Þjóðólfur - 22.04.1910, Blaðsíða 1

62. árg.
Reykjavík,
Föstudaginn 22. Apríl 1910.
M 17.
mótor-steinoliu á @ i »ia?
Þá sem eg sjálfur álít vera besta, eða þá, sem seljand-
inn segir að sé best?
Auðvitað nota eg þá olíu, sem eg sjálfur af eigin reynslu veit
að er áreiðanlega langbest, nefnilega
Gylfie mótor-steinoliu
frá
Skandinavisk-Amerikansk Petroleums Aktieselskab,
Kongens Nytorv 6. Köbenhayn.
Ef þér viljið reyna Gylfie-mótor-steinolíu, mun kaupmaður yðar
útvega yður hana.
Gleðilegs sumars óskar
Þjóðólfur öllum lesendum
sínurn.
Ráðherra íslands.
Tvíliöiðinn.
Eins og menn muna, tók kapt. Schack
til máls um íslandsmál við fyrstu um-
ræðu fjárlaganna í þjóðþinginu. Hafði
hann margt að athuga við framkomu
Björns Jónssonar. Meðal annars fann
hann sterklega að því, að hinn svonefndi
verslunarráðunautur, alþm. Bjarn Jónsson
frá Vogi, skuli hafa leyfi til aðlátaopin-
berlega í ljósi Danahatur sitt og skilnað-
arskoðanir, bæði í ræðu og riti.
Lofaði danska stjórnin því, að leita
upplýsinga um mál þetta hjá ráðherraís-
lands, og við 2. umræðu fjárlaganna lýsti
forsætisráðherrann því yfir, »að hann
heíði átt því láni að fagna, að mæta
algerlega sömu skoðun« hvað
máli þessu viðviki hjá sínum ísl. félaga.
Og hann las upp bréfaviðskifti um ráða-
nautinn, sem farið höfðu á milli utan-
ríkisráðaneytisins danska og ráðherra Is-
lands. Samkvæmt því virtist það eng-
um vafa undirorpið, að Björn Jónsson
ráðherra í raun og veru vildi koma vel
fram í máli þessu.
En hinir síðari viðburðir hafa farið í
aðra átt.
Bréf það hið fyrnefnda, þar sem Björn
Jónsson lét svo alúðlega álit sitt 1 Ijósi
viðvíkjandi viðskiftaráðunautnum, athug-
aði alþm., ritstjóri Skúli Thoroddsen í
Þjóðviljanum. Var það að hans dómi
alt of góðviljað í garð Danmerkur. Og
þess vegna skrifar »ísafold«, blað ráð-
herrans, sem hefir son ráðherra að rit-
stjóra, á þessa leið (ísaf. s/3 ’io):
»En að honum sé af ráðherra meinað
að láta í ljósi skoðanir sínar á sjálfstæðis-
máli voru, og segja frá þeirri baráttu
vorri, eins og Þjóðv. virðist halda, það
nær engri átt. — Nægir 1 þVí efni að
benda til hinna skorinorðu greina, er
Bjarni hefir skrifað í mörg sænsk, norsk
og dönsk blöð um sjálfstæðismálið, og
mun stjórnin síður en svo hafa amast
við þeim«.
Hversu undarlega þetta hljóðar, munu
menn sannfærast um, þegar það er borið
saman við hið fyrnefnda bréf ráðherrans
til utanríkisráðherrans. Þar segir svo:
»Svo sem erindisbréfið skýrlega ber
»með sér, á viðskiftaráðunauturinn a 11 s
»ekkert að fjalla umpólitík
»og verðum vér því að telja það
»mjög miður farið, ef hann, sem
»stjórnarráðið efast um, hefir viðhaft
»sllk pólitisk ummæli um sam-
sbandið milli Danmerkur og íslands
»sem þau, er standa í hingaðsendum
»blaðaúrklippum ; höfum vér fyrir
»því gert ráðstöfun tilþess,
»a ð það komi ekki oftar fyrir,
*og beri það við, mun hann
»samkv. 6. gr. erindisbréfsins t a f a r-
»laust verða kvaddur heim«.
