Þjóðólfur - 27.05.1910, Qupperneq 2

86
ÞJOÐOLFUR,
sem stóð tast ( þegar veittum lánum i)
víxlum, ábyrgðarlánum o. s. frv.), sem
ómögulegt var að innheimta á skömmum
tíma. Flestar tilraunir til þess mundu
hafa orðið til þess eins, að gera fjölda-
mörgum mönnum um of örðugt fyrir, og
jafnvel orðið til þess að setja þá á vonar-
völ, án þess að nokkur trygging væri
fyrir því, að fjeð innheimtist.
Bankastjórnin áleit, að meira væri í
húfi, ef gengið væri að mönnum með
borgun hlífðarlaust á versta tfma ársins,
en þó að fyrir kynni að koma, að hún
yrði að borga út fáein ný veðdeildarlán
í veðdeildarbrétum, er lántakandi gæti
þegar gert sjer að fé, ef hann kysi það
heldur en að fresta lántökunni um stutt-
an tíma,
Það ætti ekki að vera mönnum of-
ætlun að sjá af þessu, að það er engin
furða, þótt Landsbankinn hafi ekki ávalt
fé á takteinum til nýrra lána eða vfxil-
kaupa sfðan bankastjórnarskiftin urðu.
Og vonandi er, að eitthvað rakni úr
með vordögunum, og að þeir, sem bank-
anum skulda, hvort heldur það eru víxlar
eða aðrar skuldir, sem greiðast eiga á
skömmum tfma, greiði þær hið allra
fyrsta; mun þá verða til fétil veðdeildar-
lána.
Vér treystum því, að blöð, sem vilja
vel landi og lýð, vilji eftirleiðis verja
meira af rúmi en hingað til, til þess að
hvetja menn til sparsemi, framtakssemi
og skilvísi, og þar með afla þeim peninga-
legs sjálfstæðis og allra annara gæða, er
þeim dygðum fylgja, en takmarka fremur
rúmið fyrir ástæðulausar árásir á Lands-
bankann og yfirstjórn hans, ekki sfst
þegar svo stendur á, að blöðin þurfa
ekki annað en fara f bankann til þess að
fá að vita hið sanna um deiluatriðin.
Þau blöð, sem telja sig vini Lands-
bankans (og hver gera það ekki ?), ættu
að íhuga, að mest af því sem skrifað er
nm hann, er honum til skaða, og væri
almenningur jafn-sljóskygn á peningamál
og ýmsir þeir, sem í blöðin rita, gæti
það orðið hættulegt fyrir bankann. Það
er skýrleiki landsmanna og þekking
þeirra á blaðamenskunni, sem verndað
hefur Landsbankann til þessa, og vér
berum það traust til landsmanna vorra,
að svo verði og framvegis.
Það eru tilmæli vor, að blöð þau, sem
hreyft hafa aðfinningum um þetta efni,
taki grein þessa óbreytta upp í blöð sín,
til skýringar málinu.
Landsbankinn 17. Maí 1910.
Bjórn Krisíjánsson. Björn Sigurðsson.
lanðsbankareikningurinn
1909.
Loksins er hann nú birtur, Lands-
bankareikningurinn 1909. Og hann er
býsna fróðlegur og upplýsandi.
í fyrsta lagi ber hann það með sér, að
árið 1909 hefir verið einkargott ár fyrir
bankann að því leyti, að hann
hefir grætt meira oglagtmeira
fvarasjóð sinnen nokkurt undan-
gengið ár. Hann hefir sem sé lagt í
varasjóðinn sem tekjuafgang nær 70 þús-
und krónur, sem er um 20 þús, kr. meira
en árið 1908 og 1907, hvort um sig. Þá
var tekjuafgangurinn hvort árið ekki
nema um 50 þúsund kr.
Svona vel hefur nú gamla banka-
stjórnin skilið við.
Hinn reikningslegi varasjóður er þann-
ig orðinn 706 þús. krónur.
