Þjóðólfur - 04.09.1908, Blaðsíða 2

148
Þ JOÐOLFUR.
Um jafnréttið við fiskiveiðar í landhelgi
eptir 5. gr. verður þessi spurning um merk-
ing ákvæðisins slðast í 9. gr. að öllu á-
kvarðandi. Því enginn efi virðist vera á
því, að e f réttur innborinna manna á Is-
landi á um aldur og æfi að gilda fyrir
Dani jafnt sem Islendinga, þá verður 3.
grein í gildi, að því leyti sem álltast verð-
ur nauðsynlegt eptir venjulegri lagaþýðing
þrátt fyrir það, þótt Danir t. d. hefðu
gert Islendingum að skyldu að halda úti
1—2 smáskipum til löggæzlu við strend-
urnar, og þar með lokað fyrir breytingar
á 3. gr. að öðru leyti samkvæmt því sem
að framan er sagt.
»Lokasetningin« í Uppkastinu
sýnir betur en nokkuð annað, að þeir
menn hafa verið læsir og skrifandi, sem
fjölluðu um sambandsmálið —Danameginn.
Kristjaníu 8. ágúst 1908.
Einar Benediktsson.
Á fundi,
er Vopnfirðingar héldu 28. júní sl. sam-
þykktu þeir svohljóðandi tillögu um frum-
varpið:
»Enda þótt fundurinn sé ekki í öllum
atriðum ánægður með frumvarp milli-
landanefndarinnar, tjáir hann nefndar-
mönnunum íslenzku þakkir fyrir mikils-
vert starf fyrir Islands hönd. Jaínframt
óskar fundurinn þess, að vorum færustu
mönnum sé veittur styrkur til þess að
rannsaka enn betur sögulegan og ríkis-
lagalegan rétt Islands«.
Þetta er fundurinn, er frumvarpsmenn
hafa einna mest gumað af, og virðist
fylgið við frv. ekki meira en góðu hófi
gegnir, og ekki vilja Vopnfirðingar sam-
þykkja frumvarpið fyrst þeir óska, að al-
þingi veiti fé til að rannsaka sögulegan
og ríkisréttarlegan rétt landsins. Það væri
þýðingarlaust eptir að frumvarpið væri
orðið að lögum.
Islenzk kona
(mrs. G. Búason) í Winnipeg hefur verið
kosiní alþjóðastjórn Góðtemplarareglunnar
á þingi, er haldið var í Washington 1 f. m.
Þjóðmínningardag
héldu Vestur-Skaptfellingar 26. júlí
í Hlíð í Skaptártungu.
Guðjón Jónsson í Hlíð setti há-
tíðina, en ræður héldu : S i g u r ð u r
Eggerz sýslum. (minni íslands), G u n n-
ar Ólafsson verzl.stj. (minni Vestur-
Skaptaf.sýslu), Páll Sveinsson stud.
í Asum (minni íslenzkrar tungu), J ó n
Einarsson dbrm. í Hemru (minni
kvenna), Bjarni Einarsson prestur
(um bindindismálið) og Stefán Hann-
e s s o n kennari í Mýrdal (minni Skapt-
ártungu). — Sungin voru kvæði eptir
hverja ræðu undir stjórn Lopts Jónssonar
í Eyjarhólum. — Ýmsir fleiri töluðu, og
margt var þar til skemmtunar.
Skemmtísamkomu
héldu verzlunarmenn 19. f. m. suður í
Kópavogi, og var þar margt manna sam-
ankomið. Trýggvi Gunnarsson banka-
stjóri setti hátíðina, en minni Islands flutti
Þórður J. Thoroddsen bankagjaldkeri, og
var sungið á eptir: »Þú álfu vorrar
yngsta land« (eptir H. Hafstein). Ólafur
Kósenkranz mælti fyrir minni verzlun-
arstéttarinnar og á eptir var sungið
nýtt kvæði ort af Guðm. Magnússyni, en
að slðustu flutti Benedikt ritstj. Sveinsson
minni Reykjavíkur, og á eptir varsungið
»Þar fornar súlur flutu á land« (eptir Ein-
ar Benediktsson).
Þá var þreytt sund, glímur, hjólreiðar,
og hlaup og verðlaun veitt, er þessir
hlutu:
Fyrir sund: Stefán Ólafsson, SímonD.
Pétursson og Þorsteinn Björnsson.
