Þjóðólfur - 02.04.1909, Blaðsíða 1

61. árg.
Reykjavík, föstudaginn 2. apríl 19 09.
Jtf 14.
V erkf æravélar
og- smíðatól.
Fá á A. ScUil,
Kjöbenhavn. Gl. Kongevej 1D.
Björn Jónsson skipaður ráðherra.
Engar nýtilegar breytingar á upp-
kastinu fáanlgar.
30. f. m. skipaði konungur Björn Jóns-
son ritstjóra ísafoldar ráðherra íslands.
Morgunin eptir barst hingað skeyti um
það til Blaðskeytabandalagsins og voru
brátt festir upp fregnmiðar á götunum til
þess að skýra frá tíðindunum. Var nú
ekki um annað talað í bænum heldur
en um skipun ráðherrans og um nýja ráð-
herrann.
Af utanför torsetanna hetur það annars
írétzt, að þeir komu ekki til Kaupmanna-
hafnar fyr en á laugardagskvöld 27. f. m.
eða um 30 klukkustundum síðar en við
var búizt. Hafði „Sterling" hreppt andviðri
alla leiðina. Á sunnudaginn kl. 4V2 síðd.
gengu forsetarnir fyrir konung, en á mánu-
daginn fundu þeir Neergaard ráðaneytis-
forseta að máli; þvínæst fengu þeir aptur
áheyrn hjá konungi og sátu síðan að boði
hjá honum. Daginn eptir (á þriðjudaginn)
var svo Björn Jónsson skipaður ráðherra.
Frá viðræðum forsetanna við konung,
er ekki greint, en frá viðtalinu við Neer-
gaard er svo skýrt, að það hafi verið vin-
samlegt, en árangurslaust til nýtilegra
breytinga. Má af því ráða, að hann hafi
þó gefið kost á einhverjum breytingum
en hverjar þær hafa verið heíur eigi frétzt,
enda hafa þær verið svo smávægilegar,
að forsetarnir hafa ekki séð sér fært að
taka frumvarpinu þeirra vegna. Virðast
því litlar horfur á, að samningar takist
með Dönum og íslendingum í sambands-
málinu að þessu sinni.
Áður en forsetarnir komu til Hafnar
hafði verið mikil æsing í dönskum b!öð-
um gegn þeim, einkum gegn Birni. Óðar
en þeir höfðu stigið á land komu blaða-
menn til viðtals við þá og morguninn
eptir var hljóðið 1 blöðunum skárra og i
skeyti frá 30. f. m. segir, að skilningsglögg
blöð séu orðin mikið vinsamleg i vorn
garð.
Næsta sunnudag leggja forsetarnir og
nýi ráðherrann aptur á stað frá Kaup-
mannahöfn heimleiðis á „Sterling" og
koma þá væntanlega hingað um páskana.
Þangað til gegnir landritari störfum ráð-
herra.
Alþing-i.
VII.
Adflutningsbann áfengis.
Nefndin i því máli hefur nú látið uppi
álit sitt og er það t þrennu lagi, því að
nefndin hefur þríklofnað.
Meiri hluti nefndarinnar {Björn Jónsson,
Sigurður Gunnarsson, Stefán Stefánsson
Eyf. og Björn Kristjánsson) mælir sterk-
lega með aðflutningsbanni, bæði vegna
þess, hvílíkt þjóðarböl áfengisnautnin sé,
og vegna þess, að það sje sterkur vilji
kjósendanna, að aðflutningsbann sé lög-
leitt, er komið hafi ótvírætt i ljós við
atkvæðagreiðsluna 10. sept. í haust; að-
hyllist meiri hlutinn því frumvarpið í öll-
um aðalatriðum, en vill þó gera á því
ýmsar breytingar, er einkum miða að því
að draga úr hörðustu ákvæðum þess.
Jón Þorkelsson hefur orðið einn sfns
liðs í nefndinni, kveðst hann í frumsök-
inni vera samdóma meiri hlutanum, að
rétt sé að taka til greina vilja meiri hluta
kjósenda .við atkvæðagreiðsluna um að-
flutningsbannið í haust sem leið og semja
bannlög. En ágreiningurinn milli hans
og meiri hlutans er aptur á móti um það,
hvernig bannlögin eigi að vera. Þykir
honum frumvarp það, sem lagt hefur ver-
ið fyrir þingið nú, vera óhafandi fyrir
margra hluta sakir, og vill hann því gera
á því margar breytingar, er allar miða
að því, að draga úr hegningarákvæðum
þess. Ennfremur vill hann setja ákvæði
um, að ekki verði leitað konungsstað-
festingar á frumvarpinu fyr en það hefur
í heild sinni verið borið undir alþingis-
kjósendur og þeir samþykt það óbreytt
við leynilega atkvæðagreiðslu með 3/5 at-
kvæða að minnsta kosti og alþingi 1911
samþykkt það aptur í sömu mynd. Nái
frumvarpið að komast í gegnum þennan
hreinsunareld á það að verða að lögum,
en ekki koma í framkvæmd fyr en 1916.
