Þjóðólfur - 08.07.1910, Page 3

ÞJOÐOLFUR
iii
fyrir hendi en þær, sem fundarstjóri miðl-
aði þar af þekkingu sinni.
Það eru ósannindi hjá hr. A. K., að
bróðir minn, sá er sendi skriflega kosn-
ingu á fundinn og kaus okkur Arna í
Vík til þess að mæta sem fulltrúa á Sauð-
árkróksfundinum 8. Jan. hafi gert þá orð-
sendingu með seðlinum, að hann vildi
ekki hafa aukaþing.
Það litur svo út, sem hr. A. K. sé að
reyna að gera afsökun fyrir sig, að hann
ekki náði fulltrúakosningu á Sauðárkróks-
íundinn. En fyrir hverjum er hann að
afsaka? Árinni kennir illur ræðari!
Þá er hr. A. K. eitthvað viðkvæmur
fyrir þvf, sem hann þykist hafa séð í
kortaskál á Hafsteinstöðum. í kortaskál
þessari eru, eins og gerist ýmisleg kort
og bréfspjöld með íslenskum myndum,
þar á meðal bréfspjald af ísafoldarblaði og
hundi með gleraugu, sem settur er á móti
því. Hann hefir 1 heitingum »að minn-
ast þeirra dálítið nánar við hentugleika
slðar«. Eg get ekki skiiið, að hr. A. K.
eða nokkur annar maður þurfi að taka
þessa mynd að sér, því það er mynd af
hundi.
A einurn stað í ritverki sfnu minnist
hr. A. K. á >sigurglampa«. Þar mun
hann eiga við það, þegar hann á fund-
inum á Reynistað fór að verja aðfarir
ráðherrans gegn Landsbankastjórninni 22.
Nóv. Þá greip hann til þess óyndisúr-
ræðis, að lesa upp fyrstu greinarnar af
lögum nr. 12 frá síðasta þingi, og telja
fundarmönnum trú um, að eftir þeim lög-
um hefði ráðherrann þá farið, og verið að
öllu réttmætt. Honum var þá bent á,
að það væri annað bankastjórar og ann-
að bankagæslumenn. Þessu gat hann
ekki trúað. Þá var honum bent á, að
lög þessi hefðu ekki verið í gildi 22.
Nóv. Þetta þótti honum mesta óhæfa að
tala, og las þá á spássíuna fyrir fundar-
mönnum, hvenær lögin hefðu verið stað-
fest og hafði mörg orð um heimsku þá,
er andstæðingar hans kæmu með. Þá
var lesin fyrir honum síðasta greinin 1
þessum lögum, sem segir: »Lög þessi öðl-
ast gildi x. Janúar 1910«. Þetta hafði
þau áhrif, sem eðlilegt var, að lítill trún-
aður var lagður á upplýsingar þær, er
fundarstjóri var búinn að gefa viðvíkj-
undi bankastjórninni ográðherra, ogjafn-
vel sumir álitu þetta blekkingartilraun.
P'undarmönnum mörgum snerist þá hug-
ur og álitu aukaþing nauðsynlegt, og kusu
því okkur Árna, sem vorum því fylgjandi.
Allir vissu, að hr. A. K. hlaut að hafa
lesið lög þessi áður en hann gat farið að
vitna til þeirra.
Hr. A. K. segir, að eg hafi ráðist á
tvo menn á fundinum á Sauðárkróki 8.
Jan. Þetta er ekki satt. Hr. A. K. réð-
ist þar á mig á þeim fundi, — ásamt öðrum
manni, og neyddu mig, með árásum sfn-
um á mig persónulega, að vitna til fram-
komu hans og röksemdaleiðslu á fundin-
um á Reynistað 1. Jan. Þetta þótti hon-
um ekki gott, eins og hann rekur minni
til, og kvartaði undan þessari meðferð
fyrir fundinum, en fékk enga áheyrn.
