Þjóðólfur - 29.10.1910, Side 2

ÞJOÐOLFUR.
180
hlutablöðin núverandi hefði í fyrra vor
ýtt undir Dani til að synja fjárl. frá þing-
inu 1909 staðfestingar.
Ætli Isaf. hefði ekki kállað það landráð ?
En „forlíkast gerðu fjandmenn" tveir.
Skúli aðhyltist evangelium Valtýs 1897.
Þá sagði Bjöm Jónsson um Skúla, líkt og
sagt var um Pál biskup: Engi þótti Skúli
jafnaðarmaður 1 fyrstu . . . þótt nú yrði
hann góður, er hann varð valtýskur.
Að endingu má nefna eitt lítilsháttar
atriði, er vel sýnir, hversu Skúla og Birni
er jafn ant um sjálfa sig: Skúli greiddi á al-
pingí 1895 atkvæði með íiárveitingu
til sjálíN sín. Isafold vítti það þá
harðlega (sjá Isaf. XXII, ). Björn Jóns-
son greiddi líka atkvæði með sér sjálfum
í ráðherrastöðuna á alþingi 1909. Þjóð-
viljinn kunni eitthvað illa við það.
VaDsmannarániI.
Eins og getið var í síðasta blaði komu
þeir Guðmundur sýslumaður Björnsson
og Snæbjörn hreppstjóri Kristjánsson með
Snorra Sturlusyni síðastl. Fimtudagskveld.
»Rvík« birtir í síðasta blaði greinilega
frásögn af ferð þeirra, og segir þar svo:
»Það var missögn í síðasta blaði, að
þeir heiðu farið á báti frá »Varanger«
yfir í botnvörpunginn. Sýslumaður lét
leggja Varanger að honum.
Um atlögu þeirra og vörn botnvörp-
ungsins segist þeim svo frá:
Undir eins og Varanger kom að hlið
botnvörpungsins, stökk sýslumaður upp á
þilfarið og bauð Snæbirni að koma með
sér. En í sama bili kom skipstjóri botn-
vörpungsins með heljarmikla öxi reidda,
og bjóst að leggja henni í höfuð sýslu-
manni, en þegar Snæbjörn sá það, brá
hann skjótt við og stökk upp á þilfarið
og skipaði um leið skipverjum á »Varan-
ger« að Ijá sér eitthvað í höndina. Skip-
stjórinn á »Varanger« þreif þá afarmik-
inn járnkari og barði honum með svo
miklu afli í öldustokk botnvörpungsins,
að járnkarlinn hrökk sundur í miðju. Greip
þá Snæbjörn þann hlutann, er hann náði
í, og vatt sér að enska skipstjóranum, og
mun honum þá ekki hafa þótt Snæbjörn
fýsilegur viðureignar, eða að minsta kosti
lét hann öxina síga. Alt þetta gerðist
á miklu skemri tíma, heldur en þarf til
þess að lýsa þvf.
A leiðinni til Englands leið þeim all-
vel, að öðru leyti en því, að hvílurúm
þeirra voru afar-slæm. Urðu þeir að
liggja á trébekkjunum, að minsta kosti
fyrst í stað.
Skipstjórinn hafði sig lítt frammi á leið-
inni, og var sem hann forðaðist að láta þá
sýslumann sjá sig. Hann mataðist í eld-
húsinu og hafðist þar við oftast, en gægð-
ist þó stundum niður til þeirra þegar þeir
voru lagstir f hvílu.
Skipverjar gerðu margar tilraunir til
þess að ná járnkarlinum af Snæbirni, en
árangurslausar urðu þær allar, hverjum
brögðum sem þeir beittu. Hann hélt
járnkarlinum alla leið til Englands.
Ferðin til Englands gekk vel, og var
altaf haldið áfram með fullum hraða.
Til Hull komu þeir 12. þ. m. nál. kl.
8 um kvöldið, Stóð þá svo á, að þeir
gátu ekki lagst við hafskipaklöppina, og
fór skipstjóri því i land á báti, en neitaði
að taka þá sýslumann með sér.
Múgur og margmenni beið í landi, því
að fregnin um brottnám valdsmannanna
var kunn orðin af símskeyti þvf, sem
héðan hafði verið sent, og hafði fólk því
safnast saman, þegar það frétti, að botn-
vörpungurinn væri að koma,
Skipstjórinn notaði nú tímann til þess
að raupa af hreystiverki sínu og ljúga
ýmsum sögum, bæði í blaðamenn og aðra,
og hentu blöð þau, er út komu um kvöld-
ið, gaman að »happadrætti« þeim, sem
botnvörpungur þessi hefði fengið við
strendur Islands.
En á tíuuda tímanum kom danski kon-
súllinn í Hull um borð í botnvörpung-
inn til þess að sækja þá sýslumann og
hreppstjóra, og fór hann með þá að landi
annarstaðar, til þess að þeir skyldu ekki
lenda í mestu mannþyrpingunni.