Þetta er öllum lýðum Jjóst
beint af reikningnum sjálfum,
og ráðherra hefir ekki tekist að fá banka-
stjórn sína til að geta breitt yfir þenn-
an sannleika,
En hann hefir getað fengið hana til
annars, sem er brot á bankalög-
unum.
Og það er, að skifta varasjóðnum nið-
ur í 3 liði eða parta. Þess háttar leik-
araskapur er hvergi heimilaður í banka-
lögunum né reglugerðinni.
Þessi þrískifting er sem sé þannig í
reikningi þessum:
a. Áætlað fyrir tapi á útistandandi skuld-
um á næstu árum(!). . kr. 385,000
b. Trygtmeð verðbréfum . — 290,800
c. í öðrum eignum bankans — 30,488,61
Samtals kr. 706,288,6!
Það leynir sér ekki, að þessi fyrsti (a)
liður er settur til þess að reyna að fá
hina s ö m u niðurstöðu sem rannsóknar-
nefndin fræga. En þessi aðferð, að
áætla út í bláinn einhverja vissa
upphæð af varasjóðnum »fyrir tapi á
næstu árum« er sem sé leikaraskapur, er
hvergi er heimilaður í lögum bankans,
sem að sjálfsögðu gera að eins ráð fyrir
einum, óskiftum varasjóði, er fái
allar afgangstekjur hvers árs, en beri svo
einnig hvers árs tap eftir því, sem fyrir
kann að koma.
En þetta, að varasjóðurinn er þó reikn-
ingslega talinn svona hér, yfir 706 þús.
krónur, sýnir berlega, að bankastjórnin
hefir ekki treyst sér til, að hafa s ö m u
skoðun, sem rannsóknarnefndin.
Hún segir sem sje f skýrslunni nafn-
frægu bls. 19—20: »Tap það, sem
nefndin álftur, að bankinn hafi þegar
beðið . . . nemur að minsta kosti 400
þús. krónum«.
En sé það satt, að bankinn »h a f i
þegar beðið* þetta tjón og banka-
stjórn álfti það sannleika, þá á 11 i hún
að draga þá upphæð frá í e i g n u n u m,
lækka ábyrgðarlán og víxla um þ e s s a
t ö p u ð u upphæð. Hún vill þó víst
ekki telja með eignum fé, s e m e r
t a p a ð ?
Þetta hefir hún ekki treyst sér til að
gera, heldur bersýnilega talið lánin og
vfxlana með fullri höfuðbókarupphæð
eignamegin, og þar með mótmælt
því greinilega, að bankinn »hafi
þegar beðið« þetta tjón.
En til að friða ráðherra og ransóknar-
nefnd, tekur hún þetta ráð, að á æ t lja
ú t í b 1 á i n n líka upphæð sem nefndin
til tók, »fyrir tapi á næstu árum«, og
setja það sem sérstakan lið í varasjóðn-
um gagnstætt bankalögunum.
Það mun vera dæmalaust, að nokkur
bankastjórn nokkurstaðar í heiminum
hafi leyft sér að leika svona lagaðan
skrípaleik, til að þóknast ráðherra og
reyna að klóra yfir öfgar hans og leigu-
tóla hans.
Það Jiggur í hlutarins eðli, að a 11 i r
varasjóðir eru til þess ætlaðir, að af þeim
sé tekið það tap, sem fyrir kann að
koma; ekki fremur e i n n hluti en ann-
ar hluti þeirra. Eða hvað þýða hér
»næstu ár« ?, hve mörg ár eru það. Er
yfir höfuð nokkurn tfma hægt að segja,
að þau ár komi ekki framar, sem banki
geti beðið tap á — ef hann á annað
borð á að halda áfram að starfa?
Eða á þetta að skiljast sem bending
um, að ráðherra ætli sér að koma bank-
anum alveg fyrir kattarnef? Hann hefir
lengi í félagi með öðrum vinum sínum
barist fyrir því, að leggja Landsbankann
niður, og allar aðfarir hans við bankann
sýna, að það mun enn vera hans heit-
asta ósk.
