Þjóðólfur - 09.03.1910, Blaðsíða 2

3«
I’JOÐOLFUR
verið birt sarntal við hr. Bjarna Jónsson,
og eftir því að dsema hefir hann látið 1
Tjósi pólitiskar skoðanir viðvlkjandi satn-
bandi Danmerkur og íslands, sem lltt
geta samrýmst stöðu hans sem opin-
ber ráðanautur Islands (sbr. meðfylgjandi
fylgibréf)*. — Með bréfinu fylgdu fylgi-
bréf, sem sýna þetta.
»Hafi hr. Bjarni Jónsson í raun ogveru
sagt slíkt, sem er miður vel hugsað, sem
ráðaneytið hefir reyndar enga sönnun
fyrir, erum við þess fullvissir, að hið
heiðraða stjórnarráð — sem eflaust mun
vera sammála um, að sllk ræðukorn séu
óheppileg frá opinberum fulltrúa, muni
sjá um, að slíkt komi ekki aftur fyrir.
Samkvæmt ofangreyndu leyfum við okk-
ur að fara þess á leit við stjórnarráð Is-
lands, að það tilkynni^utanríkisráðaneyt-
inu skipunarbréf hr. Bjarna Jónssonar sem
viðskiftaráðanauts.
Jafnframt svari hins heiðraða stjórnar-
ráðs er beðið um að fylgibréfin verði
endursend.
Erik Schavenius*.
Svar gegn bréfi þessu frá stjórnarráðinu
fslenska er dagsett 17. Desember og hljóð-
ar þannig:
»Um leið og við endursendum hin 3
fylgibréf viðvikjandi íslenska viðskifta-
ráðanautnum erlendis, sem fylgdu bréfi
hins kgl. ráðaneytis frá 10. f. m., og send-
um þýðmgu skipunarbréfs þess.sem gildir
fyrst um sinn fyrir hann, sleppum við
ekki að taka það fram, að það stafar
af leiðinlegri gleymsku, að það hefir ekki
fyr verið sent utanríkisaáðaneytinu.
Eins og skipunarbréfið greinilega sýnir,
liggur pólitisk starfsemi fjarri
verksviði viðskiftaráð a n auts
ins, og e r þ a ð þ ví m j ö g m i ð ur
farið, ef hann, sem stjórnarráðið efast
um, hefir látið sér sllk pólitisk orð um
munn fara, viðvlkjandi sambandi Dan-
merkur og Islands, eins og stóð í þeim
blaðaúrklippum, sem sendar voru hingað;
þess vegna höfum við lagt drög fyrir, að
slíkt ekki komi fyrir aftur, og ef svo fer,
verður hann strax — samkvæmt 6. gr. í
skipunarbréfinu — kallaður heim.
Björn Jónsson*.
Þetta er, eins og sjá má, fullkomlega
sama skoðun og Danir hafa. Þessu næst
hefir hinn háttv. utanrlkisráðherra þ. xx.
Jan. svarað bréfi þessu, þar sem er fyrst
stutt yfirlit yfir bréf íslenska ráðherrans,
og því næst nokkrar athugasemúir. Svar-
ið er á þessa leið:
»Utanrfkisráðaneýtið viðurkennir hér
með, að hafa tekið á móti bréfi frá hinu
kgl. stjórnaráði dags. X7. f. m., viðvíkj-
andi hinum íslenska viðskiftaráðanaut er-
lendis. í bréfi þessu skýrir stjórnarráðið
frá, að það stafi af gleymsku, að utan-
ríkisráðaneytinu hafi ekki- fyr verið sent
bráðabirgðarskipunarbréf ráðanautsins,
ennfremur að pólitisk starfsemi, eins og
skipunarbréfið sýni, liggi fjarri verksviði
viðskiftaráðanautsins. Stjórnarráð íslands
hafi þess vegna lagt drög fyrir, að við-
komandi framvegis ekki láti sér slík póli-
tisk orð um munn fara, um sambandið
milli Danmerkur og íslands, eins og stóð
í þeim blaðaúrklippum, sem sendar voru
héðan; og ætli, af svo færi, samkv. 6. gr.
1 skipunarbréfinu, strax að kalla hann
heim«.
Þetta er yfirlit, staðfesting þess, sem ís-
lenski ráðherrann hafði svarað, en svo er
bætt við:
»Það hefir verið ráðaneytinu ánægja að
heyra, að stjórnarráð Isiands er á sömu
skoðun og utanrfkisráðaneytið í máli þessu.
