Þjóðólfur - 04.02.1910, Blaðsíða 3

ÞJOÐOLFUR.
19
Það er ekki einleikið, að í öllum stjórn-
málum landsins, sem rædd hafa verið frá
þeim tíma, er ekki eitt einasta þeirra,
nema ef til vill bannlagamálið, sem hann
hefur ekki tekið í þá hliðina, sem ver
gengdi og var til 'Otieilla tyrir landið, að
flestra áliti, og það með sllkum ofsa og
ólátum, að alt átti undan að láta. En
til hamingju fyrir landið, var hann altaf
i minni hluta, svo að hans skaðlegu af-
skifti voru brotin á bak aftur, þangað til
árið 1908, — þá tókst honum að villa
sjónir landsmanna í sambandsmálinu,
svo hraparlega, að hann náði saman
meiri hluta. Síðan hefur hann fengið
taekifæri til að sýna sinn inri mann,
frjálslyndi, sparsemi og stjórnarhyggindi
fyrir þjóðfélagið.
Seinni tlminn dæmir verkin
hans.
Bruninn í gasstðflinnl 1 Ham-
borg er hinn stórkostlegasti gasstöðvar-
bruni, sem nokkurn tíma hefur komið
fyrir, og er alveg einstakur 1 sinni röð.
Fjöldi fólks særðist brunasárum og marg-
ir dóu sökum þess, að kviknað hafði í
stórum birgðum af gasi.
Nýr gasgeymir, hinn stærsti 1 heimi, sem
i notkun er, og rúmar 200,000 cbm. af
gasi, bilaði þannig, að botninn 1 honum,
sem borinn var af hringmúr, sprakk á
kafla þeim, er enginn múr var undir.
(Botninn var kringlóttur og múrveggur
einungis undir jaðrinum). Astæðanerenn
ókunn. Gasgeymir þessi var með alger-
iega nýrri og óreyndri gerð, þannig, að
neðri hluti hans, vatnsþróin (Bassin) var
ekki alger vatnsgeymir, eins og vant er,
heldur var hún búin til úr tveim hringj-
um, hvorum innan í öðrum, og úr mið-
botninum, er hékk í lausu lofti. Millibil-
ið milli hringja þessara var fylt vatni og
undir þeim var múrveggurinn með glugga-
opum á. Þessa gerð höfðu menn valið
til þess að gera þróna léttari; með vana-
legri gerð hefði vatnið í henni eingöngu
vegið 70—80 þúsund smálestir. Þrátt fyr-
ir það, þó að gasgeymir þessi væri svo
óvanalega léttur (miðað við stærðina) hlýt-
ur að líkindum grundvöllurinn undir hon-
una að hafa sigið, og þar af leitt sprung-
an á miðbotninum. Á þann hátt gatgas-
ið streymt út í stórum stýl; komst það
í verkalýðsskúra r é 11 v i ð og kviknaði
í þeim, svo að verkamenn þeir, er þar
voru inni, voru, á einni svipstundu, stadd-
ir 1 geysimiklu eldhafi.
Gas það, er í gasgeyminum var, brann
út með stórum, háum loga, en að öðru
leyti skemdist hann sjáifur mjög litið, og
tilsýndar lítur hann nákvæmlega eins út
eftir brunann sem fyrir. (Ljósmyndir af
gasgeyminum og brunanum, geta menn
fengið að sjá hjá .undirrituðum). Annar
jasgeymir minni, er stóð þar rétt hjá,
brann einnig (gasið úr honum).
í hinni opinberu skýrslu um málið frá
Hamborg, er sagt svo frá. að peningatjón
ait bæti ábyrgðarfélagið. Rekstur gas-
stöðvarinnar gat haldið áfram. Gert verð-
ur við gasgeyminn á skömmum tíma.