En bankareikningurinn gefur tilefni til
fleiri hugleiðinga, sem vér geymum næstu
númerum af blaði voru.
yraalfuninr „Zhorc“.
Dönsk blöð skýra frá sfðasta aðalfundi
í gufuskipafélaginu »Thore«, og sneð að
félagið hefur nýverið gert 10 ára samn-
ing við ráðherra um gufaskipaferðir hing-
að, munu margir af lesendum blaðsins
hafa gaman af að heyra ofurlítinn út-
drátt úr fundargjörðinni er hér er að
mestu tekinn eftir »Kongeriget Danmarks
Skibsefterretninger*:
»Fundurinn hófst með því að kjósa
fundarstjóra Dam yfirréttarflytjanda. Að
því búnu skýrði framkvæmdarstjóri fé-
lagsins Thor E. Tulinius frá hag þess.
Árið 1909 hafði verið meðalár, og alls
hafði komið inn fyrir flutning um 550
þús. krónur. sem var dálítið minna en
næsta ár áður. 44 ferðir höfðu verið
farnar alls, þar af voru 39 farnar með
skipum félagsins en 5 með öðrum skip-
um.
Ágóði, ásamt 21 kr. er færðar voru
fram frá fyrra ári, var alls 100,228 kr.
en þar frá gengu vextir stjórnarkostnað-
ur o. fl. alls 48,421 kr., svo ágóði varð
51,807 krónur, og var honum skift þann-
ig 41,800 kr. fært á vara og endurnýun-
arkonto, 10,000 kr. útborgað sem ágóði,
en það er 4%, og 7 kr. færðar fram til
næsta árs.
Af þessum 41,800 kr. er fært var á
vara og endurnýunarkonto má endur-
fremur draga 14,340 kr. fyrir skipavið-
gerðir á árinu og 7764 kr. fyrir flokka-
skipun á »Pervie« eða alls 22,105 ^r-
því sú upphæð var dregin frá vara og
endurnýunarkonto. Vara og endurnýun-
arkonto hækkaði því um 19,695 krónur
(en það mun vera álíka og kostnaður
við að mála upp skipin Sterling, Ingólf
og Kong Helga).
»Útlitið fyrir árið 19x0 er eigi hægt
að kalla annað en gott, þar sem Thore
eins og kunnugt er hefir gert samning til
10 ára við íslensku stjórnina, og þar sem
póstflutningsgjaldið hefir verið hækkað
talsvert« segir framkvæmdarstjórinn, »og
í tilefni af því hafa verið bygð tvö ný
skip til ferðanna«.
Reikningarnir voru samþyktir.
Þá var skýrt frá því, að hr. Glosimodt
er var nývalinn í stjórnina, leggi niður
starfa sinn, þar sem ráðherra óskaði eftir
því að einn af fjórum stjórnarmeðhmunum
væri búsettur á íslandi, og samkvæmt
því var kosinn í stjórnina hr. yfirréttar-
málaflutningsmaður Sveinn Björnsson
(sonur Bj. ráðherra Jónssonar).
Samþykt var að heimila þeim meðlim-
um stjórnarinnar sem búsettir eru f Kaup-
mannahöfn að taka lán handa félaginu.
E. Frimodt víxlari var endurkosinn í
stjórnina, sömuleiðis voru endurskoðend-
ur endurkosnir.
Þetta er það er til tíðinda gerðist á
fundinum.
Reikningar félagsins þarf engra út-
skýringa.
En þar sem ráðherrá hefir komið því
til vegar að Sveinn sonur hans var kos-
inn í stjórnina, þá mætti ætla að ráð-
herra gaéti séð um að félagið fylti vel
alla samninga sína, og að skipin yrðu
eins og Allþingi vill hafa þau »mun betri«
en verið hefir.