En þar sem hið kgl. stjórnarráð í nefndu
bréfi lætur í ljósi efa, hvað viðvíkur frá-
sögn blaðanna, álítur utanríkisráðaneytið
í sambandi við þetta, að það verði að
vekja eftirtekt stjórnarráðsins á tveimur
innlögðum greinum, sem birst hafa með
nafni Bjarna Jónssonar. Önnur í blaðinu
»Politiken« frá 27. Nóv., en hin í blaðinu
»Dannebrog« frá 3. þ. m.; í greinum þess-
um talar viðskiftaráðanauturinn í sama
anda, eins og í margnefndum blaðaúrklipp-
um. Utanríkisráðaneytið telur víst, að
báðar þessar greinar hafi birst í blöðun-
um, áður en viðskiftaráðanauturinn hafði
móttekið skipanir hins kgl. stjómarráðs í
þessu máli.
Erik Scavenius«.
Svona er þá síðasta ásigkomulag þess-
ara samninga, og býst eg við, að flestir
verði ánægðir með, hvernig farið hefir
verið með mál þetta.
Loks skal eg, hvað viðvíkur 4. spurn-
ingunni, kennarastöðunni, taka það fram,
að það er misskilningur, að spurningin
um veitingu hennar, þannig eins og hún
hefir verið sett fram opinberlega, nokkurn
tfma hafi verið sett í samband við spurn-
inguna um viðskiftaráðanautinn og starf-
semi hans. Það sést af þvf, sem eg rétt
nú skýrði frá, að spurninguna um ráða-
nautinn hefir ráðaneytið athugað alveg
sérstaklega, án þess að önnur mál kæmu
þar nærri.
Eins mun veiting kennaraembættis-
ins við Kaupm.hafnarhaskólann verða.
Það er, eins og hinn háttv. frsm. tók
fram, ástæða til yfirvegunar, og þessar
yfirveganir verða algerlega sjálfstæðar, ó-
viðkomandi öllu, nema því, sem að ætl-
un ráðaneytisins á að eiga sér stað, þeg-
ar velja á þann besta, og mestan hæfi-
leikamann, og veita honum stöðuna.
N. Neergaard (frsm.): Eg þakka
hinum hæstv. forsætisráðherra fyrir svör
hans viðvíkjandi fyrirspurnunum, og verð
að segja, að mér finst þau fullnægjandi.
Eg skal ennfremur láta í Ijósi, að það
gleður mig, að orð hins hæstv. ráðherra
bentu á, að þessi stjórn, eins og hin fyrri,
ætli að vinna með góðri samvinnu við
þjóðþingið viðvíkjandi málefnum íslands,
svo að ekki verði vart flokkadrætta í
þessu máli, og þannig, að í sambandinu
við Island standi einn danskur vilji, sem
mun láta virða sig í þeim samningum,
sem gerðir kunna að verða. Eg er ánægð-
ur með svör hins hæstv. ráðherra, og á-
nægður með stefnu þá, sem er fólgin í
því, að við verðum að vera fastir fyrir,
eins og hingað til hefir verið.
Fleiri tóku ekki til máls.
Xenningar ,fjallkonunnar‘
2*. Febr. þ. á.
Bankalögin 1909. Stjórnarskrár-
og landsréttindabrot.
Hr. Björn Jónsson ráðherra sekur
um brotin.
í Fjallkonunni 22. Febr. þ. á. er grein-
arkorn, sem nefnist „Greining valdsinsu,
og nefnist höf. » Trapezomasix«.
Aðalinntak greinar þessarar er það, að
bankalögin. bæði lögin frá 1885 og hin
nýu frá 1909, hafi stjórnarskrárbrot að
geyma. Þetta fær höf. á þann hátt, er nú
skal greint:
„Stjórnarskráin segir:
»Framkvœmdarvaldið er hjá konungi
er lœtur ráðherra framkvœma pað fgrir
sína höndn. Nefning gœslastjóra Lands-
bankans er umboðseðtis (p: hegrir undir
/ramkvœmdarvaldiðj. Pess vegna á kon-
ungur (eða umboðsmaður hansj að nefna
gœslustjórana, en ekki alpingi. Ákvœði
bankalaganna 18. Sepi. 1885 og l. nr. 12,
9. Júlí 1909, er fela alpingi nefning gœslu-
stjóranna, er pví stjórnarskrárbrolv.
