Þjóðólfur - 25.06.1909, Blaðsíða 3

ÞJOÐOLFUR.
105
að fá staðfesting konungs á lögunum frá
alþingi. Er væntanlegur aptur 13. ágúst
með »Sterling«.
Með „Sterling"
fóru til útlanda 22. þ. m. aukráðherra:
Björn Kristjánsson kaupm. og alþm., Sveinn
Björnsson yfirréttarmálaflutningsm., Björg-
ólfur Ólafsson stúdent, Árni Siemsen
verzlunarmaður, Éinar Helgason garð-
yrkjufræðingur (til sýningarinnar í Árós-
um, Noregs og Hjaltlands), Fr. Hákon-
son bakari, kaupmannsfrú Gerda Hanson,
Guðrún Aðalstein símritari, ungfrú And-
rea Andrésdóttir, Thoresen verzlunarerind-
reki, Olsen »disponent« (hjá J. P. T.
Bryde) og nokkrir útlendingar.
„Ceres"
kom frá útlöndum 21. þ. m. með marga
farþega, þar á meðal voru Ólafur H.
Johnsen fyrv. yfirkennari í Odense, kaup-
mennirnir Lefolii og O. Olavsen konsúll,
Þorsteinn Briem cand. theol., Guðm, Odd-
geirsson verzlunarm. með frú (nýkvæntur),
Guðjón Sigurðsson úrsmiður, stúdentarnir
Alexander Jóhannesson, Ingvar Sigurðsson
og Tryggvi Þórhallsson, frú Kristín Páls-
son (kona Árna Pálssonar kand.), ungfrú
Sigríður Bogadóttir frá Búðardal og 10 —
12 Englendingar.
Embættispróf
í stjórnfræði við háskólann hafa tekið í
þ. m. Ólafur Björnsson (ráðherra) með 2.
einkunn og Georg Ólafsson (gullsmiðs)
með 2. einkunn hinni hærri.
DAInn
er voveiflega hér í bænum 21. þ. m.
Sigurður Jónsson snikkari (ættaður
frá Fjöllum 1 Kelduhverfi) rúml. þrítugur,
mörgum kunnur hér í bæ og víðar. Fannst
daginn áður (á sunnudaginn) dauðvona
fyrir innan Rauðará. Hann var kominn
í afarmiklar fjárkröggur og jafnvel í enn
ískyggilegri vandræði. Víxlaskuldir hans í
landsbankanum kvað skipta þúsundum
kr., og verður margur eflaust hart úti, er
í ábyrgð hefur gengið fyrir mann þennan,
en sumu mun bankinn tapa algerlega, þó
ekki svo lítilli fúlgu. Sigurður heit. var
kvæntur maður og átti 3 börn.
Bankastjórasklptl
við landsbankann eru nú ákveðin frá
næstk. nýári, þvf að frá þeim tfma hefur
stjórnin sagt Tryggva bankastjóra Gunnars-
syni upp stöðunni. Fær hann 4000 kr. f
eptirlaun frá bankanum, samkvæmt lögum
frá síðasta þingi, er ákveða meðal annars,
að tveir skuli bankastjórar vera við lands-
bankann. Ráðstöfun þessi þarf ekki að
koma flatt upp á minnihluta-þingflokkinn,
því að honum var víst fullljóst, er lögin
voru samþykkt og eptirlaun Tr. G. ákveð-
in, að þessi stjórnarskipti við bankann
voru í ráði.
Hundrað ára afmœli.
í dag (25. júnl) eru liðin 100 ár síðan
íslenzka »stjórnarbyltingin«, sem kennd er
við Jörund hundadagakóng, hófst, því að
þann dag, árið 1809, var æzti valdsmaður
landsins, Trampe stiptamtmaður, tekinn
höndum í húsi sínu hér í bænum og
og hnepptur í varðhald úti á skipi, og dag-
inn eptir var komin upp auglýsing undir
nafni Jörundar um, að öllum dönskum
völdum væri lokið á Islandi. Eins og
kunnugt er, varð »ríkisstjórn« hans hér
harla skammvinn, því að 22. ágúst var
völdum hans lokið. Greinilegust frásaga
um þessa einkennilegu stjórnarbyltingu er
í sögu Jörundar eptir dr. Jón Þorkelsson,
Khöfn 1892.