Annars er hún hreinasta hneyxJi aðferð sú,
er Alberti hafði í sinni tíð í Danmörku, sð
veita alla starfa hofgæðingum sínum og
vensla fólki, en sama aðferðin er það,
er notuð hefir verið hér á síðustu og
verstu tímum.
Ohajanði Jarþegaskip.
Thoresamningurinn brotinn.
Það hefir verið sagt um strandferða-
skip Thorefélagsins, að þau eigi að vera
engu síður en þau, er verið hafa hingað
til. Og það mun vera eina skilyrðið, sem
tekið er fram urn skip Thorefélagsins,
annars er félagið sjálfrátt að öllu um það,
hvaða dalla það sendir til landsins, eða
hvert það verða skrautskip hin mestu.
Islenska stjómin getur engu um það
ráðið.
Skip þau, er hér hafa verið áður, eru
»Hólar« og »Skálholt«, við þau verður
því að miða.
I stað þeirra hafa komið þrjú skip,
»Vestri«, »Austri«, og »Perwie«.
»Vestri« og »Austri« eru báðir eins.
Þeir eru verri en hinir bátarnir voru að
því leyti, að þeir rúma miklu minna af
flutningi, og annað farþegarúm er miklu
verra, þó eigi séu .nema spýtubytturnar,
en svo má nefna öll neðri rúmin á öðru
farrými, því óhjákvæmilega fer öll æla
niður í rúmin, ef út hjá ælubakkanum
fer. Neðri rúmin standa frarn fyrir effi
rúmin. Þau eru þvf réttnefndar »spýtu-
byttur«, og nærri því frágangssök að nota
þau, nema gallhraust sjóhetja hafi efra
rúmið. Báðir þessir bátar rúma og færri
farþega í lest og fara ver f sjó en hinir.
Þeir verða því að skoðast mun verri en
hinir voru, þó fyrsta farrými á þeim sé
betra.
Samningur sá, er ráðherra gerði við
Thorefélagið, er því greinilega brotinn
með bátum þessum.
g. En út yfir tekur þó, er um »Perwiec
er^að ræða, verri koladall getur varla.
En »Perwie« verður að telja og er tal-
ið strandferðaskip, og fer héðan til Vfk-
ur (Keflav., Grindav., Eyrarbakka o. s.
frv.
Um daginn fór eg niður á afgreiðslu
Thorefélagsins og spurði að, hvað pláss.
á öðru farrými kostaði til Víkur.
»6 kr. fyrir fullorðinn og hálfu minna
fyrir barn«, var svarað.
Eg fór um borð með konuna mína; hún
ætlaði með skipinu.
»Eg ætla að fá annað farrými«, kvað eg.
vAnnað farrými! Pað er ekki til!!«
var svarað.
Eg fór til skipstjórans, mjög viðfeldins
manns, og bað um annað farrými til
Víkur, og gat þess, að afgreiðslumaður-
inn hefði sagt mér, að það kostaði sex
krónur.
»Annað farrými«, svaraði skipstjórinn„
»það er ekki til. Þetta er einhver vit-
leysa hjá afgreiðslumaninum*.
»Gætið þá í taxta ykkar*.
Jú, þar stóðu 2 farrými og verð á þvf
til Víkur 6 krónur.
En annað farrými fanst hvergi.
Auk þess rúmar fyrsta farrými þar ekki
nema 8—9 íarÞega, og lestarúm er óhaf-
andi og óboðlegt í aila staði.
Nú spyr eg: Er þetta ekki greinilegt
brot á samningnum,. og vill ekki ráð-
herra gera ýtarlega gangskör að því, að
Suðurlandsundirlendið, er segja má, að
hafi ekki aðrar ferðir en þessar, fái við-
unanleg og boðleg skip, að minsta kosti
eins góð og gömlu strandferðabátarnir
voru.
Þetta skip er óboðlegt öllum.
Og allir ættu að varast, að hugsa um
annað farrými á þvf I E.