Þjóðólfur - 09.07.1909, Síða 2

112
ÞJOÐOLFUK.
um, er snerta kirkjuna og sé kostað af land-
sjóði".
Undirbúningsmenntun presta.
MálsheQandi um það efni var séra Gísli
Skúlason, og samþ. með öllum atkv. 3
tillögur svo látandi:
1. Þar sem fundurinn lítur svo á, að af-
nám grískukennslunnar sé til mikits hnekk-
is fyrir guðfræðisnámið, skorar hann á land-
stjórnina að hlutast til um það, að frjálsri
grískukennslu yrði haldið uppi að minnsta
kosti í efsta bekk menntaskólans, þannig
lagaðri, að nemendur byrjuðu þegar á að
lesa Nýja Testamentið með málfræðinni.
2. Fundurinn skorar á alþingi, að veita
guðfræðiskandídötum ríflegan styrk í eitt ár
til dvalar erlendis, þeim til fullkomnunar í
mennt sinni.
3. Prestastefnan telur það mjög æski-
legt, að komið yrði á við prestaskólann í
sumarleyfinu stuttu, visindalegu námsskeiði
fyrir presta með fyrirlestrum og samræð-
um, og væntir fjárframlaga til dvalarkostn-
aðar prestanna".
Kristindómsfrœðsla ungmenna.
Um það mál flutti séra Magnús Helga-
son forstöðumaður kennaraskólans ítarlegt
erindi og lauk máli sínu með þessum til-
lögum:
„1. I stað þess að hingað til hefurkver-
íð verið eina fastákveðna námsefnið í kristn-
um fræðum undir fermingu, þá verði það
hér eptir biblíusögur, trúarjátningin og
nokkrir valdir sálmar.
2. Námsefnið sé jafnan útlistað fyrir
bömunum, áður en þeim er setl fyrir að læra
það. Orðrétt nám sé að eins heimtað á
trúarjátningunni, völdum ritningarstöðum
og ljóðum.
3. Að öðru leyti verði prestum alveg
frjálst, hvernig þeir haga undirbúningi barna
undir fermingu.
4. Ef kver er notað til kennslunnar, séu
yngri börn en 12 ára alls eigi látin læra það“.
Síðar spunnust umræður úr af þessum
fyrirlestri séra Magnúsar og þessi tillaga
samþykkt með öllum atkv.:
„Fundurinn lýsir sig hlynntan stefnunni
í fyrirlestri séra Magnúsar Helgasonar, og
skorar á biskup að annast um, að út verði
gefnar biblfusögur við hæfi yngri barna, og
síðar stærri biblíusögur, ætlaðar þroskaðri
börnum".
Handbókarmálið.
Tillaga í því máli samþ. svolátandi:
„Prestastefnan væntir þess, að handbók
presta verði fullbúin til prentunar á næsta
hausti. Prestastefnan heimilar endurskoð-
unarnefndinni að bæta manni við sig í stað
Hallgríms biskups Sveinssonar, og álítur, að
una megi við tilvitnanirnar einar í pistla og
guðspjöll, ef þörf gerist vegna útgáfunnar".
Kenningarfrelsi presta.
Um það efni flutti séra Jón Helgason
lektor langan fyrirlestur, og urðu miklar
umræður um það mál síðar. Voru prest-
arnir yfirleitt mjög hlynntir því, að binda
sig ekki við játningaritin, er væru ófull-
komin. Og prestaeiðnum vildu menn
breyta eða fá hann afnuminn. Mundi
séra Jóni Bjarnasyni, ef hann^hefði verið
þar kominn, hafa þótt nóg um frjálslyndi
íslenzku klerkanna, og hefði þá eflaust
©rðið hvinur nokkur á prestamóti þessu.
Að loknum umræðum var samþykkt svo-
látandi tiilaga:
„í tilefni af fyrirlestri lektors Jóns Helga-
sonar (Prestarnir og játningarritin) skorar
prestastefnan á biskup í samráði við hand-
bókarnefndina að undirbúa breytingu á
prestaheitinu og leggja fyrir næstu presta-
stefnu".