Neita verður spurningu þeirri, hvort
Hkt slys geti komið fyrir hér, sökum þess,
að:
1. hér er að ræða um gasgeymi, sem
einungis er 133. hluti hins að stærð, þess
vegna koma ekki til greina lík öfl eða
þungi,
2. gasgeymirinn er lítíll og gerðin og
verkið þar af leiðandi einfalt og marg-
reynt; mál öll, bjálkar, járnplötur og hnoð-
naglar samsvara hinum nákvæmlega settu
reglum þýsks félags gas- og vatnsfræð-
inga. En þar á móti var búinn til í
Hamborg gasgeyrmr stærri og með ann-
ari gerð, en nokkurn tíma áður hefur
reynt verið.
Fundarboð.
Almennir kjósendafundir fyrir Reykjavík út af bankamálinu
verða haldnir þannig:
1. Fyrir Þingholtin að meðtöldu Bankastræti, Skólavörðustíg, Njáls-
götu og Grettisgötu, sunnudaginn 6. Febr. kl. 8 siðdegis í Góð-
templarahúsinu.
2. Fyrir hinn hluta Austurbæjarins (Laugaveg allan og alt þar fyrir
neðan) Mánudag 7. Febr. kl. 8 síðdegis sama stað.
3. Fyrir Vesturbæinn og Miðbæinn (allir fyrir vestan læk) Þriðjudag-
inn 8. Febr. kl. 8 síðd. á sama stað.
Alþingismenn bæarins eru sérstaklega boðnir á alla fundina.
Alþingiskjósendur geta vitjað aðgöngumiða, sem hljóða upp á
nafn, í Góðtemplarahúsinu, frá því á Laugardag til þess á Þriðjudag,
kl. 11—7 hvern dag.
Engum verður hleypt inn nema hann hafi aðgöngumiða og
sé alþingiskjósandi, á því svæði, er fundurinn er fyrir.
Reykjavík 4. Febr. 1910.
Jón Jónsson álþm. Jón Porláksson verkfr. Pétur Zóphóníasson ritstj.
Porleifur H. Bjarnason kennari. Pétur Porsteinsson verkstjóri.
Bjarni Jónsson snikkari. Bergsteinn Magnússon bakari. H. Hafstein alþm.
Karl Nikulásson versl.stj. Ól. Runólfsson bókhaldari.
Jóh. Jóhannesson kaupm. Jes Zimsen kaupm. Bjarnhéðinn Jónsson.
Porsteinn Gíslason ritstjóri. Siggeir Torfason kaupm.
Arinbj. Sveinbjarnarson bókbindari. Baldvin Einarsson aktygjasm.
Jón Ólafsson alþm. Sig. Björnsson kaupm. Jón Helgason kaupm.
Gísli Porbjarnarson verslunarm. Kristján Teitsson trésm.
Jón Stefánsson skósm. Kristófer Sigurðsson járnsm.
Ólafur Sveinsson úrsmiður. Kristján S. Sigurðsson trésmiður.
5. Sigfússon kaupm. Jón Hermannsson úrsmiður.
Jóhannes Magnússon verslunarm. Sigurjón Sigurðsson trésm.
Jón Ölafsson skipstjóri.
3. gasgeymirinn hér stendur á fastri
klöpp og
4. fyltur vatni 7’/« meter að dýpt (en
það er einungis c. 1,700 smálestir að
þyngd).
5. nálægt gasgeyminum verða ekki
bygð nein hús, svo að þó alt gasið úr
honum streymi út 1 einu, þá er nóg loft-
rými til þess að gera það óskaðlegt, og
engin hús eru svo nálægt, að gasið geti
safnast saman í þeim og þar kviknað f
þvL
Hér er því að ræða um gasgeymi, sem
ekki var neitt sérlega örðugt að reikna
út og búa til, heldur er hann eins og
mörg þúsund gasgeymar í öðrum bæjum,
svo að ekki ér hægt að segja, að reynsl-
una vanti.
