Þjóðólfur - 20.05.1910, Blaðsíða 2

82
ÞJOÐOLFUR.
látinna vandamanna 100 kr. á ári, næstu |
4 ár.
Ofannefndan styrk tel eg einskis virði. j
Langt of lágan. Þessar ioo kr. svara til I
eins ómagaframfæris, eftir því sem víða
tíðkast að taka með ómögum nú á tím-
um, og mundi þvf hrökkva lítið til að
létta undir með hreppum eða einstak-
lingum, ef um nokkra fjölskyldu væri að
ræða. Fyrst öllum er gert að skyldu að
vátryggja sig, sem sjó stunda, þá er ekki
til neins að vera að neinu káki; þess
vegna tek eg hiklaust undir með fundar-
mönnum í Ólafsvík, að sjálfsagt sé að
borga 200 kr. á ári f næstu 5 ár, eftir
að maður hefir druknað, þvf það munar
þó dálítið um það, hvort heldur væri um
ekkju og börn að ræða, eða ellihruma
foreldra, eða máske hvorutveggja, sem
mistu þannig fyrirvinnu sfna.
7. gr. oftnefndra laga ákveður, að til-
landsjóðs megi aldrei nema meiru en
15,000 krónum. I þeim efnum er eg enn
á sama máli og Ólafsvíkurfundurinn, mér
finst slíkt tillag langt of lftið, mætti a)ls
ekki vera minna en það, að hver sjó-
maður gæti verið líftrygður fyrir 1000 kr.
án þess þó að hækka þyrfti iðgjöld þeirra
og útgerðarmanna úr því sem gert er
ráð fyrir með þessum lögum. Annars
get eg ekki séð, að lög þessi verði að
nokkru verulegu liði.
Löggjafar landsins ættu að hafa það
hugfast, að koma lögunum svo fyrir og
gera þau þannig úr garði, að þau séu
sem aðgengilegust fyrir þjóðina. Engin
ástæða til að skylda menn til að vera í
því lífsábyrgðarfélagi, sem er miklu dýr-
ara og óhagkvæmara en önnur félag, sem
vér eigum kost á að tryggja líf okkar í.
Aður en eg legg pennann frá mér, skal
eg leyfa mér að benda á tvær aðrar leiðir,
sem eg álít að hefðu verið heppilegri
fyrir landsbúa, og um leið komið ein-
staklingnum betur.
1. Að öllum, sem sjó stunda einhvern
tíma ársins (minst eina vertíð), væri með
lögum gert að skyldu að líftryggja sig í
lífsábyrgðarfélagi, sem landstjórnin hefir
samið við, og þá fengið líftrygging fyrir
íslenska sjómenn með vægari iðgjöldum,
en venjulegt er, sökum fjöldans, sem líf-
trygði sig. Enginn væri líftrygður fyrir
minna en 1000 krónur.
2. Hin leiðin er í alla staði æskilegri,
að landið sjálft stofni innlent vátrygg-
ingarfélag fyrir sjómenn, eða helst alla
landsbúa; engum væri leyfilegt að vá-
ftyKgja sig fyrir minna en 1000 krónur,
og engum skuldheimtumanni væri leyfi-
legt að hreyfa við því fé hjá eftirlátnum
vandamönnum.
Allir eigum við að ganga út trá því,
að hér sé um afar þýðingarmikið mál að
ræða, mál, sem allir gjaldendur landsins
eiga fúslega að styðja; það á alls ekki
við að kúga sjómannastéttina ( þessu efni,
eða þá er búa við sjávarsíðuna.
Að endingu vil eg óska þess, að allir
góðir drengir létu þetta mál til sín taka,
bæði með því að gangast fyrir fundar-
samþyktum hver í sínu bygðarlagi, er
stefndu að því, að fá fyrnefndum lögum
breytt til batnaðar, og einnig að láta á-
lit sitt opinberlega í ljósi í dagblöðunum.
(Sjómaður og útgerðarmaður).
„járnbrautar-skraj".
— Svar til B. B. Grafh. —
Sjálfsagt ber mér að vera þakklátur
fyrir upplýsingar og leiðbeiningar í járn-
brautarskrafinu í Þjóðólfi nr. 13 þ. á. Ætla
má, að sá sé »vinur er til vamma segir«.