Um altarissakramentið
hélt séra Haraldur Níelsson fyrirlestur f
Þingvallakirkju fyrir lokuðum dyrum, en
engin ályktun var tekin í því máli.
Annan fyrirlestur flutti Sigurbjörn A.
Gfslason kand. theol. um s á 1 g æ z 1 u.
Rætt var og um altarisgöngu og
um útgáfu sálmabókarinnar.
Var skipuð nefnd til að hugleiða, hvort
tiltækilegt væri að gefa út viðbæti við
sálmabókina og í hana kosnir: Gísli Skúla-
son, Kristinn Daníelsson, Sig. P. Sivert-
sen.
Um prestekknasjóðinn barbisk-
up fram svolátandi tillögu:
„Prestastefnan minnir alla presta á það,
að greiða árstiliög til prestekknasjóðsins".
Um bindindismálið og að-
flutningsbannið báru þeir fram til-
lögu séra Magnús Björnsson og séra Sig.
P. Sivertsen, en nokkuð var þeim and-
mælt. Tillagan var svo látandi:
„Prestastefnan treystir áfram fylgi hinnar
íslenzku prestastéttar við bindindismálið og
aðflutningsbannið".
Fyrri liðurinn samþ. með 20 samhljóða
atkv., en síðari liðurinn (um aðflutnings-
bannið) með 17 atkv. gegn 4.
Um jafnrétti kvenna flutti séra
Haraldur Níelsson og séra Ól. Ólafsson
fríkirkjuprestur þéssa tillögu :
„Prestastefnan lýsir fyllsta samhug með
jafnréttiskröfum kvenna".
Till. mætti nokkrum andmælum, en var
þó samþykkt með 18 atkv.
Kirkjufélagi Vestur-íslendinga var þakk-
að með sérstakri tilllögu fyrir heillaóska-
skeyti, er það hafði sent prestastefnunni.
Með fundarályktun var og landstjórn-
inni þakkað fyrir lán á húsnæði presta-
stefnunnar, Miklaskála.
Um dagmál á sunnudagsmorguninn 4.
þ. m. sagði biskup prestastefnunni slitið,
og þakkaði mönnum fyrir komuna. Gat
hann þess, að hann hugsaði til að halda
næstu prestastefnu (að ári) á Hólum í
Hjaltadal, og að þá mundi fara fram f
Hólakirkju vígsla Hólabiskups, þ. e. vígslu-
biskups þess, er klerkar í Hólabiskups-
dæmi hinu forna eiga að kjósa samkv.
lögum frá síðasta alþingi. En vfgsla Skál-
holtsbiskups mun fara fram í haust að und-
angenginni Ieynilegri atkvæðagreiðslu með-
al klerkdómsins. Verða atkvæðaseðlarnir
við þá kosningu opnaðir af biskupi 6.
september. Að lokum flutti séra Valdi-
mar Briem guðsþjónustugerð í Þingvalla-
kirkju á sunnudaginn, en séra Eggert Páls-
son var fyrir altari.
Allmargt aðkomumanna var saman kom-
ið á Þingvelli þessa dagana, er prestastefn-
an var þar, einkum úr Reykjavík, þar á
meðal allstór hópur ungra stúlkna úr Ung-
mennafélagi Reykjavíkur, er höfðu farið
þangað austur fótgangandi. Þótti presta-
mót þetta fara vel fram og miklu fjöl-
breytilegra og frjálslegra, en synodusnefn-
urnar hér áður 1 höíuðstaðnum.
Úti — inni.
(Niðurl). Það mun nú öllum ljóst, að e
ungmennafélög vinna í þá átt, sem hér
hefur verið á vikið, þá hafa þau stigið
fyrsta sporið í þá átt, sem þjóð vor þarf
að stfga og v e r ð u r að stíga, ef hún vill
ekki eiga það á hættu, að verða eftirlegu-
kind í aldahafinu og veslast upp, eða ein-
hver henni hyggnari egnir fyrir, innbyrðir
og gleypir. Við eigum það víst, að drag-
ast lengra og lengra aftur úr á framsókn-
arbrautinni, ef leið vor á framvegis að
liggja um blautar fúamýrar, tún með fjall-
háum þúfum og kvistlausar heiðar. Það
verður að rækta Iandið og klæða,
Þyggja nýbýli og sópa og hreinsa þau
eldri; að öðrum kosti fjölgar fólkinu
aldreí í sveitunum.
