Þjóðólfur - 08.10.1909, Síða 1

61. árg.
Reykjavík, föstudaginn 8. október 1909.
JfS 43.
Njir
Kaupendur
að næsta (62.) árgangi Þjóð-
ólfs.
1910
geta fengið það sem eptir er
af þessum árgangi til ársloka
fyrir að eins
50 aura
auk þess sem þeir geta átt
von á um leid og þeir borga
árganginn að fá í kaupbœti:
Serprentun aj hinni nafn-
kunnu neðanmálssögu biaðs-
ins Rodney Stone eptir Conan
Doyle, sem verður lokið inn-
an skamms og ef til vill frekari
hlunnindi, er siðar verða aug-
iýst.
||fy Menn œttu þvi að
hraða sér að panta btaðið.
Allir þeir, er skulda fyr-
ir blaðið að fornu og nýju, eru
beðnir að greiða skuldir sínar
sem allra fyrst, helzt fyrir næsta
nýár, því að eptir þanntimaget-
ur orðið einhver breyting á inn-
heimtu skuldanna og þá harðar
gengið að, en ella, á kostnað
skuldunauta, svo að það er viss-
ara að sleppa hjá þeim aukakostn-
aði og greiða skuldirnar reki-
stefnulaust nú í haust.
Guðm. Friðjónsson: Sjálfstæði. |
Gis/i Sveinsson: Stjóvnin og j
sjálfstæðismálið.
I.
»Þú ert þorpari!«
»Þú ert lygariU
Svona talast þau allajafna við blöðin
okkar, er þau ræða stjórnmálin. Þetta er
þeirra leiðbeining til þjóðarinnár, sem þrá-
ir að sjá leið yfir ófærurnar og vita,
hversu hún gæti komið ár sinni bezt fyr-
borð innan um alla þá erfiðleika, sem við
er að stríða.
Og svo er þess á miili skroppið með
það, sem helzt mætti oss til vanza verða
í dönsku blöðin, eða send út afskræmis-
mynd á bréfspjaldi.
Sumir eru svo andlega volaðir, að þeim
þykir hróp og illyrði blaðanna helzta sæl-
gætið. Sjálfsagt halda leiðtogarnir, að
fólk sé svo flest, Þó hygg eg, að allir
góðir menn hljóti að vera sammála um
það, að rógur, illindi og innbyrðis deilur
muni hvorki gera oss betri né vitrari og
ekki bæta hag vorn á neinn hátt.
Vér verðum að ráða fram úr stjórn-
málunum á sama hátt og öðrum vanda-
málum; auka þekkingu vora, nota skyn-
semina sem bezt til þess að greina rétt
frá röngu og síðan með sameinuðum
kröptum hrinda því einarðlega áfram, sem
vér teljum bezt og viturlegast. Málefnið
verður að sitja í fyrirrúmi fyrir mönnun-
um, röksemdir fyrir illyrðum.
»Eimreiðin« hefur nýlega flutt tvær
greinar um stjórnmál, sem hér er getið
að ofan. Þær hafa þann kost, þó ólík-
ar séu, að höf. segja einarðlega og und-
irhyggjulaust, hversu þeir líta á stjórn-
mála-ástand vort og hver ráð þeir sjái til
að bæta það. Þeir rita báðir í fullri al-
vöru málefnisins vegna, án þess neins
flokks eða eigin hagur komi til greina.
Þetta, auk annars, kemur mér til þess að
leggja orð í belg.
Sjálfstæði nefnir G. Friðjónsson
grein sína. Þó hún sé vel og einkenni-
lega í stílinn færð, er erfitt að skýra i
fám orðum frá innihaldi hennar. Þetta
virðist mér mergurinn málsins:
F u 11ve1dis - s j á 1 fstæði þjóða
byggist á sjálfstæði einstakl-
ingsins, almenningsins, andlegum og
efnalegum þroska hans. Þjóðarsjálfstæði
út á við er a fl e i ð i n g af því, að allur
almenningur sé vel efnum búinn og svo
andlega þroskaður, að hann geti lagt
réttan dóm á deiluatriðin milli flokk-
anna. Skorti þetta, er þjóðarsjálfstæði
»hégómlegt hrófatildur, sem hrynur, er á
reynir«. Sjálfstæði einstaklinganna er hið
sanna verulega sjálfstæði.