Fyrir glímur: Jónatan Þorsteinsson
kaupm., Snorri Einarsson skólapiltur, Guð-
brandur Magnússon prentari og Magnús
Tómasson verzlm. (báðir 3. verðl.).
Fyrir hjólreiðar: KristjánJóhanns-
son, Grímur Kr. Árnason og Árni Þor-
steinsson.
Fyrir h 1 a u p: Ólafur Magnússon ljós-
myndari og Guðbr. Magnússon prentari.
Síðari hluta dags skemmtu menn sér
við dans og hornablástur. Skemmtun-
inni var lokið kl. 10 og var þá flugeld-
um skotið, og fóru þá flestir heim. Þótti
mörgum skemtunin hafa tekizt vel enda
var veður hið bezta síðari hluta dagsins.
Forngripasafn
J ó n s kaupm. V í d a 1 í n s var sýnt 20.
f. m. og er margt af því mjög merkilegir
hlutir, og halda vafalaust minning hans
lengi á lopti. Nokkrir gripirnir eru enn
eigi komnir til landsins, og eru hjá ekkju
hans, sem nú er gipt próf. Matzen í Höfn,
en verður eign landsins, er hún fellur frá.
Af merkilegustu gripum þeim, sem þegar
eru komnir, má nefna: K a 1 e i k i n n
frá Grund í Eyjafirði síðan 1489, Ob-
látudósir úr Bessastaðakirkju, o 1 í u -
mynd af Guðbrandi biskupi, er
gerð var 1620 af biskupi 79 ára,j hún
er úr Bakkakirkju í Yxnadal, p r é d i k-
u n a r s t ó 1, er Guðbr. biskup skar út
1594 og fyrst kvað hafa verið í Fagra-
neskirkju, en síðar 1 Sjávarborgarkirkju.
Búnaðarsamband Suðurlands
hélt fund við Þjórsárbrú 6. júlí. Fund-
inn sóttu 28 fulltrúar og voru þeir kosn-
ir í stjórnina: Sigurður Guðmundsson
á Selalæk formaður, og meðstjórnendur:
Guðmundur Þorbjarnarsou á Hvoli og
séra Ólafur Finnsson í Kálfholti. Til
vara voru þeir Eggert Benediktsson í
Laugardælum, Jón Jónatansson í Brautar-
holti og Ágúst Helgason í Birtingaholti
kosnir.
Tekjur landsímans
um 2. ársfjórðung (apríl—júní) þ. á.
hafa orðið:
Símskeyti:
Innanlands................Kr. 2,304,60
Til útlanda . Kr. 18,762,85
Þar af hluti
útlanda . . — 15,104,39
Hluti Islands...............— 31658,36
Frá útlöndum hluti Islands — 1,434,38
Símasamtöl..................— 6,153,80
Talsímanotendagjald ... — 824,55
Vextir, afgjöld og aðrar tekj-
ur*) ca.....................— L476,93 I
Sarntals kr. 15,852,62
*) Afgjald frá talsímafélagi Reykjavík-
ur er hér meðtalið fyrir 1. og 2. ársfjórð-
ung og er áætlað 750 kr.
Rannsókn á hafnarstæði.
í 22. tbl. Þjóðólfs skrifaði eg dálítinn
greinarstúf viðvíkjandi ferðalagi hr. Þ. Krabbe
hingað austur í Mýrdal, er hann kom að
rannsaka hafnarstæðið við Dyrhólaey.
Grein þeirri hefur aptur háttvirtur hafn-
fræðingur Þ. Krabbe svarað í 24. tbl. Þjóð-
ólfs s. á., sem við var að búast, en hvort
það svar er á þeim grundvelli byggt, að
það standist alla storma, eins og hann kemst
að orði með álit sitt á hafnargerðinni, það
læt eg hann sjálfan dæma um, því mannin-
um kann að vera háttað ems og fieiri hendir,
að ef aðrir verða ekki til að brjóta ísinn á
undan, að hrósa þeim fyrir eitt eða sérhvað,
þá verða þeir náttúrlega að gera það sjálfir.