Karl Kiichler
meistari hinn þýzki, er væntanlegur
hingað um miðjan næsta mánuð, og ætl-
ar að ferðast eitthvað hér um land, aðal-
lega um Snæfellsnes. Hefur hann verið
hér tvisvar áður og ritað bækur um þær
ferðir sínar, og svo ætlar hann enn að
gera.
Daniel Brunn,
hinn danski, er nú hingað kominn til
fornmenjarannsókna. Verður dr. Finnur
Jónsson enn með honum við þœr rann-
sóknir, og kemur hann fyrst til Austur-
andsins. Er sérstaklega ráðgert að rann-
saka í sumar hoftótt og önnur fornvirki
í Ljáskógum vestra, þar sem Þorsteinn
Kuggason bjó forðum og kunnugastur er
af Grettissögu.
Grasvöxtnr
verður ágætur í þetta sinn hér sunnan-
lands, einkum á túnum, og byrjar sláttur
því í langfyrsta lagi, og er þegar byrjaður
sumstaðar. Valllendi er einnig vel sprott-
ið, en mýrlendi fremur illa, vegna of-
mikilla þurka 1 vor. Tíðin yfirleitt ein-
hver hin bezta, er menn muna, síðan um
nýár.
Þilslíipaafli
hefur orðið hér um bil í meðallagi þessa
vorvertíð, sem nú er liðin. En fiskur er
í litlu verði ytra nú sem stendur, og nær
óseljanlegur, nema allra bezta tegund.
Bladid »Ing6Ifur«
er nú selt hlutafélaginu »Sjálfstjórn«, en
svo nefnist félag það, sem nýstofnað er
hér í bænum til að vinna á móti aðflutn-
ingsbanni áfengis. Ritstj. blaðsins fyrir
félagsins hönd er Sigurður Lýðsson stud. jur.
Fyrirlestur um Thorvaldsen
hélt frk. Hulda Hansen frá Borgund-
arhólmi í gærkveldi í Bárubúð. Kom
hún hingað með »Ceres« 21. þ. m. eins
og minnzt var á í síðasta blaði. Var
þetta fyrsti fyrirlesturinn af fjórum, er
hún ráðgerir að lialda hér. í þetta skipti
talaði hún mest um samanburð á grískri
og norrænni goðafræði, og þýðingu þeirr-
ar forntrúar á höggmyndalistina. I æfi-
sögu Thorvaldsen komst hún fram að ár-
inu 1805. Var gerður góður rómur að
máli hennar; talar hún blaðalaust og
reiprennandi, og er auðheyrilega all-
æfð í ræðuhaldi, þótt um málsnild sé
ekki að ræða. Næsti fyrirlestur verð-
ur haldinn annað kveld, og þá sýnd-
ar skuggamyndir af listaverkum Thorvald-
sens, þriðji fyrirlesturinn á mánudag og
hinn sfðasti á miðvikudag. Inngangseyrir
50 aurar.
Sýalumannsembættið
í Vestmannaeyjum er veitt frá 1. ágúst
þ. á. Karli Einarssyni aðstoðarmanni á 3.
skrifstofu stjórnarráðsins.
Við proMÍ asikólann
er séra Haraldur Nfelsson annar prest-
ur við dómkirkjuna settur til að gegna 2.
kennaraembættinu frá 1. júlí næstk.
€rteni siraskeyti
til Pjóðólfs.
Kaupmannahöfn 23. júní.
Landvarnir Dana.
Christensen neitar að semja um land-
varnarfrumvarpið á þeim grundvelli, að
landvirki verði reist.
Keisaramót
á að halda á Eystrasalti.
Bretar og Rússar.
Rússaherskip hefur skaðskotið hjáfar-
andi farmskip enskt. Englendingar æfir
og andmæla heimsókn Rússakeisara til
sín.
Smápisltlar eptir M. J.
VI.