Ungmenni hverrar þjóðar eru framtíðar-
stofnar hennar. A þeim stofnum byggir
hún framtíðarvonir sfnar, og undir þeim
er það að miklu leyti komið, hvort þær
vonir verða að eins hyllingar eða þær
uppfyllast. Ungmenni íslands, þið, sem
nú eruð uppi, hafið bundizt öflugri og
víðtækari félagsböndum, en nokkur önnur
uppvaxandi kynslóð hefur áður gert hér
á landi. Heróp ykkar bergmálar frá ein-
um hnúknum til annars, endurtekur sig í
hálsum og hlíðum og skefur innan dal-
botnana. Þið heitið á öll ungmenni lands-
ins að vinna af fremsta megni að öllu
þvf, er ættjörðinni megi verða til gagns
og sóma. Það heyrist á ykkur, að þið
viljið plægja og sá, róta f og umturna
gamla jarðveginum. Með því að vinna að
ræktun landsins, berjist þið fyrir fagurri
og gagnlegri hugsjón og keppið að hærra
marki, en flestir forfeðranna hafa gert.
En er þá ekki markið, sem hér hefur
verið bent á, of hátt sett! Erekki kröpt-
unum ofvaxið að ná því?
í kaupstöðum og þéttbýlum þorpum er
auðgert að vinna mikið í þessa átt. Þeir
sem hafa miklar kyr s e t u r eða kyr-
stöður, geta hlaupið út á blettina að
enduðu dagsverki, þegar veður leyfir, og
unnið þar stundarkorn. Flestir vita, að
það er þeim að eins til hressingar og
heilsubótar, og enginn óskar sér heilsu-
brests. Hinir, sem stunda líkamlega erfiðis-
vinnu, geta einnig hjálpað mikið til, eink-
um á laugardagskvöldum, að ógleymdum
einhverjum hluta sunnudagsins.
Sveitabúar eiga miklu erfiðara aðstöðu;
hjá þeim eru vegalengdirnar að og frá
blettinum svo tilfinnanlegar. Þeir mundu
því einkum verða að nota laugardags-
kvöldin og sunnudagana, og ef til vill ein-
hvern hluta næturinnar, þegar hún er
björt. Það mun ykkur hvorki þykja leið-
inlegt né hart aðgöngu. — Sfðari hluta
laugardagsins leggið þið af stað að heim-
an, með skóflu eða annað áhald í hönd-
unum, því að sérhver verður að hafa það
verkfæri með sér, er hann þarf að nota.
Hóparnir safnast úr öllum áttum að blett-
inum, þegar á kveldið lfður. Þar er verk-
stjóri til taks, er þið hafið valið, og segir
fyrir verkum, eða hver tekur til starfa,
þar sem áður hefur verið ákveðið. Um
nóttina sofið þið í tjöldum eða tréskúrum,
sem þið hafið útvegað. Þið rísið snemma
úr rekkju að morgni og vinnið fram eftir
sunnudeginum, eptir því sem tími og á-
stæður leyfa. Síðari hluta sunnudagsins
komið þið svo aptur heim og eruð til-
búin að taka til ykkar venjulegu starfa
næsta morgun. Er eg viss um, að þið
gangið hvorki þreyttari né óglaðari að
vinnu yðar þann mánudagsmorguninn,
heldur en hina, jafnvel þó að þið þá hafið
varið sunnudögunum til þess að hlusta
á meðalræðu í kirkju eða húslestur í
góðri postillu. Mánudaginn næstan eptir
að þið hafið unnið f blettunum ykkar,
lifið þið í glaðri endurminningu um sam-
fund við kunningja og vini og fagurri von
um nýja og áður óþekkta ávexti, sem fram-
tíðin færir. A þann hátt getur sunnu-
dagurinn borið sólfagra ávexti, varpað
sunnubjarma inn í sálirnar og breitt hlýja
geisla út yfir alla hina daga vikunnar.