— Ekki talaði hann meira upphátt á
þessum fundi, eníþess stað hvíslaði hann
í eyra á sessunaut sínum, sem alloft tal-
aði og bar jafnan fram sömu setningarn-
ar, hversu margir sem hröktu þær, þang-
að til Ólafur Briem sagði honum, að
»vitleysan fengi ekki meira gildi fyrrr
það, þótt hún væri oft upptekinn«. En
ekki veit eg, hvort þeir félagar hafa trú-
að því. — Þá minnist hr. A. K. á vopn
þau, er menn beita til heilla fyrir sveit
sína og land. Það munu margir geta
*e'tt sér 1 grun, hvernig vopn þau eru,
seiT> hann brúkar, ef þeir lesa oftnefnda
ritgerð hans með tilheyrandi »mottó«, og
einnig tekið tillit til aðferðar þeirrar, sem
hann hafði, þegar hann var að reyna að
koma í veg fyrir það, að land vort kæm-
ist í símasamband við önnur lönd. Þá
var haldið kappsamlega áfram, að fá
menn til undirskrifta. Ekki er sagt, að
hann hafi þá brostið ástæður og upplýs-
ingar; en alt kvað það hafa kornið frá
sama höfundi og upplýsingar þær, sem
hann hafði til þess að miðla mönnum á
»sjálfan nýársdag« í vetur.
Hr. A. K. tekur fram, að hann sé ekki
ófáanlegur til þess að gera »uppbót« á
umrædda »Norðurl.«-grein. Þegar urn
uppbót er að ræða, getur hann ekki átt
við annað, en hann muni bæta ritsmfð
sína og taka aftur heimsku þá og ósann-
indi, er hann hefir í ráðleysi ritað þar.
En best væri, að Jhann gerði það á bundnu
máli; þá mundi hann verða þjóðkunnari
og að líkindum komast á skáldalaun.
Hr. A. K. gefur 1 skyn tvívegis, aðhann
hafi skipuðum störfum að gegna, en skip-
uð störf geta verið margvísleg og frá
mörgurn stöðum. Skyldi framkoma hans
á fundinum á Reynistað 1. Janúar, eða oft-
nefnd ritgerð hans í »Norðurl.«, ásamt
heitingum þeim, er hann hefir við mig,
vera skipað verk.
Hér að framan hef eg nú bent á æði-
margt, sem »Norðurl.«-grein hans flytur
lesendunum, og einnig gert viðeigandi at-
hugasemdir við það, svo mönnum verði
ljósara, að »mottó« hans á vel við hann
sjálfan og framkomu hans, þá eru þó enn
óhrærð mörg fúleggin í hreiðrinu hans
Alberts á Páfastöðum, sem hann má
liggja á í næðí fyrir mér.
Hafsteinsstöðum 15. Júní 1910.
Jón Jónsson.
Surtshellir og Viðgelmir.
Surlshellir. Hann var mældur af
Matthíasi Þórðarsyni forn-
menjaverði síðastliðinn laugardag, og
er hann rúmir 650 faðmar á lengd.
Hann er alstaðar hár og mun meðal-
hæðin vera 10 álnir. Þrjú op eru áhell-
inum auk hellismunnans, og má fara nið-
ur í hellinn um insta opið. ,Ut úr hell-
inum liggja 4 afhellar: B e i n h e 11 i r,
200 feta langur, um 9 fet á hæð og 13
—23 feta breiður, Hringhellir, 72
feta langur, um 2 fet á hæð og 7 fet á
breidd. Báðir þessir hellar hafa sama
hellismunnann, og er hann til hægri
handar, þegar inn er komið. Á vinstri
hönd er V í g i s h e 11 i r. Einstigi liggur
upp í hann, og þar hafa útilegumennirn-
ir haft bækistöð sína. Þar er rúm þeirra
sporöskjulagað, og er það 25 feta langt
að innanmáli. Þessi hellir er 600 feta
langur og liggur endi hans út í Surts-
helli, en á nokkrum stöðum er svo þröngt,
að maður verður að skríða endilangur til
þess að komast áfram, og eru tvær girð-
ingar þar sem þrengst er, til þess að
hindra umferð. Sumstaðar er hellirþessi
hár, og á einum stað í honum er af-
bragðs skautasvell, og er það ali sumar-
ið. Ut úr þrengslum þessa hellis liggur
fjórði hellirinn, er nefnast mætti R a u ð i-
h e 11 i r, því þar er alt grjótið rautt.
Hann er 200 feta langur, vfða hár mjög
og einkennilegur; inngangurinn er þröngur.