Það er víst varla unt að hugsa sér
tvenn ummæli mótsettari hvert öðru.
Þegar ráðherrann 1 brjefi sínu efaðist um,
að ráðunauturinn hefði látið sér slík orð
um munn fara, — þar var verið að tala
um, hvað annar maður hafði eftirhonum,
— voru honum sýndar greinar, sem birst
höfðu í »Pólitiken« og »Dannebrog« und-
irskrifaðar af Bjarna Jónssyni sjálfum. Og
andinn 1 greinum þessum er hinn sami
og í hinum fyrnefndu blaðaúrklippum.
Og þegar ísaf. jafnvel g o r t i r af þess-
um greinum, virðist svo sem ráðherrann
vilji bæta ruddalegri hæðni gegn Dan-
mörku og þjóðþingi — við fúlustu tvö-
feldni.
Eftir slíka framkoma, virðist það rétti-
lega til orða tekið, eins og Schack kap-
teinn gerði við 3. umræðu fjárlaganna, að
Björn Jónsson sé eins og maður með
tveimur andlitum, annað síbrosandi og
elskulegt, sem hann snýr að Danmörku,
en annað sem snýr að Islandi og segir
við íslendinga með djarflegum grettum:
»Þið skuluð ekki hugsa neitt um það,
sem eg segi við Dani, því það hefir ekki
minstu þýðingu«. '
Ætla mætti, að íslendingar yrðu fljótt
fullsaddir á sllkum manni, hvort sem þeir
eru velviljaðir 1 garð Dana eða ekki.
Danir eru fyrir löngu búnir að sjá, að
einungis er hægt að líta á hann með
hinu mesta vantrausti, bæði persónulega
og pólitískt. Og þjóðin verður, án nokk-
urs tillits til innanlands-deilumála, að
heimta, að danska stjórnin láti í ljósi
sama vantraustið, og hagi sér að öllu
leyti eftir því.
A t h g r. Grein þessi er lauslega þýdd
úr Dannebrog. Álítur Þjóðólfur að það
sé gott, að sem flestir sjái hvert álit ráð-
herra hefir ytra, og hver orsökin er að
álitsleysi hans. Hún sést svo skýrt í
grein þessari; það er tvöfeldni og óorð-
heldni, er eyðileggur álit hans.
„frœðslumál barna“.
Eftir séra Ófeig Vigfússon.
(Frh.). -----
En nú kemur önnur ástæðan, sú, að
sameining prests- og kennara-starfsins
mundi valda sundrung 1 fræðsluhéruðum.
Eg held, að þessi hræðilega ástæða
sé ekki gerhugsuð.
Hvað ætti svo sem að valda þessari
sundrung? Auðvitað trúarlegar ástæður.
Menn með annari trú en prestkennarinn,
eða trúleysingjar, ef nokkrir eru, mundu
{ amast við, og, ef til vill, einnig hamast
gegn kenslu hans á börnum sínum eða
annara o, s. frv.
En því þá tremur að æsast gegn kenslu
prestkennara en kenslu hvers annars trú-
aðs kristins manns? Þvl vel mentaður
og trúaður prestur er engan veginn lík-
legri til að vanrækja hina verslegu fræðslu
eða spilla henni með trúfræði sinni, en
hver annar trúaður maður. Og svo er
það einnig víst, að hver einasti kennari
hefir óbeint eða beint, óvitandi eða vit-
andi áhrif á nemendur sína 1 áttina til
þeirrar trúar, eða þess trúleysis, sem hann
sjálfur gengur með eða lifir 1. Og af
þessari ástæðu meðal annars vill sr. Jóh.
og hver góður og vitur mentavinur, að
kennarar séu mentaðir, trúaðir og sið-
góðir menn.
Hver ástæða er þá til að óttast fremur
sundrung í fræðsluhéruðum út uf lýð-
fræðslu kennara, sem jafnframt væri
prestur, heldur en út af kenslu kennara,
sem væri einlæglega trúaður maður —
sömu trúar og presturinn, og jafn-heittrú-
aður eða þá heitari en presturinn?