Loks hafa þeir Jón Jónsson frá Múla
og Jón Jónsson frá Hvanná orðið sam-
ferða, og leggja þeir eindregið á móti
öllu aðflutningsbanni. Er álit þeirra
langlengst og ítarlegast. Færa þeir fram
5 ástæður gegn bannlögunum. Fyrsta á-
stæðan er sú, að þau gangi út fyrir þau
takmörk, er heppilegt sé, að löggjaíar-
valdið setji fyrir athafnarétti einstakling-
anna. Önnur, að sllk þvingunarlög muni
verða illa þokkuð og óvinsæl og því ó-
líklegt, að þau muni ná tilgangi sínum,
þar sem menn muni ekki telja ósæmilegt
að brjóta þau. Þriðja ástæðan er, að
vínfangatollurinn hverfi, en hann hafi
mest lent á efnamönnum og útlending-
um, en í staðinn muni verða að setja
tolla, sem mest komi niður á fátækling-
um. Fjórða ástæðan er sú, að þeir telja
áfengisnautnina hér á landi ekki lengur
neitt þjóðarböl. Fimmta ástæða þeirra
nafnanna sú, að þeir telja atkvæðagreiðsl-
uná 10. sept. í haust ekki vera áreiðan-
legan mælikvarða fyrir þjóðarviljanum í
þessu máli, þv( að undirbúningurinn und-
ir hana hafi verið svo gallaður, þar sem
Good-Templarreglan hafi verið styrkt af
þinginu til þess að »agitera« tyrir því, að
aðflutningsbannið yrði ofan á. Loks
leggja þeir það til, að frumv. verði fellt,
en að öðrum kosti verði því breytt þann-
ig, að lögin komi ekki til framkvæmda
fyr en 1916, og að áður en þau verði
borin upp fyrir konung til staðfesting-
ar, verði að nýju lögð fyrir alþing 1911,
og þvf næst undir atkvæði allra kjósenda,
og verði þá z/s greiddra atkvæða á móti
lögunum, skuli þau falla niður.
Bannlagafrumvarpið kom til 2. um-
ræðu 30. f. m. Stóð sú umræða yfir í 6
stundir. Framsögumaður meiri hlutans
var séra Björn Þorláksson, er kosinn
hafði verið í nefndina 1 stað Björns Jóns-
sonar. Auk hans töluðu Jón Þorkelsson,
Jón frá Múla, Pétur Jónsson, Skúli Thor-
oddsen, Jón á Hvanná, Einar Jónsson,
Magnús Blöndahl, Sigurðúr Gunnarsson
og Jón Ólafsson. Atkvæðagreiðslunni var
frestað til næsta dags og stóð hún yfir í
tvær stundir, enda voru breytingartillög-
ur fjöldamargar bæði frá meiri hluta
nefndarinnar og Jóni Þorkelssyni. Fór
svo, að flestallar tillögur meiri hlutans
voru samþykktar, en að eins örfáar af
tillögum Jóns. Sú breyting, að lögin
kæmu ekki til framkvæmdar fyr en 1916
var felld með 13 atkv. gegn io(Ben, Sv.,
E. J., H. H., Jóh. Jóh., J. á Hvanná, J.
Múla, J. Ót., J. Sig., J. Þork., P. J.).
Niðurlagstillaga Jónanna um atkvæða-
greiðsluna eftir þing 1911 var telld með
15 atkv. gegn 8, en tillaga Jóns Þor-
kelssonar um atkvæðagreiðslu fyrir þing
1911 var felld með jöfnum atkvæðum
(11 gegn 11). Loks var frumvarpið sam-
þykkt í heid sinni með 16 atkv. gegn 6.
Þessir 6 voru Hannes Hafstein, Jóh. Jó-
hannesson, Jón í Múla, Jón á Hvanná,
Jón Þorkelsson og Pétur Jónsson.
Útgáfa skólabóka.
Nefndiu í þvl máli (Jós. Bj., Stef. Stef.,
Kr. Dan.) vill láta stjórnina skipa 5
manna nefnd af skólafróðum mönnum til
þess að annast um, að samdar verði og
gefnar út hentugar fslenzkar skólabækur
á vönduðu máli fyrir æðri menntaskóla
landsins og hafa jafnframt eptirlit með
útgáfu kennslubóka þeirra, er notaðar eru
við barna- og unglingafræðslu, og ber
hún upp þingsályktunartillögu þess efnis.