Oss íslendinga skortir hið
sanna sjálfstæði einstakling-
anna. Vér erum fátækír, skuldunum
vafnir ogskortir andlegan þroska til þess
að dæma viturlega mál vor.
Vegurinn til sjálfstæðis er
þessi: Vér verðum að efnast, afla meira
og eyða minna, gerast ötulir, en jafn-
framt sparsamir og nægjusamir sem Kín-
verjar. Andlegi hugsanaþroskinn verður
að fást með tímanum og reynslunni á
mörgum mannsöldrum.
Sjálfstætt fullvaldaríkiget-
um vér ekki orðið fyrst um
s i n n. Oss skortir fé og vit til þess.
Ur hvortveggju þessu verður fyrst að
bæta, áður vér förum að hugsa oss svo
hátt.
Eg vd ekki fara að svo komnu lengra
út í grein nafna míns, en athuga þetta
fyrst. Fari hann með rétt mál, þáerþað
víst, að eg og margír aðrir fara stórum
villir vegar. Og þá er líka innlim-
unin óumflýjanleg, því hver sú
þjóð, sem ekki getur verið
sjálfstæð, hlýtur að sætta sig
við, að vera hluti annars sjálf-
stæðs ríkis.
Eg held, að engin röksemdaleiðsla skeri
úr þessu máli. Eg efast ekki um, að G.
F. geti komið með heilan álitlegan rök-
semdaforða frá almennu sjónarmiði til
þess að sanna sitt mál. Reynslan ein
sker úr þessu. Styður hún mál höf.? Eg
nefni handhæg dæmi:
Japan hefur frá ómunatíð verið sjálf-
stætt ríki. Síðustu áratugina hefur allur
heimur undrast stjórnmálaröggsemi Jap-
ana. Er almenningur þar efnaður eða
sérlega þroskaður í stjórnmálum? Reynsl-
an svarar: bláfátækur og nauðafáfróður
og það svo, að vér stöndum miklu betur
að vígi í hvorutveggju. Lengi hefðu þeir
mátt bíða sjálfstæðisins eptir reglum G.
F. Eflaust hefðu þeir þá orðið öðrum
þjóðum að bráð. Það, sem þeim hefur
drýgst dugað, eru ágætir, ötulir leiðtog-
ar. Þeirra ráð hafa tryggt sjálfstæði Jap-
ana út á við, og þeirra ráð éru nú smám-
saman að gera almenninginn menntaðri
og efnaðri en nokkru sinni fyr.
Rússar eru bæði fátækir og fáfróðir
svo firnum sætir, ef talað er um alþýðu
manna. Stórum ver á vegi staddir en
vér. Þó eru þeir sjálfstæðir að fornu
fari, og jafnvel nú, er verst gegnir, ein
hin tröllauknasta þjóð heimsins. Ekki
mundi Pétri mikla hafa geðjast að regl-
um G. F. Ef þeim hefði verið fylgt væri
Rússland ekki til sem ríki og tæplega
sem sérstök þjóð.
Þá má og minnast þess, að Island hef-
ur frá byggingu þess til þessa dags ver-
ið sjálfstætt ríki, hvað svo sem Knútur
Berlín segir, og þrátt fyrir allt ósjálfstæði
einstaklinganna.
Jeg hygg, að engin þjóð í heiminum
hafi séð sér fært að fylgja reglum nafna
míns. Sjálfstæði út á við byggist ekki á
sjálfstæði almennings nema að nokkru
leyti. Auk þess : Hvar eru takmörkin :
hvenær eru efnin nóg og hvenær vitið ?
Hver getur metið þetta réttilega ?
Að fátækt vor og fáfræði loki oss öll-
um sjálfstæðissundum efa eg. Að þessu
leyti er víða pottur brotinn, jafnvel ístóru
ríkjunum. Helzt kemur þetta til greina,
ef sannanir eru færðar fyrir því, að fullu
sjálfstæði fylgi mikill útgjaldaauki, eins
og G. F. hyggur óhjákvæmilegt. Þetta
mun rangt og þá er sú ástæða úr sög-
unni. Annars er stjórnmálaáhugi almenn-
ings meiri hér ,en víðast annarstaðar og
þekkingin ekki lakari. Ef leiðtogarnir
væru að sínu leyti ekki lakari en kjós-
endurnir, mundi vel fara.
