða þessi kemst út í helkulda
himingeimsins, krystallast hún smátt og
smátt og verður að verulegu efni, sem
sólin aptur nær tökum á. Þetta efni
þéttist æ meir og meir og hnoðast saman
í líkami af ýmsri stærð, loptsteina og
vígahnetti, og samsafn þeirra verður aptur
að halastjörnum, tunglum og plánetum.
Himingeimurinn er svo óendanlega stór,
og sólirnar svo langt í burtu hver frá
annari, að þær hafa hver sinn hluta af
geimnum alveg út af fyrir sig, til þess að
beita aðdráttarafli sínu á. Samkvæmt
þyngdarlögmálinu hlýtur allt, sem ein-
hvern tíma hefur verið bundið við ein-
hvern himinhnött, sífellt að vera undir
áhrifum hans og loks á endanum að snúa
aptur í einhverri mynd þangað sem það
er runnið frá 1 upphafi.
Allt það svæði, sem áhrif sólarinnar
ná til, er fullt af óteljandi aragrúa af
loptsteinum og vígahnöttum, sem sveima
í kringum sólina eptir margvíslega löguð-
um brautum í ýmsri fjarlægð frá henni.
Ef slíkir sveimar koma inn í aðdráttar-
svið einhverrar plánetu, dregur hún þá
til sín, og það er feiknalegur fjöldi, sem
þannig fer um.
Við margra ára athuganir hafa menn
þannig reiknað út, að jörðin dragi til sín
árlega á för sínni kringum sólina 400
miljónir af þessum himinlíkömum. Margir
af loptsteinum þeim, sem falla þannig
niður á jörðina, eru mjög stórir og þungir.
T. d. hafa fundizt á Irlandi tvö stór björg,
sem eru margar lestir (tonn) á þyngd.
Af þessu hljóta menn ómótmælanlega að
geta ályktað, að jörðin — og á sama
hátt öll önnur afkvæmi sólarinnar —
muni þyngjast eptir því sem fram líða
tímar og eilífð.
Afleiðingin af þessari staðreynd er jafn
ómótmælanleg. Sólin fær smátt og smátt
meiri tök á þeim og dregur þau nær^ér,
þó að ekki sjáist þess merki, jafnvel á
þúsundum ára. Plánetubrautirnar eru því,
eins og allt annað í þessum heimi, breyt-
ingum háðar, því að þær eru ekki ná-
kvæmir sporbaugar, eins og menn hingað
til hafa ætlað, heldur eins og sívafningur,
þar sem hver umferð liggur fyrir innan
þá næstu á undan. Verða þannig ávallt
þrengri og þrengri, þangað til loks allar
plánetur, tungl og halastjörnur, ná sínum
endanlega áfangastað, sólunni.
Sólkerfi vort og öll önnur sólkerfi, sem
því líkjast, ber því að skoða sem eilífa
hringrás af nýmyndun, framþróun, eyð-
ingu og apturhvarfi til upptakanna og ný-
myndun á nýjan leik, og þannig koll af
kolli um alla eilífð.
A þessu stigi hringrásarinnar er jörð
vor — auk tilsvarandi pláneta í öðrum
sólkerfum — eina plánetan, sem er á
slíku framþróunarskeiði, að byggð geti
þrifizt; — innri pláneturnar hafa verið
byggðar áður og ytri pláneturnar munu
einhvern tíma verða það.
Mannalát.
Hinn 25. f. m. andaðist í Arnanesi í
Hornafirði Pétur Sigurðsson stúd-
ent, bróðurson Bergs Þorleifssonar söðla-
smiðs í Kvík, 27 ára gamall (f. 19. jan. 1
1881), útskrifaður úr skóla 1905. . Bana-
mein hans var lungnatæring.
Hinn 19. þ. m. andaðist á Húsavík
Björn Bjarnason fyrrum bóndi í
Austari-Krókum í Fnjóskadal, systurson
Björns dbrm. í Lundi, 87 ára gamall (f.
30. jan 1821). Hann var kvæntur Helgu
Ólafsdóttur frá Svertingsstöðum, er lifir
mann sinn, og eru 4 börn þeirra á lffi:
Friðbjörn fyrrum bóndi á Grýtubakka, nú
á Akureyri, Marteinn verzlunarm. á Húsa-
vík, Ólafur og Kristrún, en einn sonur
þeirra: Bjarni sölustjóri á Húsavík and-
aðist^rs. nóv. 1906. Björn heit. var gáfu-
maður, skýr og minnugur. gerfilegur sýn-
um og þrekmaður. Hann lézt úr heila-
blóðfalli.
