Þjóðólfur - 31.12.1909, Blaðsíða 2

214
ÞJOÐOLFUR,
finn eg hvöt hjá mér til að þakka yður
öllum, er sýnt hafa mér og blaðinu stöð-
uga velvild og trúfasta tryggð, allan þann
tíma, er eg hef haft það á hendi, sér-
staklega þeim, er verið hafa kaupendur
þess öll þessi ár og ávallt staðið i beztu
skilum. An yðar fulltingis, landar góðir,
hefði mér ekki orðið starf þetta jafn ljúft,
eins og það hefur orðið mér. Hef eg
og fengið viðurkenningar- og þakk-
lsetisvott fyrir störf mín í þarfir þjóðar-
innar, einmitt frá óbreyttum almúgamönn-
um. Og met eg þá viðurkenningu engu
slður en samkynja ummæli[þeirra, sem hærra
eru settir í mannfélaginu. Vfl eg og þau
eptirmæli ein eiga, að eg hafi enginn ódreng-
ur reynzt f stöðu minni, gagnvart þjóð
minni. Vænti eg þess, að margir bjartir
dagar renni enn upp yfir land vort og
þjóð, og að hún eignist á ókomnum ár-
um fjölda manna, er vinni að heill henn-
ar og hagsæld inn á við og út á við, svo
að hún geti orðið sannarlega frjáls og
engum hlekkjum bundin. Og þeir tfmar
munu koma, þótt það verði ef til vill
ekki fyr en þeir eru komnir undir græna
torfu, sem nú eru fyrir mold ofan. En
gjarnan vildi eg þá stund lifa.
Og svo óska eg yður öllum, landar
mínir, gleðilegs nýárs. Hamingjan fylgi
Islandi og fsienzku þjóðinni!
A gamlársdag 1909.
Hannes Þorsteinsson.
„Stúlkan frá Tungu"
nefnist nýtt leikrit eptir Indriða Ein-
arson, er leikfélagið lék í fyrsta skipti á
annan f jólum. Leikrit þetta er byggt á
þjóðsögu um »Bóndadótturina í Hafra-
fellstungu«, sem prentuð er í 1. árg.
»Huldar« 1890, en höf. leiksins hefur í
ýmsum atriðum vikið frá sögunni og
aukið hana. Byggingu leiksins er allmjög
ábótavant frá listarinnar sjónarmiði, og
frásögmn nokkuð sundurlaus og f molum.
Það spillir og fyrir, að leikurinn er um
of slitinn sundur með tíðum leiktjalda-
breytingum, sem hér taka ávallt langan
tíma; sumir eða flestir þættirnir — en
þeir eru alls fimm — eru tvfskiptir. Leik-
urinn tókst og ekki vel frá leikendanna
hálfu, að minnsta kosti ekki f fyrsta
skiptið. Það kveld var og mjög óvistlegt
f leikhúsinu sakir súgs og kulda, og fannst
þvl áhorfendunum leikurinn tilkomuminni
og langdregnari en ella, þvf að það skiptir
miklu, er menn koma saman sér til
skemmtunar, að allra þæginda sé ekki
vant. En áhorfendurnir í leikhúsi bæjar-
ins eiga ekki þeim að venjast. Þar er
flest svo óþægilegt, sem frekast getur
verið. — ítarlegur dómur um leik þenn-
an kemur ef til vill sfðar í blaði þessu.
fór héðan til Austfjarða og útlanda 26.
þ. m. (annan jóladag). Farþegar með
henni: Einar Hjörleifsson (til Frakklands),
Ólafur Þ. Johnson verzlunarumboðsmað-
ur, Jón Þ. Sivertsen verzlunarmaður og
dönsku bankamennirnir Christensen og
Jörgensen, er lokið höfðu þá skoðunar-
gerðinni á landsbankanum, er þeir fram-
kvæmdu að miklu leyti með aðstoð rann-
sóknarnefndarinnar og f samvinnu við
hana. Hafa þeir lítið eða ekkert uppi
látið um árangurinn, enda áttu, er þeir
fóru, óunnið úr verkefni því, er þeir höfðu
safnað og fluttu með sér.
Rannsóknarnefndin
hefur ekki enn getað lokið við skýrslu
sína, því að formaður hennar, Karl sýslu-
maður Einarsson, hefur legið veikur síð-
an fyrir jól
Dáinn
er fyrir skömmu Magnús hrepp-
stjóri Þorláksson á Fossi á Síðu,
72 ára gamall. Var hann fæddur 15.
júlí 1837 á Sléttabóli á Brunasandi.