Ef þetta er rétt, hver ber þá ábyrgð á
þessu stjórnarskrárbroti? Þingið verður
ekki sótt að lögum, fyrir það af þvf að ekk-
ert ákæruvald er til í lagaskilningi gagnvart
þinginu eða einstökum þingmönnum, er
krafist geti málshöfðunar eða dóms fyrir
það, hvernig þingmenn noti sfn pólitisku
réttindi, o: ef þeir samþykki óheppileg lög
eða geri löglausar ráðstafanir sem þing-
menn. Þetta er galli á stjórnarskrá vorri,
en það verður svo að vera. Og ritstj.
Fjallk. sem sat á síðasta þingi, má þakka
fyrir, að enginn getur kært hann fyrir
dómi, fyrir það, að hann samþykti stjórn
arskrárbrotið, sem eftir dómi Fjallk.höf.
felst f bankal. 1909. Einstakir þingmenn
bera því ekki lagaábgrgð á þvf, þótt þeir
samþykki lög eða aðrar ráðstafanir þings-
ins, er brjóti bág við stjórnarskrána, án
þess að þeir fari með málið sem stjórnar-
skrárbreytingu. Þingmenn bera aðeins
siðferðislega ábgrgð á slíkum ráðstöfunum.
Kjósendur þeirra geta launað beim það
með því, að hafna þeim við næstu kosn-
ingar.
Bankal. 1909 eru borin fram af meiri
hluta þingsins, flokki hr. Björns Jónssonar.
Hefir meiri hlutinn því brotið stjórnar-
skrána, og gjalda kjósendur honum það
væntanlega, þeir sem trúa kenningum
Fjallk.höfundarins.
En hver ber þá ábyrgð á stjómarskrár-
brotinu?
Ekki konungur, þó að hann hafi undir-
skrifað lögin, því að hann er ábyrgðar-
laus.
Þá er einn möguleiki eftir, og hann er
sá, að ráðherrann, hr. Björn Jónsson, ber
lagalega ábgrgð á brotinu (og auðvitað
siðferðislega ábyrgð líka, þar sem hann
var þingmaður og einn þeirra, er sam-
þykti lögin 1909), því að ráðherrann ber
samkv. stjórnarskránni ábyrgð fyrir al-
þingi á stjórnarathöfnunum (stjórnskipun-
arl. 3. Okt. 1903, 2. gr.
1885 braut Nellemann því stjórnar-
skrána, er hann réði konungi til að stað-
festa bankal. 1885.
1909 braut Björn Jónssqn stjórnarskrána,
þegar hann réð konungi til að samþykkja
lögnr.12, 9. Júlí 1909 —efkenning Fjallk.-
höf. er rétt.
Hr. Björn Jónsson hefir útvegað kon-
ungs undirskrift undir stjórnarskrárbrot
(sbr. lögnr. 2, 4. Mars 1904, 2. gr. a-lið um
ráðherraábyrgð) og varðar það embættis-
missi eða sektum frá 500—5000 kr., ef
málsbætur eru (sömu lög 5. gr.).
Það er hörð ákæra, er flokksblað ráð-
herra, Fjallkonan, ber hér á hann, því að
líklega dettur Fjk. höf. ekki í hug, að af-
saka ráðherra með því, að hann hafi ekki
þekt eða ekki átt að þekkja stjórnarlög
landsins.
Það er líka hörð ákæra, er Fjk. ber á
meiri hlutann, og þar á meðal sjálfan rit-
stj. Fjk., hr. Benedikt Sveinsson.
2. þingm. Reykvíkinga, hr. Magnús
Blöndahl var framsögumaður laganna 1909
í neðri deild. Hann er því meðal þingm
einn höfuðpaurinn að stjórnarskrárbrotinu.
Ennfremur segir Fjk.höf., að það hafi
verið pvert ofan i landsrctlindi landsins,
að þingið tók framkvæmdarvaldið afkon
ungi, er það rænti hann þeim rétti, er
hann hafði samkvæmt stjórnarskránni til
að skipa gæslustjórana.
Eftir því hefir það verið pólitiskt glap
ræði, að draga þessa hönk úr höndum
konungs. Það gengur næst landráðum,
því að alt, sem miðar til þess að rýra
landsréttindin eða skerða, hlýtur að skoð-
ast frá því sjónarmiði.
Þetta hefir þá sjálfstæðisflokkurinn gert
á þingi 1909!