Sjálfsmorö.
Hinn 16. þ. m. fyrirfór sér (hengdi sig)
hér 1 bænum Kristjana Kristjáns-
d ó 11 i r ógipt stúlka, hálffimmtug að aldri.
Hún var ættuð vestan úr Isafjarðarsýslu.
Prestvfgsla.
Hinn 24, þ. m. vígði séra Þórhallur
Bjarnarson í fjarveru biskupsins Harald
Þórarinsson til prests að Hofteigi.
»Ceres«
fór til Austtjarða og útlanda 26. þ. m.
Með henni fóru margir farþegar austur,
þar á meðal séra Vigfús Þórðarson á
Hjaltastað, er hingað hafði komið snöggva
ferð og allmargir verkamenn héðan að
sunnan til vegavinnu í Fagradalsveginum.
Til Kaupmannahafnar fór Eggert Claessen
yfirréttarmálafærslumaður og til Færeyja
dr. Björn M. Ólsen, ætlaði að hitta þar
2 þýzka vísindamenn: dr. Paul Hermann
og Hugo Gering, og ferðast með þeim
hér umhverfis land.
»Laura«
kom hingað í fyrra dag með ráðherr-
ann og nefndarmennina Jóh. Jóhannesson,
Jón Magnússon, Lárus H. Bjarnason, Stef-
án Stefánsson og Steingrím Jónsson, en
Skúli Thoroddsen kom ekki, liggur veik-
ur á spftala í Höfn vegna holdskurðar,
er gerður var á honum. Með »Laura«
kom ennfremur ráðherrafrú Ragnh. Haf-
stein, frú Þóra Jónsdóttir, kona J. Magn-
ússonar skrifstofustjóra, með ungfrú Þóru
kjördóttur þeirra hjóna, ungfrú Lára Ind-
riðadóttir, stúdentarnir Jóhannes Jóhann-
essen, Páll Sigurðsson og Sigurður Lýðs-
son.
»Sterling«
fór héðan til Austfjarða og útlanda 25.
þ. m. Mesti fjöldi manna (um 180) fór
héðan með skipinu til Austfjarða, til að
leita sér atvinnu þar. Til útlanda fór
Oddur Gíslason yfirréttarmálafærslumaður
með frú sinni og fósturbarni, frú Valborg
Einarsson, frú Stefanía Hjaltested með 2
börnum, ungfrúrnar Þuríður Jóhannsdóttir
(dómkirkjuprests), Ólafía Guðmundsdóttir
frá Nesi), Valgerður Þórðardóttir (frá Hól),
Guðrún Jónsdóttir og Sigríður Sigurjóns-
dóttir o. fl.
Nefndarskjölin
frá sambandslaganefndinni eru nú loks
komin hingað með nefndinni. Það er
langt mál, x66 bls. í fjögra blaða broti,
auk frumvarpsins sjálfs á dönsku og ís-
lenzku og nefndarálits. Af fylgiskjölun-
um sést greinilega, hvernig nefndin hefur
hagað störfum sfnum, sömuleiðis hverjar
kröfur ísl. fulltrúarnir hafa gert í fyrstu,
og frumvarps-uppköst frá beggja hálfu,
Dana og Islendinga, og skilur þar allmik-
ið í fyrstu, því að Islendingar halda fram
kröfum Þingvallafundarins, en Danir stöðu-
lögunum iítt breyttum, unz sambræðingur
varð og frumvarp það myndaðist, sennnú
á að leggja fyrir ríkisþing og alþingi. —
Af fylgiskjölunum er langlengst ritgerð
eptir dr. Knud Berlin skrifara nefndarinn-
ar um réttarstöðu Islands til 1851, og er
þar reynt að hnekkja röksemdum Jóns
Sigurðssonar og öll ritgerðin í þeim tón,
að neita öllum réttarkröfum vorum, enda
er höf. þessi auðsjáanlega hinn stækasti
iunlimunarprédikari. Móti þeirri ritgerð
aðallega samdi Lárus H. Bjarnason stutta
ritgerð um þetta efni og sýnir meðal atin-
ars fram á, að ísland hafi aldrei gengið á
hönd öðru ríki, hvorki Danmörku eða
Noregi, heldur konungi að eins. Er rit-
gerð sú einbeitt og eindregin, enda eina
skjalið frá Islendinga hálfu í nefndinni,
þar sem gerð er söguleg grein fyrir rétt-
arafstöðu vorri og réttarkröfum, þótt <
stuttu máli sé. Berlin svaraði þessu aptur
í alllangri ritgerð, er svo seint var prent-
uð, að ekki var tími til að svara henni.