Hefur hún verið samþykkt í efri deild, en
er ekki enn komin fyrir neðri deild.
Efrideildar-nefndin ætlast til, að skóla-
bókanefnd þessi verði skipuð fyrir all-
langt árabil, skuli hún taka til yfirveg-
unar, hvaða skólabækur þurfi nauðsyn-
lega að rita, og útvega menn til að rita
þær, slðan sendi höfundarnir handrit sín
til nefndarinnar, en hún yfirfari þau og
geri við þau athugasemdir eptir þörfum,
og sjái loks um útgáfu bókanna, þegar
handritin eru orðin svo vel úr garði gerð,
sem frekast er auðið. Nefndin á l(ka að
ákveða, hve há ritlaun skuli gjalda fyrir
hvert handrit, og er búizt við, að það
verði um 45 kr. fyrir hverja prentaða örk.
Loks er ætlazt til, að bækur þær, er
koma frá nefndinni, verði lögskipaðar
kennslubækur í æðri menntaskólunum
Sóknartekjur.
Nefndin í efri deild hefur eigi orðið
sammála og leggur meiri hlutinn (Eirík-
ur Br., Sig. Stef., Stgr. J. og Jósep Bj(.
til að frv. verði samþykkt með allmikl-
um breytingum, er hann gerir við það,
en minni hlutinn (Jens Pálssón) er frv.
mótfallinn. Er hann eindreginn mótfall-
inn persónuskattinum, og telur hann í
sjálfu sér mesta ójafnaðarskatt, og mundi
verða mjög óvinsæll og verst fallinn til
greiðslu embættislauna, og innheimtan
yrði afar umsvifamikil og dýr. Álítur
hann ráðlegast, að mál þetta bíði eftir
skattamálunum 1 heild sinni.
Síldarmat.
Sig. Hjörleifsson flutti frv. um það efni, en
hefur tekið það aptur; en í stað þess hefur
efri deild samþykkt svohljóðandi þingsá-
lyktunartillögu:
»Efri deild alþingis skorar á land-
stjórnina, að hún, að fenginni almennri
ósk síldarútvegsmanna við Eyjafjörð og
Siglufjörð, skipi tvo yfirmatsmenn á þess-
um stöðum til þess að meta gæði út-
fluttrar síldar fyrir þá, er þess óska, og
hafa umsjón og eptirlit með síldarmati
matsmanna þeirra, er útnefndir kunna að
verða tynr Norðurland í þessu skyni, eft-
ir tillögum yfirmatsmanna. Stjórnin gef-
ur yfirmatsmönnum þessum erindishréf, er
ákveður starfssvið þeirra og inniheldur að
öðru leyti allar þær ákvarðanir, er nauð-
synlegar þykja viðkomandi síldarmatinu
og merkjum þeim, er sett verða á um-
búðir vörunnarc.
Leigu á löðnm á Arnarhólstúni.
Björn Kristjánsson og Jón Ólafsson bera
fram þingsályktunartillögu um, að alþingí
veiti samþykki sitt til, að stjórnin leigi:
a. Héraðslækninum í Reykjavfk alt að
1000 ferálna lóð á Arnarhólstúni með
eptirfarandi skilmálum:
1. að árlegt eptirgjald sé eigi minna
en 10 aurar af feralin,
2. að leigutíminn sé eigi lengri en
99 ár.
b. Verzlunarskóla íslands allt að 1200
ferálna lóð á Arnarhólstúni með sömu
skilmálum og undir staflið a, 1. og 2.
til þess að reisa á henni skólahús sér
til afnota.
Guðbrandsbiblía.
Jón Þorkelsson ber fram þingsályktun-
artillögu um, að neðri deild aiþingis skori
á landstjórnina, að hlutast til um það, að
eintak það af Guðbrandsbiblíu, er Mrs.
H. W. Bannon, þá búandi 1 Queens Gate
169, London C. W., var 1 óheimil bis-
kups selt árið 1903 frá Hálskirkju i
Fnjóskadal fyrir £ 18 (324 kr.). verði sem
fyrst náð aptur og síðan afhent bóka-
safni landsins til æfinlegrar geymslu.
Skilnaður ríkis og kirkju.
Þingsályktunartillaga frá Jóni á Hvanná
um það efni sett í nefnd og eru í henni:
Jón á Hvanná, Jón ólafsson, Sig. Sig-
urðsson, Hálfdán Guðjónsson og Tóh.
Jóhannesson.