Viðgelmir er næstur Surtshelli að
stærð, 630 faðrnar að lengd, 40—50
fet á hæð og 20—30 fet á breidd. Hann
er því mikið hærri en Surtshellir og til-
komumeiri. En hann er oplaus og af-
hellalaus. Dropsteinar eru þar margir
og fallegir og vil eg sérstaklega ráðaöll-
um ferðamönnum til að skoða Víðgelmir
og ganga hann á enda, því það marg-
borgar sig. Hann er auk þess skamt frá
Kalmanstungu og rétt hjá þjóðvegi norður.
Þegar gengið er í hella, vil eg ráða
mönnum til að hafa sterk stígvél, eða þá
stígvélagarma, sem kasta má að göng-
unni lokinni. Auk þess er nauðsynlegt
að hafa vetlinga, því hraungrjótið er sárt
viðkomu, flumbrar og meiðir, en nauð-
synlegt að stinga niður hendi við og við,
þvf oft er botninn stórgrýttur og illur
yfirferðar.
P. Z.
Ritdómar.
Nú virðist vera komin sú öldin, að þeir,
sem rita um nýar bækur, fari mest eftir
því, hvort þeir eru góðir kunningjar höf-
undanna, eða þvert á móti — fjandmenn
þeirra —, eg tala nú ekki um það, hvað
pólitlkin hefir mikið að segja í ritdóm-
um sumra manna.
Eftir þessu fer svo það, hvort bókin er
lofuð eða löstuð; og vanalega er nú svo
komið á þessum yrfistandandi tímum, að
höfundarnir — nýu — eru hafnir til ský-
anna með væmnu oflofi, eða að það er
sparkað í þá og gengið alveg fram hjá
kostunum.
Eg las nýlega tvo ritdóma eftir Þorstein
Erlingsson, annan um kvæði Stephans G.
Stephanssonar, í »Þjóðviljanum«, en hinn
um ljóð Huldu í »Fjallkonunni«.
Ekki ætla eg hér að fara að brigsla
Þorsteini um pólitiska hlutdrægni í þess-
um rjtdómum hans, því að eg get ekki
séð, að hennar gæti þar nokkuð.
En á hinu furðar mig meira, hvað
skáldin geta stundum verið »ókrítisk«, er
þau dæma um skáldskap annara. Þor-
steinn sleppir t. d. alveg flestum lang-
bestu kvæðunum hans Stephans, en minn-
ist á önnur, sem hafa miklu minna gildi.
En af því að Þjóðólfur tekur ekki mjög
langar greinar, þá verð eg að fara fljótt
yfir sögu og grfpa aðeins lítið eitt á ýmsu
smávegis í ritdómi Þorsteins.
Hann er t. d. stórhrifinn af kvæði einu,
sem Stephan kveður eftir dreng, sem hann
misti. Víst er kvæðið fallegt, en þó ekki
nærri eins hrífandi og Þorsteinn lætur
af því.
Þorsteinn tilfærir þessi erindi meðal
annars:
»Eg trúi því ei eg hnugginn harmi grand,
þó haili o’ní kvöldskugganna land.
Við herra lands þess hef eg löngu sætst
og honum treysti — við höfum fyrri mætst.
En land hans mínum muna ljúfra var
(drengsins)
og moldinkærri — fyrst hannhvfldi þar«.
Svo spyr Þorsteinn: »Sá nokkur fyr
svo ramman harm í slíkum fjötrum?«
Já, mikil ósköp, Þorsteinn! — að kvæð-
inu ólöstuðu —; hvernig lestu, maður?
Við eigum sæg af miklu áhrifameiri sorg-
arkvæðum, með »karlmensku-sigri« þó.
Síðan kemnr ályktunin hjá Þorsteini
.... »Það getur blátt áfram verið voða-
tilhugsun, að vera ofurseldur t i 1 v e r u
tilfinningarlausri og ábyrgðar-
lausri, eins og v o r t i 1 v e r a e r,
þar sem ekki yrði flúið á náðir neins
dauða«.
Þorsteinn Erlingsson verður hér víst
fyrsti maðurinn 1 hugsandi heimi, sem
heldur því fram, að tilvera vor sé t i 1 -
f i n n i n g a 1 a u s — að vér þó sleppurn
ábyrgðarleysinu.
Sæll ert þú, Þorsteinn! að vera tilfinn-
ingalaus eins og blágrýtið!