Einkum þegartiler sagt jafn kunnuglega,
kurteislega og án sjálfsálits. Aldrei hef
eg ætlað mér að fara í blaðadeilur sem
snerta menn og flokka jafnt og málsá-
stæður eða meira. Getsökum í minn
garð, háðglósum og því líku er eg aldrei
vanur að svara. Ekki heldur aukaatrið-
um eða meiningamun sem jafnan má
teya á báðar hliðar. Hef og enn matið
meira að kasta skít á túnið mitt en að
elta menn í því líkum erindum. Hér
nenni eg ekki að tefja mig nema við
tvö atriði einungis: dagleiðirnar og síma-
málið. En ráðleggja vil eg öllum errita
vilja og meta kunna, að lesa grein mlna
til samanburðar og sjá það sjálfir, hve
nákvæmlega og hlutdrægnislaust B. B.
hefir tilfært sumt af orðum mínum.
I.
»Við Ölfusárbrú eru 64 rastir.frá Rvik«
segir B. B. Ekki rétt. Vegurinn þar á
milli er 58 ti) 59 rastir. »En milli Ás-
hrepps og Ölvesárbr. eru 17 km.« Líka
rangt. Vegurinn milli brúa er 19 rastir
eða mjög nálægt þvíj(77 r. 44 st. við
Þjórsárbrú).
»Þá eiga t. d. Áshreppingar 1—2
dagleiðir að heiman þangað« — þ.
e. að Ölfusárbrú. Sjálfsagt gengur það
vel í augu sumra manna, að eg telji 1
dagleið 64 r., og svo 1—2 dagleiðir 17
r. — »Þetta bendir greinilega> á« —
hvað?
Dagleiðir yfir höfuð taldi eg eltir því
sem menn austanfjalls ferðast vanalega á
einum degi. — Miðaði hvorki við stunda-
fjölda ué rastatölu —. Nú er algengt að
menn fari með hlaðna vagna milli Rvk.
og Ölfusárbr. á 1 sumardegi, 14—16 st.
eða skemri degi en sólarhring. Sumir
fara lengra. I áfangastað hjá Laugar-
dælum eða úr honum eða á nálæga bæi
i Flóanum. Margir hafa legið skamt fyr-
ir utan brúna við Ingólfsfjall. Á síðustu
árum hefir verið bannað að liggja á
þessum stað með ferðahesta. Og sýslu-
sjóður Árness. hefir greitt fyrir átroðning
á öðrum stöðum. Síðan mun algengast
að menn hafi náttstað á Torfeyri eða
Kotströnd, 50 r. frá Rvík og fáum r.
minna. I 9 ár hef eg farið þessa leið
með hlaðinn vagn, einu sinni á ári eða
oftar. Hef því bæði reynt dagleið þessa
sjálfur og séð til annara. Sjaldan verið
til muna yfir 1 stund milli merkissteina,
5 r., að smáhvíldum undanskildum, og í
brúklegri færð.
Margir skifta um ækishesta, en hvíla
stutta stund. Vatna að eins oggefabita,
eða láta grípa niður á stöku stað, og
kasta mæði yfir brekkum. — Lftt væri
það brúklegt langferðamönnum, að hafa
jafn lata hesta og Grafarh. hestar eru
(nær i1/* st. 5 r.). Eg hef stundum séð
til þeirra —.
Ekki var það úr Áshreppi einum, að
eg taldi 1—2 dagleiðir til Ölfusárbr.,
heldur sameiginlega með 10 hreppum
öðrum, og liggja þeir allir lengra burtu
en hann. Holtahr. taldi eg ekki með.
Allur er hann þó lengra frá Ölibr. en
skottið á Áshr. Samt eiga flestir Ás-
hreppingar lengri leið að Ölfbr. en Holta-
menn, og þeir er lengst eiga, seinfara
dagleið og erfiða (Þykkvabæingar o. fl.).
Því taldi eg þá fremur en hina.
Sumir, sem eg taldi eiga */2—1 dagl.
til brautarendans umtalaða eiga þangað
lengri leið en margir Áshr.ingar (t. d.
Tungnamenn). Hélt eg að ógreindari
menn en B. B. skildu það, að þetta gat
jafnað hitt, og oflangt mál væri að telja
hvern bæ, en of erfitt að mæla leiðir ó-
mældar.
Á hvað bendir það, að vera svo mál
að svara, að sjást verði svarið áður en
í ljós er komið, hverju verið er að svara?
Svo fór fyrir B. B. um »Nú og þá« o.
fl. atriði. Þetta mun ekki eiga neitt
skylt við fallega nýa orðið: »Iýðblaðr-
ara bragð*.
H.