Hafnfræðingurinn byrjar grein sína þannig
að mér muni eigi vera fulltjóst, hvað það
er, sem athuga þurfi við rannsókn á hafnar-
stæði. Eg skal ekki neita því, að mér er
það ekki fullkunnugt, enda leiðir það af
sjálfu sér, að eg er enginn sérfræðingur í
þeirri grein, en eg álít að sýslunefnd V.-
Skaptafellssýslu sé það ráðin og roskin í
fjármálum, |að hún hefði eigi farið að veita
manni úr Reykjavík fé til skemmtiferða
austur á Dyrhólaey, hefði hún átt völ á
hæfum manni til þess starfa hér; hinsvegar
er mér það fullljóst, að það er eitthvað sem
þarf að athuga við þá rannsókn; væri það
ekkert, þá þyrfti engan sérfræðing til þess.
Hverju það er að kenna, að hr. Þ. Krabbe
kom ekki til Víkur, er mér ekki kunnugt,
en svo mikið er víst, að þegar það mál var
til umræðu í sýslunefndinni hér, hafði nefnd-
in jafnt fyrir augum Dyrhólaey og Vík, og
tillagan mun hafa verið orðuð á þá leið, er
fjárveitingin var samþykkt, að fenginn væri
maður að athuga, hvort ekki mætti eitthvað
bæta lendingarstað við Dyrhólaey og þar í
grennd, en í grennd við Dyrhólaey munu
flestir álíta Vík, sem á annað borð skilja
íslenzka orðið „grennd“, þótt Vík sé rúmri
hálfri mílu austar. En þrátt fyrir það, þótt
það hefði eigi verið nefnt við hann eða
beinlínis tekið fram, að fara austur í Vík,
þá mátti það þó varla heita meir en til-
látssemi, sem vel má sæma hverjum þeim
manni, er vinnur í almennings þarfir, úr því
hann heyrði það á þeim sýslubúum, sem
fundu hann að máli vestan við Dyrhólaey,
að þeir vildu að hann kæmi til Víkur.
Eigi skal eg neita því, að hafnfræðingur-
inn sé vel kunnur kortunum og geti mikið
af þeim séð og vitað ; en gamalt máltæki
er það, að sjón sé sögu ríkari, og eg meina,
að hversu vel sem hann athugaði kortin
sín, jafnvel þótt hann gerði það um einn
sólbjartan dag um Jónsmessuleytið með
stækkunargleri, þá rnundi hann þó ekki
geta lýst staðháttum ! Vík að öllu leyti eins
og þeir eru, eins vel og hann hefði komið
þar sjálfur.
Það virðist óþarfi fyrir hr. Þ. Krabbe, að
vera að beina þeirri spurningu að mér, á
hvern hátt eg mundi hugsa mér að bæta
lendingarstað hér. Svarið hvílir á honum
sjálfum. Það vorum við, sem áttum að
spyrja hann, hvor staðurinn, Dyrhólaey eða
Vík, væri eða mundi vera heppilegri til
framkvæmda, og hver ráð hann legði þar
til; og hann átti að leysa verk sitt svo vel
af hendi, að við hefðum getað byggt traust
á áliti hans.
Annars hefur hann ekkert sannfært mig
með grein sinni, með að nákvæmari rann-
sókn hafi ekki þurft hér, heldur þvert á
móti. Eg tek eigi neitt aptur af því, sem
eg sagði í fyrri grein minni; eg þarf þess
alls ekki. Það er jafnóhægt að segja hvað
sé mögulegt eða ómögulegt í því efni, og
munu fleiri verða mér sammála um það.
Að endingu vil eg minna hann á það, að
Vík er þrautalendingarstaðurinn hér í Mýr-
dal. Básinn, sem er austan í fjallinu, hefur
opt hjálpað okkur til að ná fólki og far-
angri úr skipum, sem þurft hafa að kom-
ast hér að, þótt hér annarstaðar hafi verið
ófært; því er svo háttað, þegar vindurinn
blæs af vestri, bægir hann sjávaröldunni frá,
svo að hún nær ekki að brjóta þar á land
með heljarafli sínu, eins og annarstaðar, og
í sambandi við það vil eg minnast á einn
mjög merkan og skynsaman kaupmann frá
Reykjavík, að hann mun hafa látið það álit
sitt í ljósi eptir viðstöðu hér, að í þessum
áður nefnda bás mundi ekki allsendis ókleyft
að bæta eitthvað lendingarstað fyrir báta.
Eg læt hér svo staðar numið að sinni, en
vona, að verkfræðingnum takizt betur að
leysa af hendi rannsóknirnar á hafnarstæð-
unum hér á landi, en honum hefur tekizt
við rannsóknina í Mýrdal síðastl. vor.
Mýrdœlingur.