Altaf heyrir maður eitthvað nýtt!
Að Stephan G. Stephansson hugsi svona
eða óski slíks, eins og Þorsteinn virðist
ætla, nær engri átt, því að hvað væri þá
Stephan að syrgja kæran son?
Af tvennu þungbæru er þó betra að j
fella tár, en að vera eins og steinninn, ]
eða verri en sauðurinn, og gleyma því,
»að bestu blómin gróa í brjóstum, sem
að geta f u n d i ð t i 1« .
Flest það, sem Þorsteinn tilfærir sem
sýnishorn í ritdómi sínum um kvæði
Huldu, finst mér fremur vatnsborið. Lang-
bestar eru þulurnar hennar, eins og mig
minnir að Jónas Guðlaugsson hafi gefið
í skyn í einhverju blaði. Jónas skrifar
heldur vel ritdóma um kvæði, þó að hann
sé ekki nema lítið skáld.
Mörg eru kvæðin vel kveðin eftir Þor-
stein Erlingsson, en hann skrifar stundum
illa og tilgerðarlega ritdóma um skáldskap.
Sigurður.
Góðir gestir.
Með næstu ferð „Sterling" er hingað
von tveggja manna, er eg vildi mega
vekja athygli Reykjavíkurbúa á. Er ann-
ar Klavervirtuosinn Arthur Shatluck, en
hinn danskur organleikari, Julius Foss að
nafni. Þessir menn koma hingað til þess
að láta okkur heyra snild sína, þótt það
að líkindum hafi beint peningalegt tap í
för með sér.
Arthur Shattuck er frægur maður um
alla Evrópu, og þótt víðar væri leitað.
Hann hefir nýlega — á leiðinni hingað —
haldið koncerta í Kaupmannahöfn, og
hrifið Khafnarbúa með list sinni. Eg
hef séð dagblöð frá Kaupm.höfn, sem
minnast á koncert hans, og lofa þau hann
á hvert reipi; má á þeim sjá, að maður-
inn er meðal heimsins mestn snillinga í
sinni list. Kaupmannahafnar búar eru góðu
vanir, og blaðamenn þeirra, er rita um
músfk, láta ekki hlaupa með sig í gönur
— en Shattuck hefir virkilega hrifið þá.
Hann hefir með séreigið hljóðfæri — þarf
ekl.i að spila á okkar, svo öllu er óhætt
þess vegna.
Julius Foss er organleikari í Kaupm.-
höfn og talinn afbragðs spilari meðal
Dana. Hann er maður mjög vel að sér,
hefir skrifað kenslubækur í harmoníufræði
o. fl. Hann hefir nú þegar ákveðið söng-
skrá fyrir fyrsta koncertinn, og telur hún
meðal annars stór opera eftir meistarann
mikla, Hándel og Bach. Þetta verður eitt
af þvf, sem vér höfum aldrei átt kost á
að heyra fyr. Hr. Oscar Johansen að-
stoðar.
Látum oss nú sýna það og sanna, með
þvf að fylla söngsalinn hjá þessum snill-
ingum, að við eigum það skilið að fá að
heyra eitthvað af því, sem heitir og er
— múslk.
Þeir, sem aldrei hafa komið héðan út
fyrir landsteinana, þeir vita vissulega ekki
hvað m ú s í k er; þeir fá nú tækifæri til
að heyra það, og eg vona, að þeir láti
það ekki ónotað. — Allir, sem hafanokk-
ur tök á því, e i g a að vera viðstaddir
þessa koncerta, og trúið þvf, að þeir fara
þaðan betri menn en þeir fóru inn. Þar
opnast fyrir þeim nýr heimur, sem þeir
ef til vill aldrei hafa haft hugmynd um
að væri til.
Og hafið það hugfast, aðef þessirmenn
geta gert sig ánægða með Reykjavíkurbúa
sem áhorfendur, þá er enginn efi á því,
að þetta er aðeins byrjun, — vér fáum
þá héðan af á hverju sumri tækifæri til
að heyra snillinga á þessu sviði. Þess
vegna er svo mikilsvert að vér sýnum, að
vér viljum taka þeim vel og séum þeim
þakklátir fyrir að koma hingað — þenn-
an langa veg — til þess að láta okkur
heyra sanna músfk.
Álfur. ,