Og þetta kemur úr hörðustu átt, frá
sjálfri Fjk. Hún ásakar sína flokksmenn
og sinn eiginn ritstjóra um það, að þeir
og hann (ritssj.) hafi brotið bág við og
skert landsréttindi íslandsl!
Og hver ber svo lagalega ábyrgð á þessu
pólitiska glapræði?
Það gerir sjálfstæðisráðherrann, herra
Björn Jónsson.
I áðurnefndum ráðherraábyrgðarlögum
4. Mars 1904, 2. gr. c-lið er lögð refsing
við því, ef ráðherra verður þess valdandi,
að nokkuð það sé ráðið eða framkvæmt,
ef skert getur frelsi eða sjálfsforræði lands-
ins.
Og alt það, er skerðir landsréttindin
getur skert frelsi eða sjálfsforræði landsins.
Enginn myndi hafa trúað því, að annað
flokksblað ráðherra hér í bænum myndi
bera hann slíkum sökum.
Björn Jónsson hefir, eftir kenningu
Fjk.höf., framið tvö/alt brot: í) útvegað
konungsundirskrift undir stjórnarskrár-
brot og 2) með því brotið bág við lands-
réttindi íslands.
Þetta er ærið nóg til að dæma ráðherra
frá embætti samkv. 5. gr. ráðherraábyrgð-
arlaganna, ef satt væri.
Ovitrir menn munu ef til vill svara þessu
svo, að ráðherra hafi verið skylt að út-
vega bankalögunum konungsstaðfestingu,
eða með öðrum orðum, að ráðherra hafi
verið skylt að framkvæma vilja meiri hluta
þingsins.
Þeir sömu menn halda því þar með
fram, að ráðherra sé skyit að brjóta stjórn-
arskrána og vega að landsréttindum lands-
ins, ef alþingi skipar honum að gera það,
án þess að það hafi fyrst breytt stjórnar-
skránni á löglegan hátt; en um sllka
breytingu á stjórnarskránni er hér ekki
að ræða, eins og Fjk.höf. líka tekur fram.
Allir sjá, hversu hættuleg þessi kenning
væri. Samviskulaus ráðherra og samvisku-
laus meirihluti þings gæti á þennan hátt
ábyrgðarlaust að lögum framið hverja svi-
virðingu á fætur annari, sem það eða ráð-
herra lysti, framið ráðstafanir, sem steyptu
landsréttindunum í glötun, og stjórnar-
skrár yrðu þá ekki annað en pappírsgögn,
sem æðsti valdhafi landsins og löggjafar-
valdið gæti gengið fram hjá með hæðnis-
brosi. Orðtak þeirra yrði: Við erum
hafnir yfir stjórnarskrá og um landsrétt-
indin varðar okkur ekkert.
Og hastarlegt er það, að hr. Björn Jóns-
son skyldi ekki einu orði benda flokks-
mönnum sínum á stjórnarskrárbrotið, sem
þeir frömdu, þegar þeir samþyktu banka-
lögin 1909- Þó er það enn hastarlegra, að
hann skyldi sjálfur gjalda jákvæði sitt við
slíkum lögum, sllku stjórnarskrár- og lands-
réttindabroti!
Það var leitt fyrir flokkinn og ráðherra,
að höf. F'jk.-greinarinnar skyldi þá ekki
vera búinn að uppgötva þessa kenningu
sína. Þá hefði hann vitanlega bent þeimi
á brotið
Athugasemdir
um
sóknargjaldalögin.
Með sanngirni getur varla nokkur maður
þvl neitað, að nýu lögin um sóknargjöld
séu mikil réttarbót frá því sem áður var.
Gömlu gjöldin voru svo ranglát, að þau
komu alloft þyngra niður á fátæklinginn
en efnamanninn. Þar til má nefna dags-
verkið og svo einnig lambsfóðrið, er lá
jafn þungt á öreiga kotbúa sem stórauð-
ugum óðalsbónda o. fl., o. fl. Félags-
skapur fyrir trúarbrögðum er alveg per-
sónulegt mál einstaklingsins, og er þá
réttast að gjöldin til að styðja hann séu
líka persónuleg. í öllum frjálsum félög-
um, er menn bindast alveg sjálfrátt, eru
árstillögin á mann vanalega jöfn, og svo
mun það vera og í flestum fríkirkjufélög-
unum, að svo miklu leyti sem þau lifa-