Þeir losnuðu samt ekki alveg við hana,
því að óðara en þeir stigu á land, þyrpt-
ust fréttasnatar blaðanna að úr öllum átt-
um og létu þá engan frið hafa. Og áleitni
þessari héldu blaðamenn áfram, hvenær
sem færi gafst á, þá tvo dagu, sem þeir
sýslumaður stóðu við í Hull.
Blöðin í Hull fluttu samtal við sýslu-
manninn og myndir af þeim félögum, og
tvö blöð í Lundúnum sendu menn til Hull,
til þess að leita frétta hjá þeim og taka
af þeim myndir. Og tónninn í blöðun-
um var allur annar, eftir að þau höfðu
haft tal af sýslumanni og vissu hið rétta.
Danski konsúllinn kom þeim fyrir f
gistihöll einni og bauð þeim á skemtun
með sér þegar fyrsta kvöldið.
Skipstjórinn var mjög hróðugur fyrst í
stað, sagðist hafa tekið þá með sér til
Englands til þess að »ná rétti sín-
um« 0. s. frv., en eftir að hann hafði
haft tal af útgerðarmönnum skipsins, fór
töluvert að dofna yfir honum. Útgerðar-
mennirnir sögðu honum þegar upp skip-
stjórastöðunni og sömuleiðis stýrimannin-
um. Og ekki fær botnvörpungurinn þessi
að fara til Islands aftur, meðal málið
stendur yfir. Verður hann látinn veiða í
Hvítahafinu á meðan.
Sýslumaður kvaðst hafa verið í öllum
einkennisbúningi, svo enga afsökun hafði
skipstjóri þar. Og viðvíkjandi landhelgis-
takmörkunum gat sýslumaður þess, að
tveir eða fleiri siglingafræðingar hefðu
þegar mælt afstöðuna, og komist að þeirri
niðurstöðu, að botnvörpungurinn hefði
verið langt fyrir innan landhelgislínuna.
Alt væri því eins og það ætti að vera frá
Islendinga hálfu.
Enginn veit ennþá, hverja hegningu
skipstjóri og útgerðarmenn verða dæmdir
í. En sjálfsagt fá þeir háa sekt, og
væntanlega fær skipstjóri allþunga hegn-
ingu fyrir þrjóskuna, ránið og tilræðið við
sýslumann, hvort sem það hefir verið al-
vara eða ógnun ein.
Danski konsúllinn í Hull sér um rekst-
ur málsins. Þeir sýslumaður láta mikið
yfir þvf, hve hann sé lipur maður og
elskuverður f alla staði, og lét hann sér
mjög ant um, að þeim liði vel meðan
þeir stóðu við á Englandi.
Hinn 14. m. hittu þeir skipstjórann á
»Snorra Sturlusyni*, er þá var á Eng-
landi að selja afla sinn, og bauð hann
þeim far með sér til íslands, og sama
kvöldið kom símskeyti sama efnis frá
útgerðarmönnam »Snorra« hér, »Miijóna-
félaginu«.
Yfir höfuð láta þeir sýslumaður og
hreppstjóri hið besta yfir för þessari, segja
hana hafa verið reglulega ókeypis skemti-
ferð Til dæmis sagðist Snæbjörn hafa
verið með eina 25 aura í vasa sínnm,
þegar hann fór, og þeir væru þar ennþá,
og kvaðst hann mundi geyma þá til
minja um för þessa. En járnkarlinum
gleymdi hann 1 Englandi«.
Þeir eru nú báðir komnir heim til sín,
fór Snæbjörn 21. m., með »Sterling«, en
sýslumaður daginn eftir með »Ingólfi«.
Dáinn 23. þ. m. Jóhannes Þorgríms-
son dannebrogsmaður á Eyrarhúsurn í
Tálknafirði. Hans verður minst nánar
síðar.
Portúg'al.
Róstusamt hefir löngum verið suður á
Pyreneaskaga og sjaldan hafa konungar
setið þar öruggir í sessi. Nú hafa Portú-
galir ekki einungis svift Manuel konung
völdum, heldur einnig afnumið konung-
dóm með öllu og sett þjóðveldi á stofn.
Astand þjóðarinn hefir verið bágborið
mjög og frelsishreyfingar allar verið bæld-
ar niður og þótt frjálslindir menn hafi
komist til valda um stund, hafa þeir litlu
áorkað. Klerkavaldið hefir verið öflugast
og var konungur, en þó einkum ekkju-
drotningin, móðir hans, á valdi klerka.
Hafði það verið f ráði að loka Cortes
(þinginu) og er lítill vafi á að sú fyrirætl-
un hefir ráðið miklu um, að uppreist var
hafin; sagt er að fundist hafi eiginhand-
ar skipunarbréf konungs um að loka
þingifiu.