Þar var öll mín ár í Flatey Gísli gamli
Konráðsson á vist, fyrst með konu sinni
og barni, og síðan hjá Sigríði gömlu Þór-
ólfsdóttur og kerlingum hennar, þegar
hann hafði misst bæði. Liíði hann ekki
svo fá ár eptir það, sat sí og æ í loðúlpu
og með griplur og ritaði bækur sínar fyr-
ir Stiptunina frá morgni til kvölds við
lítið borð, vart arkarbreitt. Allt var 6-
málað og birta af skornum skamti. Boðið
var honum betra (af Benedictsen og öðr-
um), en þar kaus hann að vera og bíða
sinnar stundar; var og fátt, sem truflaði
hann — nema hryglan í gömlu konun-
um og kæmi einhver að tala við hann.
En það kom honum ætíð vel, var kátur
og skrafhreyfur og hló svo kotið með
kerlingunum hristist. Tveir menn eru
enn á lífi, sem þessu mættu betur lýsa,
hvor á sinn hátt. Annar er Sighvatur
Borgfirðingur sagnfræðingur, sem mest
manna umgekkst Gísla; en hinn er Þor-
steinn kaupmaður Egilsson í Hafnarfirði,
er þá dvaldi fáein sumur hjá Kulds.
Hann er manna listgefnastur, sem kunn-
ugt er, og henti mikið meinlaust gaman
af þessum 17. aldar konum í kotunum, en
einkum Norskubúðinni f Flatey. Þá
mundi hann og geta lýst Kristjáni „pró-
fasti“. Það var jöklari, ekki gamail, hafð-
ur við malikvörn og fjósaverk, þægðar-
grey, með hundshötuð og hundasiði 1
mörgu; sást greinilega á svip hans, hversu
fóttroðnu ættirnar í hinu mikla sjóplássi
smámsaman úrættust og orðið skepnuleg-
ar. — Einhver frumlegasti karlinn, sem ár-
lega heimsótti Flatey var Vigfús álfur,
kendur við Brokey, og annar, Arneyjar-
Sveinn, en hann var hálfær eða galinn.
Hann hafði mállýzku fyrir sig og prédik-
aði hvar sem hann stóð, með álíka orð-
gnótt og meistari Jón. Hann varð að á-
varpa með herra-titli, ef vel átti að fara.
Til lengdar varð hann þreytandi. Vigfús
álfur var aptur allra karla merkilegastur,
manna mestur og sterkastur, baraxlaður,
magur, ferlegur á yfirsvip og eins og
genginn út úr sjávarhömrum. Hann var
frægur fyrir burði og þol, og reri f stór-
viðri einn á báti í móti straumum, það sem
vel mennt skip gátu ekki. Um hann gengu
ýmsar kynjasögur. Eitt sinn hafði hann
róið einn á báti utan af Sandi, 12 vikur,
í stormi á móti; reri hann þó hálfa viku
fram hjá lendingu sinni í Brokey, og er
hann var spurður, því hann hefði svo
gert, svaraði hann: „Eg vildi ekki láta
undan höfuðskepnunni". f öðru sinni, þá
er hann lenti, var honum sagt, að stúlka
nokkur hefði alið tvfbura og lýst hann
föður. Hann svaraði fáu, heldur gekk
heim og bað sýna sér börnin. Þá varð
Vigfúsi að orði-. „Eg átti von á einu
barni vænu, en ekki tveimur litlum". —
Þegar Vigfús kom í Flatey, var uppi fót-
ur og fit. Og er karlinn hafói kastað
mæðinni og hresst sig á víni, lét hann
ekki skemmtunina skorta. Helzt talaði
hann um guðfræði og rak þá beztu prosta
1 vörðurnar. Biblíuna sýndist hann kunna
utan að, heila kafla úr Jobsbók heyrði eg
hann lesa upp keiprétta bókarlaust. Við
annan fróðleik fékkst hann minna, en
margkunnandi var hann og ærið sérvitur.
— Einn af frændum og skjólstæðingum
Brynjólfs Benedictsens var séra Jóhann
gamli í Jónsnesi við Stykkishólm. Hann
hafði misst prestsskap, þegar hann gaf
Sigurð Breiðfjörð skáld saman og seinni
konu hans, er dæmt var tvíkvæni. Hafði
Jóhann prestur lengi þótt brokkgengur.