Faðir hans var Þorlákur Bergsson prests
hins gamla á Hörgsland Jónssonar, en
móðir hans var Kolfinna Magnúsdóttir,
systir Magnúsar dannebrogsmanns á Skapt-
árdal (d. 1890). Eptir lát föður síns stóð
Magnús Þorláksson fyrir búi móður sinn-
ar á Sléttubóli um hríð. En þegar Ólafur
umboðsmaður Pálsson flutti frá Hörgs-
landi og að Höfðabrekku 1869, gerðist
Magnús bóndi á Hörgslandi og bjó þar
lengi slðan, þar til hann flutti að Fossi
fyrir allmörgum árum. Hreppstjóri þeirra
Sfðumanna hafði Magnús verið um 30—
40 ár, fyrst í Kleifahreppi hinum forna
og sfðan í Hörgslandshreppi, eptir að
Kleifahrepp var skipt. Magnús var vin-
sæll maður og vel látinn, hægfara en
fyndinn í orðum og gamansamur, skýr
og skemmtilegur í umgengni.
Jarðarför
Hallgrfms biskups Sveinssonar fór fram
23. þ. m. (á Þorláksmessu) með allmiklu
fjölmenni. Séra Haraldur Níelsson hélt
húskveðjuna, en Þórhallur biskup Bjarnar-
son og Jens prófastur Pálsson ræður í
kirkjunni.
fslenzkar sagnir.
Sagnir úr Austfjörðum.
Eptir Pétur Sveinsson í Hamarsseli.
(Frh.). I.
Frá séra Vigfúsi Ormssyni á Valþjófsstað.
Vigfús prestur þótti heldur ágengur við
skógana f Fljótsdal. Selskógurinn í Víði-
vallalandi fremra stóð þá í sem beztum
blóma, þegar hann kom að Valþjófsstað,
en Valþjófsstaðarkirkja átti þar ítak sem
víðar, sem gamlir menn sögðu mér að
væri frá Stuttánni út að Dagmálalæknum,
en presti þótti það lítið, og vildi hafa út
að Klifalæk, og þann skóg hjó hann allan
upp, þar til hann var búinn með hann
gersamlega. Hann hafði flutt um hundrað
hesta árlega í eldinn á Valþjófsstað, fyrir
utan] það, sem gert var til kola, og svo
fór hann f Langhúsaskóg og Arnhallsstaða
og eyddi aflinu úr þeim í eldinn og kolin,
þvf sauðataðið lét hann allt ganga]á túnin.
Séra Vigfús hafði opt farið í fyrstu fjall-
göngur A haustin og stýrði þeim sjálfur,
og mikið hafði hann sýslað í gripahirð-
ingu á veturna, verið við allar heyjatök-
ur og svoleiðis, þvf hann var mesti fjár-
maður, og hann byggði fyrstur manna
fjárhús sín með görðum. Áður voru brúk-
aðar jötur f kofunum meðfram veggjum,
það er að segja: þar sem nokkur kofi var
til fyrir fullorðið fé, en það var nú ekki
víða húskofi, nema handa lömbum, þvf
fullorðinn fénað létu margir lifa og deyja
í skógunum. Séra Vigfús hafði tekið
sjálfur kúahey sitt mörg ár eptir að hann
var orðinn blindur; hann missti víst
snemma sjón, milli fimmtugs og sextugs.