Þó ekki eigi vel við að blanda hjá-
liðna símamálinu saman við framtíðar-
járnbrautarmálið, get eg þó ekki þagað
algjörlega við gorgeirnum í því máli, hjá
Grafarh. kunningjanum. Hann segir:
»Allir þeir, sem af vanþekkingu hömuð-
ust á móti slmamálinu, bera nú kinnroða
fyrir það« o. s. frv, Eg veit nú að vísu
ekki, hvort B. B. telur mig meðal þeirra
er »hömuðust« móti símamálinu. Mér er
og nákvæmlega sama, hvort honum þókn-
ast. En málsins vegna og sannfæringar
minnar, vildi eg ekki láta hann né aðra
— sem hæsta rétt — dæma mér þann
kinnroða, er eg hef aldrei fundið minstu
ögn til, og kann lfklega aldrei að bera.
— Eg býst við að margir segi eða hugsi
hið sama —. Sannfæring mín er að öllu
leyti óbreytt frá því er áður var: Síma-
sámningurinn vakti hneyksli meðal flestra
ódansklundaðra íslendinga. Hann verð-
ur lengi til skaða og skapraunar fyrir
mikinn hluta þjóðarinnar. Meira lá á
því, að bæta fjárhag landsbúa, en að
spilla honum. Og betur hefði farið, að
bíða nokkur ár með jafn stórfelt fjármál.
Bíða eftir því, að loftskeytasamband
fengist, bæði fullkomnara og miklu ó-
dýrara. Bíða við, að leggja á löngum
svæðum síma slitgjarna og reisa straura
fúagjarna, þar sem hvorttveggja mátti án
vera. Búast mátti við því, að biðin þyrfti
ekki að verða löng, eftir betra skeyta-
sambandi. Var þá- þegar sannað, að
senda mátti skeyti, án síma, lengri leið
en milli ísl. og Danm. Skeyti samskon-
ar og með ritsíma. Síðan hefir þó að-
ferðin og áhöldin við þessi loftskeyti,
verið aukin og endurbætt. Hafa þau
því rutt sér mjög til rúms á síðustu ár-
um víðsvegar, bæði um höf og lönd. Auk
þess er nú farið að t a 1 a saman milli
fjarlægra staða, án síma, á svipaðan hátt
og með talsímanum. Líklegt að menn
sjái bráðum — betur en fyr — hve
stutt verður þess að bíða, að símaþræðir
og staurar milli fjarlægra staða, verði
taldir meðal forngripa eða óþarfir og
jatnvel ónýtir.
Aldrei hef eg — né aðrir, svo eg viti
— neitað því, að þægilegt væri að hafa
símasamband á sem flestum stöðum, og
að hagnað mætti hafa af því á ýmsum
hátt. Hinu neita eg, að enn sé fengin
vissa fyrir sönnum hag eða ábata
almennings af símasambandinu. Féþúfa
varð sfmalagningin einstökum mönnum.
Svo getur enn orðið. Margir njóta
þæginda og getað sparar ómak fyrir sím-
ann, Þvl er ekki von að þeir vilji missa
hann aftur. Margir láta líka frá sér fara
aura og kr. að óþörfu. og spara þann
tíma eða flýta því erindi, er að litlu
liði kemur.
Lítið mun batna hagur landsbúa þó
kr. berist úr buddum þeirra fyrir óþörf
símskeyti, bæði 1 landssjóðinn og til
útlendra auðfélaga.
Þó talið sé í reikningum símans, að
reksturinn borgi sig vel og landssjóður
hafi hagnað af honum. Hvað sannar
það um sannan ágóða? Ekki neitt.
Nema sýnt verði jafnframt með áreiðan-
legum tölum, hve mikið af tekjunum er
óþarfur skattur, og hve mikill er hagn-
aðurinn og óhagnaðurinn að öðru leyti.
Nývaknaðri þjóð hættir bæði við of-
brúkun og v a n brúkun á svæðum ný-
breytninnar. Henni hættir líka við því
auðvitað, að anda um of móti nýjum sið-
um og fyrirtækjum. En engu síður við
hinu, að grípa athugalítið þá siði og þau
mannvirki, sem þar eiga ekki við, eða
úrelt eru orðin. Svona fór í símamálinu
og svona getur farið í járnbrautarmálinu.
Svona er síminn notaður af sumum, og
svona mundi járnbraut notuð.
Við notkun járnbr. mundu sumir láta
peninga frá sér fara til hægðarauka. En
krónurnar kæmu ekki til þeirraaftur fyrir
það eitt, að reikna háu verði
tfmasparnaðinn, hestahvíldina, hagræðið
o. fl. þessháttar.