Hann kom einu sinni á sumri hverju á
litlum báti, ásamt konu sinni, og var það
skrftin skipshöfn, hún, lítil og gömul, reri
á móti karli sínum, er var hinn hrikaleg-
asti rumur. Hann var í kjól, mjög komn-
um ti) ára sinna, og bar háan hatt, slit-
inn, á höfði. En fróður var hann og ræð-
inn. Af honum lærði eg margt um brell-
ur Sig. Breiðfjörðs, frænda hans; kunni
hann þær sögur reiprennandi.
f Jón Bjarnason í Galtafelli.
Dúnarminniug'.
Þess hefur verið getið í blöðunum í vet-
ur, að Jón Bjarnason í Galtafelli andaðist
hinn 6. des. s. 1. Einhverra æfiatriða hans
sá eg þar getið — eg hef ekki þau blöð
við hendina. — En mig minnir að honum
væri þar það helzt til gildis talið, að hann
hafi verið beztur sjómaður sem skinnklæðst
hafi í Grindavík á sinni tíð. Eg þykist sjá
það á þessu, að sá er samdi hafi ekki þekkt
manninn til hlítar, þó hann kunni að hafa
sagt satt, það sem það náði. En mér finnst
vel við eiga, að íslenzka þjóðin fái að vita
nákvæmar deili á þeim manni, sem bar
gæfu til að vera faðir hins þjóðfræga lista-
manns Einars myndhöggvara í Kaupmanna-
höfn, auk þess sem líf þessa manns var
sannarlega þess vert, að á það sé minnst að
öðru leyti. Jón sál. var fæddur 28. júnf
1835. Kvæntist Gróu Einarsdóttur frá
Byrðjuholti, sem enn lifiir, ásamt 4 börn-
um af 7, er þau eignuðust. Hann bjó allan
sinn búskap í Galtafelli í Hrunamannahreppi
nál. 40 ár. Jón var ekki til mennta settur
í æsku fremur en þá var títt; var slíkt skaði
mikill um þann mann, því gáfurnar voru bæði
skarpar og fjölhæfar. Lítið var hann riðinn við
opinber störf, en rúm hans í sveitarfélaginu
var svo skipað að fæstra var betur, með-
an heilsan entist. Heimili sínu var hann
allt. Umhyggju hans fyrir konu og börn-
um var að maklegleikum viðbrugðið. Eg
held það sé ekki ofsagt, að enginn jarð-
neskur faðir geti látið sér annara um börn
sín en Jón gerði. Hann naut líka þeirrar
ánægju, að auk þess sem þau eru góð börn,
þá voru þau öll fædd með góðum hæfileik-
um. Þau eru auk Einars, sem áður er getið:
Jakob bóndi í Galtafelli, Bjarni húsgagna-
smiður í Reykjavík, og Guðný kennslukona
í Landmannahreppi. Pað er líka rétt sem
skáldið lætur þau segja í seinustu kveðju
þeirra til föður síns:
Þú beindir okkar hugum hátt
þótt húsið okkar væri lágt
og koldimm vetrarkvöldin
þú kvaddir okkar unga hug
til æðra menntalífs á flug
þú horfðir hærra’ en fjöldinn,
með heiðri barstu skjöldinn.
og annað skáld minnist Jóns þannig meðal
annars:
Sé ekki leikur
lof vort og tryggð
vegsemd valmennsku
vana mælgi
átti þá auð
ýmsum meiri
mætan og fornan
og mörgum gaf.
Glys dró engan
að Galtafelli
en í bænum bjó
birta og ilur
þar varð hlýr hugur
hverjum gesti
þar gat blómgazt list
í barnshöndum.
Svo fannst honum
sem hvers manns traust
ætti á hans umhyggju
æfikröfu
því áttu vinir hans
vitaðsgjafa
brúður hans hamingju
börn hans föður.
Þetta er rétt lýsing; það vita þeir bezt,
sem þekktu Jón rétt, en ýmsir misskildu
hann. — Við komumst fæstir hjá því. —
Jón hafði viðkvæma, en hreina og göfuga
sál. Hann gat ekkert aumt séð. Og sann-
arlega hafa margir þess að minnast, einkum
þeir voluðu og snauðu, að þeir hafi hitt