En ef óttastmásundrung út af þessu,
þá má einnig, og ekkislður, óttastsundr-
ung í fræðsluhéruðum út af kenslu hvers
manns, sem vera skyldi, ef svo ber und-
ir, og þá ei g i s í s t, ef kennari væri
annarlegrar trúar eða trú 1 aus.
Hinir trúuðu í fræðsluhéraði mundu
eigi slður amast við trúleysingjum í kenn-
arastóli, en trúlausir við trúuðum. Og
yfir höfuð munu foreldrar og forráðend-
ur nemenda t. d. amast við annarlega
trúuðum kennara, hver sem hann er eða
verður.
En út af öðru en þessu, get eg vart
hugsað mér sundrung 1 fræðsluhéraði í
sambandi við prestkennara; því að prest-
kennari yrði auðvitað, eins og hver ann-
ar kennari, háður fyrirmælum og eftirliti
fræðslunefndar og yfirstjórnar fræðslumál-
anna, og mundi, eigi síður en hver ann-
ar, fylgja 1 starfi sínu öllum fyrirskipuð-
um lýðfræðslureglum, svo að út af slíku
og því um llku er sundrung varla hugs-
anleg. Að m. k. þó ekki fremur fyrir
það, þótt kennarinn sé líka prestur, held-
en eitthvað annað, t. d. sjómaður, versl-
unarmaður, fátækur bóndi, vinnumaður,
eða alt mögulegt annað en prestur, eins
og gengið hefir og ganga mun, eftir því
sem nú horfir við. Þessi sundrungar-
ástæða og óttinn við hana er þvf ástæðu-
laus.
En þá kemur þriðja ástæðan, sú, »að
andlegu frelsi þjóðarinnar gæti orðið hætta
búin af slíkri sameiningu«.
Og þá er það trúarofstækis- og klerka-
veldisgrýlan, sem komið er með til að
sýna fram á hættuna. Því að frá þessari
grýlu á þessi hætta að stafa, o^ þessi
grýla á að hremma og gleypa 1 sig, lík-
lega helst öll landsins börn.
En hvernig getur sr. Jóh. og skoðana-
bræður hans ætlað, að prestkennarar með
mentaðri trú eða trúaðri mentun frá góð-
um presta- og kennaraskóla, mundu verða
líklegri eða hneigðari til trúarofstækis en
hver annar trúaður mentaður, eða ment-
aður trúaður maður?
Eg vil ennþá taka það skýrt fram, að
eg hefi altaf gert ráð fyrir því, að prest-
kennarar yrðu sem best mentaðir til hvor-
tveggja starfsins, en alls ekki illa eða
ómentaðir.
Og eg veit ekki betur, en að m e n t -
u ð u m mönnum, hvar sem þeir eru, hafi
verið, og sje yfir höfuð, miklu siður hætt
við trúarringli og trúarofsa, en ómentuð-
um mönnum, og að því betur eða meir
sem maðurinn er mentaður, því síður
hrífst hann af hvers kyns vingli og æsing,
hvort sem hann er prestur, kennari, bóndi
eða hvað annað.
Vel veit eg það, að trúin er hjartans
mál, og að öll hjartans mál eruviðkvæm
og heit. En því betur sem trúin er ment-
uð, því betur trúir hún og breytir eftir
því, að hún á að lifa og starfa 1 kyrþey
og hljóði í hvers eins hjarta, og út frá
því í kristilegu verki; að hún er ssannfær-'
ing um það, sem rnaður ekki sér«, og að
þessi sannfæring, trúin, verður e k k i
flengd eða rekin, með ofsa og látum, inn
1 huga og hjörtu manna, heldur á hún,
eftir eðli sínu, að lifna og lifa í sálu eins
fyrir áhrif annars, eins og ljós af Ijósi
eða líf af lífi.
Eg held líka, að við Islendingar yfirleitt
séum að eðlisfari engir trúarhitamenn.