Að sjálfsögðu sér rekstursfirmað um
tryggingu hans og eins um reglulegan og
hagkvæman rekstur stöðvarinnar í heild
sinni. Það hefir aflað sér víðtækrar
reynslu með byggingu og rekstri gas-
stöðva sinna.
E. Schoepke, verkfræðingur.
Enginn aðsúgur
nefnist smágrein, er ísaf. flytur og byrj-
ar svo:
„Alveg hefir farið eins og spáð var um
daginn, að ekki hefur bólað á nokkrum
minsta hræðsluaðsúg að bankanum eftir
það, er birt var niðurstaða bankarann-
sóknarnefndarinnar.
Ekki komið nokkur hræðsla heila viku
til að taka út úr sparisjóði bankans nokk-
urn eyri umfram almenna venju.
Traustið á bankanum ekki rninkað hót
við það, er sannleikurinn var ger heyrin-
kunnur hreinskilnislega og afdráttarlausf".
Það er þess vert, bæði fyrir Isafold og
aðra, að gera sér fyllilega og nákvæm-
lega ljóst, af hverju þetta stafar.
Er þetta af trausti á gömlu bankastjórn-
inni, nýu bankastjórninni, landstjórninni
eða hverju;?
Því er fljótt svarað. Það er af því, að
allir viðskiftamenn bankans bera ekkert
traust til ráðherrans og trúa ekki einu
orði at öllu því, er ísafold hefir þvaðrað
i um bankann fyrir hans munn.
Ef menn tryðu því, að 400,000 kr. væru
tapaðar, og varasjóður væri veðsettur, þá
hlytu allir að taka fé sitt útúr bankanum,
því með hverju ætti bankinn að greiða
tap sitt, þegar það, sem á að vera fljót-
seljanlegt og ætlð til staðar til þess að
greiða með tapið er veðsett.
Það vita allir, að ef eg skulda Árna
1000 kr., þá get eg ekki greitt honum
skuldina með sparisjóðsbók, þótt í bók-
inni sé nóg fé, ef eg hefi veðsett hana,
fengið lán út á hana. Eg yrði fyrst að
greiða þá skuld að fullu, svo eg gæti náð
1 bókina til afnota, og hafið úr henni féð.
Eins er hér. Landsbankinn yrði fyrst
að greiða Landmandsbankanum skuld
sína, áður en veðdeildarbréfin yrðu leyst
úr veðinu. Og svo kemur sala á þeim til
að fá féð til að greiða með tapið.
En fólk, sem betur fer fyrir bankann
trúir ekki ráðherranum og málgagni hans,
það treystir þar betur gömlu bankastjórn-
inni, og þess vegna er enginn aðsúgur að
bankanum.
Og svo finst þvi harla lítið til skýrsl-
unnar koma í heild sinni.
Ef rannsóknarnefnd og ráðherra væri
trúað, þú væri alt traust á bankanum far-
ið. Ef álit dönsku bankamanna hefði
farið í sömu átt og rannsóknarnefndar-
innar, þá hefðu ekki viðskifti Landsbank-
ans og Landmandsbankans haldist ó-
breytt.
Þetta skilur og sér hver tnaður.
Þess vegna er enginn aðsúgur.
Þess vegna stendur Landsbankinn enn,
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir ráðherra til
að vinna bug á honum.
Sakargiftirnar 22. IveÉer.
í síðasta blaði Þjóðólfs var það sýnt
og sannað, að fyrir ráðherra lá eigi skýrsla
frá ransóknarnefnd Landsbankans 22.
Nóvember síðastliðinn um annað en víxil-
kaup starfsmannanna dags. 16. Nóv. og
gerðarbókarbréfið dags. 21. Júní.
Eftir öðrum sökum gatráð-
herra því eigi hafa dæmt banka-
s t j ó r n i n a.
En þessi atriði eru bæði, eins og marg-
sýnt er, hreinasta hégilja og marghrakin
bæði.