Kirkjuþing
landa vorra í Vesturheimi var haldið í Sel-
kirk 19.—24. jún! s.l., og sóttu það 11
prestar og 50 safnaðarfulltrúar. Söfnuðir
kirkjufélagsins eru nú 44, en auk þess reynir
kirkjufélagið með heimatrúboðinu að ná til
ýmsra Islendingabyggða, þar sem enn eru
ekki komnir á fót fastir söfnuðir. Heiðingja-
trúboðssjóður kirkjufélagsins hafði aukizt
um 350 dollara síðasta ár, og samþykkt var
að styðja tvo kristna Hindúa til náms við
lúterskan trúboðsskóla á Indlandi.
Séra Hans B. Thorgrinsen prédikaði í
þingbyrjun og talaði um fastheldni við ndð-
arboðskaþinn. En fyrirlestra héldu: séra
Jón Bjarnason um „Gildi trúarjátninga",
séra Runóltur Féldsted: „Hærri krítikin" og
séra Friðrik Hallgrímsson: „Jesús Kristur
guðmaðurinn".
Skólamálið var aðalmálið á þessu þingi.
Séra Björn B. Jónsson hafði safnað um 20
þús. dollurum í loforðum til fyrirhugaðs
skóla kirkjufélagsins, og honum var falið að
halda þeirri fjársöfnun áfram, en aptur var
samþykkt að bæði kennaraembættin íslenzku
við Wesley-skólann í Winnipeg og Gustaf
Adolfs skólann í St. Pete í Minnesota skyldu
lögð niður að ári liðnu. Menn voru sam-
mála um síðari skólann, af því að svo fáir
íslendingar sóttu hann, en hinn skólann
sóttu síðastliðið ár 35 Islendingar, og 19
þeirra stunduðu íslenzkunám. En séra Frið-
rik J. Bergmann, sem er kennari þar, hefur
eins og kunnugt er, hneigzt svo mjög að
nýju guðfræðinni, sem svo er nefnd, að
meiri hluti skólanefndarinnar (dr. Brandson,
séra Kr. K. Oiafsson, séra N. Steingr. Þor-
láksson og Kristján Johnson) réðu til að
kirkjufélagið réði annan mann I hans stað,
þar eð skoðanir hans kæmu í bága við
stefnu kirkjufélagsins og væru óánægjuefni
innan safnaðanna. Sú tillaga kom þó aldrei
til atkvæða, heldur samþykkti þingið í einu
hljóði eptir langar og alvarlegar umræður,
að embættið skyldi lagt niður.
Það er eðlilegt, að skoðanabræður séra
Fr. J. Bergmanns hér á landi, einkum þeir,
sem beinlínis og óbeinlínis hafa hrundið
honum áleiðis út í efasemdaguðfræðina, séu
gramir yfir þessum málalokum og taki ekki
af betri endanum úr „kærleiks"-orðasafninu,
þegar þeir eru að lýsa andstæðingum sín-
um. En gamlir kirkjufélagsmenn vestra
kannast við, hvað únítarastefnan er þeim
óholl, og langar ekki til að hýsa nákomið
skyldmenni hennar, nýju guðfræðina.
Séra Jón Bjarnason hefur verið 23 undan-
farin ár formaður Kirkjufélagsins, en gaf
ekki í þetta sinn kost á sér til endurkosn-
ingar, og var þá séra Björn B. Jónsson kos-
inn forseti. „Sameiningin" og „Framtíðin" —
barnablaðið ágæta, sem margir ættu að
kaupa hér á landi — koma út á sama hátt
og áður.
Sigurbj. A. Gislason.
Simskeyti
til Pjóðólís.
Kristjaníu 2. sepl. 1908, kl. 6 síðd,
vAflenpostend feitl helzla blað
Norðmanna) flytur grein móti Upp-
kastinu, eftir Gjelsvik, prófessor
í þjóðarétti, frœgan mann um Norð-
urálfu.
Vill það nefnist samningur ( Trak-
tat), en ekki lög, svo að gerðar-
dómurinn (Volgiftsdommen) í Haag
dœmi í milli.
Vill að sambandið verði þjóðrétt-
arlegt, en ekki ríkisréttarlegt.
Gamli sáttmáli enn í gildi.
Sambandið verður rikisrétlarlegt,
ef island á að verða partur úr rik-
isheitdinni dönsku (det samle.de
danske Rige.J
Eptir uppkasti (tillögu) Gjelsviks
eiga Danmörk og ísland að vera