Það er »gamaldags« að vísu, að meta
tímann ekki hátt, þann tíma, sem óvíst
er, hversu notaður yrði. Og »gamal-
dags« er það, að vilja ekki skuldameira,
en virðast má fært að borga. Hitt er
ný tíska hér á landi, að oflofa flestarný-
ungar, meta hátt margskonar tekjur ó-
vissar, og telja það með tekjum sem
aldrei verða tekjur, nema á pappfrnum.
Svo og að skulda mörgum og svfkja
suma. Eyða og skulda, f stað þess að
spara og borga.
»Gamaldags — nýmóðins. —
Hvort er betra ?
Vigfús Guðmundsson.
*
•fí -f:
Athgr. Rétt þótti að leyfa hinum heiðr-
aða höf. rúmfblaðinu, þótt vér séum hon-
um ösamdóma, og mun greininni verða
svarað síðar. Ritstj.
Hvítárbakkaskólinn.
Frá veturnóttum 1909 til sumarmála
1910 voru 38 nemendur á lýðháskólanum
að Hvítárbakka í Borðarfirði; stúlkurvoru
12, en piltar 26.
/ eldri úrsdeild:
1. Benedikt Jónsson Hvammi, Húnav.s.
2. Bergþór Jónsson Fljótstungu, Mýras.
3. Gunnar Sigurðsson Hausthúsum, Snæ-
•ellsnessýslu
4. Ingvar Árnáson Skarði, Rangárv.sýslu.
5. Ingvar Jónsson Flagbjarnarholti, Rang-
árv.sýslu.
6. Jósefína Hansen, ísafirði.
7. Karlotta Albertsdóttir Pávastöðum,
Skagafj.sýslu.
8. Kristín Pálsdóttir Bjarnarstöðum,
Mýrasýslu.
9. Lúðvfk Davíðsson Hvftárbakka, Borg-
arfirði
10. Lúðvík Jónsson Suðureyri, ísaQ.sýslu.
11. Magnús Magnússon Guðrúnarstöðum,
Húnav.sýslu.
12. Magnús Þórðarson Hvammi, Kjósars.
/ ijngri drsdeild:
1. Aðalheiður Hallgrímsdóttir Hvammi,
Húnav.sýslu.
2. Björn S. Blöndal Ási, Húnav.sýslu.
3. Björn Teitsson Kringlu, Húnav.s.
4. Davíð Þorgrímsson Kárastöðum,Húna-
vatnssýslu.
5. Eiríkur Einarsson Finnstungu, Húnav.s.
6> Elín Egilsdóttir Reykjavík.
7> Guðjón Eiríksson Kjóastöðum, Árness.
8. Guðlaug Hallgrímsdóttir Hjallalandi,
Húnav.sýslu.
9. Guðlaugur Einarsson Moldartungu,
Rangárv.sýslu.
10. Guðmundur Jónsson Ánastöðumv
Húnav.sýslu.
11. Guðmundur Pálsson Bjarnarstöðum,,
Mýrasýslu.
12. Hálfdan Jónasson Litluhlíð, Skagafj.s„
13. Helga Sigurðardóttir Steinstöðum,
Eyjafj.sýslu.
14. Helgi Þorláksson Smyrlabergi, Húnav.s.
15. Kristrún Kristgeirssdóttir Gilstreymiv
Borgarfj.sýslu.
16. Magnús Jónsson Brekku, Húnav.s.
17. Oddur Ólafsson Hraunsási, Borgarfj.s.
18. Sigurborg Þórarinsdóttir Stórulág,
Skaftaf.sýslu.
19. Sigurður Guðmundsson Kalastöðum,.
Mýrasýslu.
20. Sigurður Guðmundsson Tröð, Snæ-
fellsnessýslu.
21. Sigurjón Jóhannesson Torfalæk, Húna-
vatnssýslu.
22. Sigrún Sigurðardóttir Lundi,Borgarfj.s.
23. Skarphéðinn Magnússon í'róðastöðum,
Mýrasýslu.
24. Þórdís Halldórsdóttir Brúarreykjum,
Mýrasýslu.
25. Þórður Ólafsson Sveinatungu, Mýras.
26. Þórey Sigurðardóttir Steinstöðum, Eya-
fjarðarsýslu.
Aths. Nr. 6 og 11 hafa eigi áður
veríð í yngri deild skólans; nr. 6 hefur
verið 2 ár 1 Blönduósskóla, en nr. n