Eg kem þá að þessari sorglegu álykt-
un nafna míns, að við getum ekki, (fyr
en eptir marga mannsaldra, ef guð lotar)
orðið sjálfstætt rlki, til þess skorti oss fé
og mannvit.
Það er hörmulegt, að minn góði vin-
ur G. F., sem hefur engu minni sjálf-
stæðisþrá en hver annar, skuli hafa villzt
inn í þetta innlimunarvölundarhús, og eg
vildi feginn geta bent honum á veginn
út úr þeirri aumlegu vistarveru.
Végurinn er þessi: Fulíur skiln-
aður er oss bókstaflega engu
dýrari en innlimun með sjálf-
stjórn, en aptur töluvert ódýr-
ari en k o n u n g s s a m b a n d eða
málefnasamband, ef vér ekki för-
um því óviturlegar að ráði okkar. Fyrir
þessu hef eg fært nokkrar líkur í »Aptur-
elding« og víðar, sem ekki hafa verið
hraktar, svo eg sleppi að endurtaka það
hér.
Eg veit það hins vegar vel, að íslenzka
ríkið hlyti að sníða sér stakkinn eptir
vexti. Það yrði að Kkja miklu framar
eptir San Marínó heldur en Danmörku,
að eg ekki tali um stórveldin. Það yrði
ekki að tala um annan »fullveldisljóma«,
en þann, sem í því lægi að halda vel á
sínu, efla sjálfstæði einstaklingsins og sýna
að okkar litli þjóðlíkami væri engu síður
heilbrigður en hinna, sem hafa hann
stærri og feitari.
Ef vér værum lausir allra mála við
Dani, þá mundi enginn krefjast annars af
oss en þess, að halda lög og rétt í landi
og í landhelgi, og auk þess sýna ekki
öðrum ójöfnuð eða brigðmælgi.
Enginn mundi einu sinni kref jast af oss
sendiherra, enginn hers nema J. Ól.
Enginn mundi krefjast þess af oss, að
vér tylltum oss á tær yfir efni fram í einu
einasta atriði. Slíkt væri að sjálfsögðu
beinasti vegurinn til þess að gera oss
hlægilega og fyrirlitlega í augum allra
góðra manna.
Og það myndi tæplega koma nein
Grýla og taka oss.
Því skiljum vér ekki við Dani úr því
vér teljum gamla sáttmála gildan sjálf-
stæðisgrundvöll? Því bjóðum vér ekki
Dönum að takast á hendur hervarnir og
utanríkismál? Þannig spyr G. F.
Eg svara þeirri spurningu þannig: Að-
eins vegna þess, að Danir mundu tæp-
lega taka slíka uppsögn sambandsins frá
vorri hálfu gilda. Þeir mundu skoða slíkt
sem uppreisn. Eins og kunnugt er, þykj-
ast þeir eiga oss með húð og hári. Vera
má, að þetta fleyttist og væri þjóðráð.
Ef svo er, þá hefur leiðtoga vora brost-
ið áræðið. Almenning mundu þeir hafa
haft að baki sér, ef í það stórræði hefði
verið ráðizt.
Síðari spurningunni er auðvelt að svara.
Danir myndu þakka fyrir slíkt boð, en
þykjast einfærir um að gegna málunum
sjálfir.
Eg fæ ekki betur séð, en að G. F.
byggi í þetta sinh á sandi. Þó er grein
hans að því leyti orð 1 ttma talað, að
hann hrópar inn í eyru manna, hve brýna
nauðsyn beri til þess, að einstaklings-
sjálfstæðið aukist og eflist, að vér lærum
sjálfsafneitun, förum vel með efni vor,
sökkvum oss ekki niður í skuldir og með
þeim f hverskonar ósjálfstæði. Þessa er
full þörf, því allur þorri manna sýnist
sjúkur, og jafnvel þing vort, af einhverri
skulda-ástríðu, þrátt fyrir öll þau vand-
raéði, er daglega hljótast af því.
En þessi mein læknast engu síður, þó
Vér fengjum sjálfstæði vort viðurkennt.
Eg skil ekki, að erlend yfirráð séu neitt
undralyf, er eigi við þeim.
Og hvort mundi oss siðferðislega holl-
ara, að bera sjálfir ábyrgð á gerðum