Ungmennafélagar og öll ungmenni ís-
lands! Þið hljótið að sjá, að varla mun
ókleyft að ná markinu, ef dugur og ráð
haldast í hendur, eg hér er ekki unnið
til stundargamans eða fyrir skammvinna
fegurð. Alvaran liggur á bak við. Þið
eruð að stfga þýðingarmikið spor í menn-
ingaráttina — þ i ð eruð að nema
landið á ný — leggja það undir ykkur,
draga þá fjársjóðu út úr fylgsnum náttúr-
unnar, sem feður vora skorti vald til að
ná f.
Það væri óneitanlega gaman, að geta
sagt fyrir, hverjum bezt mundi ganga land-
námið; en það er engum kleyft. En
heyrðu! — eg spyr sérhvern ungmenna-
félaga fyrir sig — væri ekki mikið leggj-
andi í sölurnar fyrir það, að hafa fyrstur
orðið til þess, að lúka við að rækta svo
stóran blett, að framfleytt gæti lítilli
flölskyldu? Mundi ekki opt verða minnzt
á meðlimi þ e s s félags, og þeir teknir til
fyrirmyndar?
Og þá má ekki gleyma því, að ótal
aðrir blettir mundu gróa upp í skjóli
reitanna ykkar. Þessar aðfarir ykkar
mundu sem sé verða bezta hvötin fyrir
alla hugsandi bændur f nágrenninu, til
þess að hrinda fram jarðabótum ept-
ir megni. Þeir mundu meðal annars
læra að gefa smástundunum meiri gaum,
hatast við þúfur og ófrjóa móa og gera
mun á ræktuðu og óræktuðu landi.
Víst er um það, að þið sem nú eruð
uppi, sem dragið fyrstu plógförin og sáið
fyrstu fræjunum — uppskera ykkar'verður
létt á metunum 1 samanburði við erfiðið.
En einn ávöxt eigið þið þó vísan: með-
vitundina um það, að hafa unnið eins
mikið og í ykkar valdi stóð að velmegun
eptirkomendanna og framförum þjóðar-
innar í heild sinni, meðvitundina um það,
að hafa lagt hornstein þeirrar hallar, sem
gnæfa mun við himin og aldrei hrynja, svo
lengi sem land vort er bygt. Er s á ávöxt-
ur lítils virði?
A hvítasunnud. igog.
Eg. Erlendsson.
Minni Jte Sigurðssonar
(sungið í kennaraskólanum 17. júní 1909).
Vér fögnum þegar ljósið rökkrið rýfur,
og rennum þakkaraugum himni mót.
Én oss ber líka’ að krýna þann sem klýfur
af krepptum fjötur — leysir marinn fót.
Því gegnum myrkrið máttur þeirra Ijómar,
í margra sálum getur af sér Ijós,
sem megna að losa mædda þjóð úr dróma
í móum berum græða rós við rós. —
Að sjá oss kvalda sárt fanst honum Jóni,
því sigur lífsins honum kærstur var;
hann unni sannleik, unni gamla fróni
og a f þ v í starf hans dýran ávöxt bar.
Hann hopaði’ aldrei hörð þó yrði þrautin,
en hjó í runninn þann er fastast stóð —
frá neyð og hungri braut hann okkur
brautir
og bjó oss sól, er lýsti heilli þjóð.
Hann svaf ei alltaf sumardaga bjarta,
og saug ei merg úr bændum þessa lands,
né stefndi fleini þeim að þjóðar hjarta,
sem þrótt og sannleik vægi í brjósti
manns. —
— Og hollt mun oss, ef hyggjum vér
að nýta
oss helga sjóðinn þann, er Gissur fól
að vaka — ef sumar langar oss að líta —
er ljómar skærast júnímorguns-sól.
Hans ósk var sú, að þ r ó 11 s i n n þekktu
landar
og þekktu lífsins réttinn, sem þeim
ber.
Hann vissi’, að grimma gustnótt eyði-
sanda
oss guð ei hafði dæmt né ætlað hér.
Og guðs hann hjartamál á skjöld sinn
skráði:
að skylt sé oss að vinna landi’ og þjóð.
Og minning hans skal lýsa voru láði
og láta oss öðlast misstan frægðar sjóð.
Sigurður Arngrímsson.