ísatold, ráðherramálgagnið, finnur og
þetta, og er að reyna að breiða yfir það
með því, að nefndin hafi þá verið búin
að skýra ráðgjafa munnlega frá öllum
þeim atriðum, sem 1 nefndarskýrslunni
standa, en þar með viðurkennir blaðið og
þar með ráðherra, að skrifleg skýrsla hafi
eigi legið fyrir um annað en það, er
Þjóðólfur tók fram.
Ráðherra viðurkennir þar með, að Þjóð-
ólfur hafi farið með rétt mál, því á munn-
legri umsögn gat hann, sem ráðherra eigi
bygt, þaðan af síst jafn frekjulega og
svívirðilega auglýsing og þá, er hann
gaf út.
En nú vill svo til, að sýna má og
sanna, að ísafold fer í þessu atriði með
rangt m á 1. Engin nýlunda er það
hjá þvl heiðursverða málgagni, en í jafn-
miklu máli og hér er um að ræða, og
blaði er þykist vera gott, ætti slíkt ekki
að eiga sér stað.
Það er nefndarskýrslan sjálf, er sannar
þetta atriði, og sýnir ósa'nnindin í ráð-
herrablaðinu.
Ráðherrablaðið segir að nefndin hafi
munnlega verið búin að skýra frá ö 11 -
u m atriðum skýrslunnar.
Hér skal aðeins bent á eitt atriðið að
sinni.
Það er veðsetning varasjóðs. Það hefir
verið notað sem aðalatriði í ísafold,
höfuðsyndin er til grundvallar lægi fyrir
ráðstöfun ráðherrans.
Nefndin segir um þetta atriði í skýrslu
sinni (sjá bls. 69): »Ár 1909 Þriðjudaginn
23. Nóvember) var fundur settur og
haldinn af ransóknarnefnd Landsbankans
í Landsbankanum kl. 9 f. h. . , . Þá tók
nefndin fyrir að ransaka þetta atriði ná-
kvæmlega (veðsetning varasjóðs, trygg-
ingu við Landmandsbanken) og kom þá
1 ljós«.
Nú liggur það f hlutarins eðli, að ran-
sóknarnefndin hefir ekki getað verið búin
að gefa ráðherra skýrslu, hvorki munn-
lega eða skriflega, um það, sem hún er
að rannsaka eftir að afsetningin
hefir farið fra'm, og sögusögn ráð-
herrablaðsins um þetta atriði er því ger-
samlega röng, og það hefir blaðinu verið
mjög vel kunnugt, þótt það flytji þetta til
afsökunar ráðherra.
Skýrsla Þjóðólfs um þetta efni stendur
því að fullu og öllu óhrakin, að þær einu
sakir, er ráðherra hafði hinn 22. Nóv.
s. 1. var víxilkaupaskýrsla nefndarinnar,
sem eins og Isaf. segir, er smáatriði, á
ísafoldarmáli: seinskisvert og stuðnings-
laust slúður*. Svo orðar húu það sjálf
29. f. m. Og sú sakargift, er ísaf. titlar
svo, hún er sannarlega ekki mikils virði.
Þó hleypur ráðherra eftir þessu »einskis-
verða og staðlausa slúðri«, og eftir því
einu víkur hann bankastjórninni frá.
Dálaglegar aðfarir, eða hitt þó heldur.
En hvers er að vænta af þeim manni?
Þaðan býst víst enginn við öðru!
Traust á ráðherra er hvergi!
Fyrirlitning og lítilsvirðing rfkir í þess
stað.
€rlenð simskeyti
. til Þjóðólfs.
Samgöngumálaráðherran danski,
Jensen Onsted, hefir beðist lausnar
frá embœtti.
Rosenstand, einkaritari konungs,
er dáinn, en í hans stað kominn
fyrverandi stjórnardeildarformaður
Krieger.
Á Grikklandi er kvatt saman til
þjóðfundar.
Frjálslyndi flokkurinn hefir náð
titlum meirihluta við kosningarnar
á Englandi.