Snýst hún mest um gamla sáttmála og
reynir höf. þar að sanna, að ísland hafi
beinlínis verið þá þegar innlimað Noregi
sem undirlægju-skattland. Honum líkar
og ekki við „Ríkisréttíndi" þeirra J. Þork.
og E. Arnórssonar, og reynir að hnekkja
ýmsu þar, en tekst það ekki sem fimleg-
ast, enda málstaðurinn veill. En full al-
vara er manni þessum að sanna skoðun
Dana á þessum efnum gagnvart skoðun-
um Jóns Sigurðssonar. — Annars er ekki
tækifæri til að rekja nánar efni þessarar
ritgerðar hér. Um önnur skjöl í máli
þessu, er beinlínis snerta frumvarp nefnd-
arinnar, verður síðar ástæða til að geta.
Þjóðfundarfréttln,
er dr. Valtýr símaði hingað fyrir nokkru,
reynist fremur óábyggileg, eins og fleira
úr þeirri átt. Fyrir þessu enginn annar
fótur en sá, að alþingi, sem kosið verður
til 10. sept. og saman kemur 1 febrúar,
kvað eiga að fá eins konar sérstakt um-
boð til að fjalla um sambandsmálið, og
verður ekki séð, hvað unnið er við það
fyrirkomulag. Hér verður því um alls
engan þjóðfund að ræða í eiginlegum
skilningi.
VítaverO rangfaersla.
I næst síðasta blaði „Lögréttu" er það
haft eptir Þjóðólfi, að hann segi, að meiri
hluti þjóðarinnar sé (nú þegar) á móti
nefndarfrumvarpinu. Allir hljóta að sjá,
að þetta er vísvitandi rangfærsla, sem
engri átt nær, áður en frumvarpið er orð-
ið kunnugt almenningi. Þjóðólfur hefur
heldur hvergi sagt þetta, heldur hitt, að
meiri hluti þjóðarinnar muni verða and-
stæður frumvarpinu óbreyttu. Það er svo-
lítið annað. Og þeirri spá getur „Lög-
rétta" ekki hnekkt nú. Hún getur að
eins spáð hinu gagnstæða en frekar ekki.
Tíminn einn getur leitt í ljós, hvort bet-
ur rætist. En „Lögr." aflar frumv. einsk-
is fylgis fyrirfram með svona löguðum
rangfærslum, sem sverja sig í ættina við
miður vandaða blaðamennsku.
Dáin
er í gær í Hafnarfirði húsfrú Agnes
Mathiesen, ekkja Arna Jónssonar Mat-
hiesens verzlunarmanns í Hafnarfirði. Hún
var 85 ára að aldri (fædd 29. júlí 1822).
Hún var dóttir Steindórs verzlunarmanns
Waage. — Börn þeirra eru á lffi: Matt-
hías skósmiður í Reykjavík, Jón verzlun-
armaður í Hafnarfirði og Jensína kona
Einars Jóhannessonar í Hafnarfiði. — Hún
var góð kona og vel látin og þótti merk
í hvívetna.
Frá Amerlku
komu nú með »Lauru« 12 Islendingar
alkomnir hingað, þar á meðal frá Chicago
Arnór Árnason gull- og silfurhreinsari,
sem rnörgum hér er að góðu kunnur og
dvaldi hér á landi veturinn 1905—6.
€rlenð símskeyti
til Pjóðólfs.
Kaupm.hö/n í dag, kl. 9,?t.
Málaferli Maximilian Hardens.
Hardendómur ónýttur < rfkisrétti [Þýzka-
lands]. Eulenberg tekinn fastur; álitinn
meinsvari.
Ferðalag kommgs.
Konungur heimkominn á miðvikudag.
Sambandslagafrumvarpið.
Skúli gagnrýnir nefnaarfrumvarpið f
»Politiken« í dag. Stúdentar halda bráðum
fund. Skúli talar.
annast herra cand. juris Magnús
Guðmundsson hér í bænum öll
málfærslustörf fyrir mína hönd.
Hann verður venjulega að hitta
á skrifstofu minni kl. 5—8 e. h.
Reykjavík 25. mai 1908.
€ggert Ctaessen
yfirréttarmálaflutningsmaður.
)
1