Séra Gunnlaugur prestur á Hallorms-
stað hafði fé sitt á norðurafréttum og reið
í fyrstu tjallgöngumar með Vigfúsi presti,
og hafði undirmönnum þótt þeir stjórn-
samir f göngunum, klerkarnir. 1812 tók
séra Vigfús sér aðstoðarprest, stúdentStefán
Árnason prófasts að Kirkjubæ, og gipti
honum jómf'rú Sigríði dóttur sína, og ieistu
þau bú á Brekku f Fljótsdal og bjuggu
þar nokkur ár, líklega þangað til að Kjer-
úlf læknir kom þangað. Séra Vigfús hef-
ur líklega búið á Valþjófsstað fram um
1820 og gipti þar hjá sér syni sfna báða,
Guttorm stúdent og Einar. Hann kvæntist
jómfrú Þorgerði Jónsdóttur Þorsteinssonar
frá Melum í Fljótsdal, og reistu þau bú
fyrst á Skriðuklaustri, en þegar Bergvin
Þorbergsson, síðar prestur á Eiðum og
víðar, kom til klaustursins og varð klaust-
urhaldari þar, flutti Einar Vigfússon á
Víðivelli ytri og bjó þar til dauðadags og
átti Viðivellina og átti engin börn með
konu sinni. Guttormur stúdent og síðar
alþingismaður kvæntist jómfrú Halldóru
dóttur Jóns vefara. Hann bjó í sambýli
við föður sinn. Hann átti 7 börn með
konu sinni, 5 pilta og 2 stúlkur, sem öll
urðu fullorðin og giptust öll. Guttormur
var mikilhæfur maður bæði til sálar og
líkama. Hann byrjaði fyrstur manna á
jarðabótum í Fljótsdal og hélt þeim fram
með kappi, atorku og forsjálni, meðan
honum entist líf og heilsa, sem varð heldur
í styttra lagí, eins og svo margra nýtustu
íslands sona, og var Fljótsdalshéraði mesti
söknuður að honum, sem fleirum ágætum
dugandi mönnum á þessari öld. Feðgamir
fluttu svo á Arnheiðarstaði, þegar þeir fóru
frá Valþjófsstað, og bjuggu þar. Á næstu
árum eptir 1830 datt það í séra Vigfús að
fara að gipta sig öðru sinni, þegar hann
var búinn að vera ekkjumaður mörg ár
og það blindur. Hann ætlaði að gipta sig
ungfrú Guðnýju Árnadóttur Stefánssonar,
gamals bónda úr Fáskrúðsfirði. Árni sá
var faðir Þóru móður Jónasar skólastjóra á
Eiðum og fleiri barna. Guðný lifir enn (1894),
það eg veit, hjá dóttur sinni á Hvalsnesi
í Lóni á níræðisaldri. Eg var í Valþjófs-
staðarkirkju dálítill drengur, þegar séra
Vigfús ætlaði láta lýsa með sér og
jómfrú Guðnýju, og man svo vel eptir því,
þegar séra Stefán vísiprófastur átti að lýsa
með séra Vigfúsi og Guðnýju, af því mér
þótti það nokkuð einkennilegt, sem eg
hafði ei séð áður. Þegar embættisverkin
voru búin á stólnum, stóð prestur stund-
arkorn þegjandi. Prédikunarstóllinn var þá
uppi yfir altarinu. Þá stóð séra Vigfús upp
og klappaði með fingrum í stólinn. Þá
standa þeir báðir upp synir Vigfúsar prests
cg offra upp höndunum til prófasts, nefni-
lega, að hann skyldi þegja, og séra Stefán
gekk þá ofan úr stólnum, en séra Vigfús
gekk sótsvartur í andliti fram kirkjugólf
og út úr kirkjunni og inn í stofu. Og það
er nokkurn veginn víst, að margur hefur
fengið sting í hjartað, sem þá voru í kirkj-
unni, því margur vorkendi gamla prest-
inum, og öllu eldra fólkinu var sérlega vel
við hann og þótti hart gengið að honum
blindum og mæddum, að fá ekki þá á-
nægju, að eiga stúlkuna til að hjúkra sér í ell-
inni, því að stúlkan var góðmenni og vel
ættuð aptur í ætt sína. Það heyrði eg sagt,
að það hefði orðið ljóta rimman í stofunni,
þegar inn kom, á milli þeirra fjögra, því
allir voru geðstórir, þegar því tók að skipta.
Þetta var snemma um vortíma, að lýsing-
arnar áttu að fara fram. Það, sem eg heyrði
sagt, að þeim bræðrum hefði þótt að gipt-
ingu föður sfns, var það, að þeir voru svo
hræddir um, að hann mundi gefa Guðnýju
Víðivelli ytri f morgungjöf, en það vildu
þeir síður. Nú skrifaði séra Vigfús amt-
manni og spurði hann að, hvort prófastur
hefði ekki verið skyldugur til að lýsa. Séra
Vigfús hafði fengið það svar aptur frá amt-
manni, að prófastur hefði verið skyldugur
til þess, og það annað, að séra Vigfús
hefði mátt fara sjálfur upp í stólinn og lýsa
með sér og Guðnýju. Nú kom eptir þetta
svo mikið ósamlyndi upp á milli feðganna
lfklega út af þessu í tvlbýlinu, að Gutt-
ormur drelf sig á burtu frá Arnheiðar-
stöðum og fram á Geitagerðið, sem er
sameign við kristtjárjörðina Arnheiðarstaði,
og bar nú ekki neitftil tíðinda fyrst fram
eptir sumrinu, þar til Guttormur fór og sló
tún sitt og þurkaði á því töðuna og setur
upp í sæti, því tún varð alt slegið áður en
þurkað varð, setn opt vill verða. Nóttina
eptir kemur smali Guttorms inn í bað-
stofu á milli miðsmorguns og sólarupp-
komu, vekur Guttorm og segir honum, að
faðir hans séra Vigfús sé á túninu hans
með vinnufólk sitt og sé búinn að b’-'dg,
mikið 4af töðunni og hestar margir með
klifberareiðfærum, og muni honum ráð-
legast að koma á fætur, því faðir hans
muni víst ætla að flytja töðuna út á Arn-
heiðarstaði. Guttormur brást við fljótt og
vakti upp vinnumenn sína. Þegar þeir
komu út á túnið, var verið að láta upp á
fyrstu bestana. Guttormur heilsar upp á
föður sinn og spyr hann að, hvað hann
sé að láta gera, hvort hann ætli að láta
flytja töðuna á burt. „Já‘‘, segir prestur,
„eg þarf hennar sjálfur með‘‘. „Það megið
þér ekki gera mér að taka af mér töðuna“,
segir Guttormur. „Jú, eg tek hana“, sagði
prestur; „þú hefur enga byggingu frá minni
hendi á Geitagerði og eg fer með töðuna
út í Amheiðarstaði". (Meira).
Veðurskýrslnágrip
frá M. des. til 31. des. 1909.
des. Rv. íf. Bl. Ak. Gr. Sf.
24. -L. 4,5 +- 7,6 +- 5,o -+32 +- 4,o + 2,2
25. -T- 7,° +- 8,1 +- 7,4 +-U.5 -5-11,0 +■ 5,o
2Ó. -V 6,2 +•10,8 +-II.2 -v- 8,4 H-17,0 +- 6,7
27. -r 10,0 +-14,2 ^-15,0 -r-I2,0 -1-18,0 +-11,0
28. -r 9,0 +- 8,9 -+n,9 -+14,5 -5-22,5 +-11,1
29. + 3,o +- i,3 + i,5 +- 6.5 + 3,° ■+ 7,°
3°- + 3,5 + 6,0 + 4,° + 3,5 -f- 2,0 + 3,5
3i- + L5 + 0,8 + 2,0 + 2,0 +- 3,5 + 6,2
Innilega, þakka kona og börn
Péturs Pétnrssonar bæjargjaldkera
öllnm þeim, sem sýndu hluttekn-
ingu við fráfall hans og heiðruðu
útför hans á einn eða annan hátt.
Anna S. Pétursson. Kristín Pétursson.
Helgi Péturss.
Keniijilu byrja eg aptur 3.
janúar.
Anna S. Pétursson.
Hið ísl. kvennfélag
heldur fund í Iðnó mánudaginn
3. janúar næstk. kl. 8V2 e. h. Á-
ríðandi að konur mæti.
Gjaíir til Blómsveigasjóðs Por-
bjargar Sveinsdóttur:
Dánarminning Guðrúnar Brynj-
ólfsdóttur frá Melshúsum 83 kr.
50 aurar.
Frá hinu íslenzka kvennfélagi
53 kr., sem komið hafa inn fyrir
æfiminning ÞorhjargarSveinsdóttur.
Þokkaleg og liflleg stúlka get-
ur fengið atvinnu við inniverk.
Ritstj. vísar á.
Héh með er skorað á alla
þá, er fengið hafa sent kvœða-
safnið „Fjólu“ og enn ekki
hafa gert skilagrein um söl-
una, að gera það nú sem
altra fgrst og senda mér und-
irrituðum skýrslu um, hve
mikið þeir eiga osell af hók-
inni um nýjár, en borga það,
sem áður er selt að frádregn-
um 25°/o í sölulaun.
Reykjavík 9. des. 1909.
Hannes Þorsteinsson.
Eigandi og ábyrgðarm.:
Hannes Þorsteinsson
Prcntsmiðjan Gutenberg.