Þótt þjóðveldi sé á stofn sett eru fram-
tíðarhorfur Portúgals all óglæsilegar og
veldur því mest algert mentunarleysi al-
þýðu og hinn bágborni fjárhagur rfkisins.
Að vísu eru skólaskyldulög 1 Portúgal en
þrátt fyrir það er aðeins '/s hluti þjóðar-
innar læs og skrifandi; lögunum er alls
eigi hlýtt, börn eigi látin ganga 1 skóla
og þeir skólar, sem starfa eru afarlégir.
Alþýðan er mjög framtakslaus og flest
verkleg fyrirtæki eru 1 höndum útlendinga,
helst Englendinga.
Þá er fjárhagur rlkisins ekki glæsilegri;
ríkisskuldirnar aukast árlega og eru þegar
orðnar sve m’iklar, að fyrirsjáanlegt er, að
ríkið losnar aldrei við þær á sómasam-
legan hátt. 1892 varð ríkissjóður að
nokkru gjaldþrota, þar eð færðar voru
niður rentur á innlendum og útlendum
rlkisskuldum, að miklum mun. Nú eru
ríkisskuldir Portúgals alls um 2500 milj.,
en árlegur kostnaður við þær 124 milj.
Á tjárlögum 1909- 10 voru tekjurnar gerð-
ar 275 milj. en útgjöldin 300 milj. og eru
þannig útgjöld við ríkisskuldir næstum
42% af öllum útgjöldum ríkisins. Þrátt
fyrir það að Portúgal er eitt meðal frjó-
sömustu landa Norðurálfu, er að eins
rúmur helmingur landsins ræktaður; lands-
búar standa mjög lágt f landbúnaði og
þekkja lltið til nýtfsku verkfæra. Flestar
eignir eru í höndum stóreignamanna er
búa í borgunum og leiguliðar hafa við
mjög örðng kjör að búa. Verslun og sigl-
ing er mest í höndum útlendinga; Portú-
lagir eiga aðeins 36 gufuskip. Englend-
ingar eiga mest af því fé er liggur í fyr-
irtækjum í landinu og hefur það skapað
Portúgal mjög mikið fjárhagslegt ósjálf-
stæði. Nú er þjöveldið er á stofn sett, er
auðvitað hinni miklu Qársóun konungs-
ættarinnar lokið og lfklega missa klerkar
og kirkjan eitthvað af auð sínum, en þrátt
fyrir það mun stjórnin eiga erfiða aðstöðu
meðan alþýða er svo gjörsteydd allri
mentun og ríkisskuldir gleypa alt að
helming allra gjalda ríkisins.
Ping’frestun.
ísaf. og Fjallk. hafa fylst heilagri bræði
út af þvf, að Þjóðólfur gerði þeim hann
óleik, að prenta í síðasta blaði fundar-
gerðina frá Ölfusárbrúarfundinum orð-
rétta og í heilu lagi, því sjálfar
hafa þær, ráðherraþernurnar, flutt fundar-
gerðina afbakaða og orðum aukna. Hafa
þær ekki önnur ráð, en að drótta því að
Þjóðólfi, að h a n n hafi f a 1 s a ð fundar-
gerðina, felt úr klausu aftan af henni,
klausu sem millibilsritstjóri ísaf. A. J.
Johnson (»ritíi«í untlurinii« alþekti)
segir að standi þar skýrum stöfum með
bleki (!!).
Raunar hefir upprunalega verið skrifuð
klausa í enda fundargerðarinnar, sem
stryimd hefir verið út af luadar-
stjóra. sjálfum, og taldi Þjóðólfur auð-
vitað ekki 1 e y f i 1 e g t að birta hana,
þar sem hann prentaði nöfn fundarstjóra
og fundarskrifara, því slíkt hefði verið
hin megnasta ósvífni gagnvart hlutaðeig-
andi fundarstjórnendum, sem bera ábyrgð
á því, að fundargerðin sé rétt.
En ef ætti að taka upp þá reglu, að
prenta það sem sem strykað er út, þá á
auðvitað að prenta a 11, sem strykað er
út; því eftir hvaða reglu ætti annars að
velja það, sem takast ætti með ? En það
hefir Isaf. ekki gert, því klausan sem hún
er að vitna í, og ráðherraþernurnar vilja
ómögulega missa, hljóðar svo í heilu
lagi:
»Loks var borin upp svofelld tillaga
frá Joh.(!) V. Danílssyni(!). Fundurinn skorar
á alj>ingi (0 ráðherra að kalla næsta
þing saman á réttum tíma. Tilagan(l)
feld.« [Stafrétt eftir fundargerðinni. Orð-
inu alþingji heflr ísaf. og Fjallk. slept
úr klausu þessari, og er það þó eigi slður
útstrykað en hin orðin].
En nú hafa þær, ráðherraþernurnar,
fengið eitthvert vottorð frá þeim fundar-
stjóra og fundarskrifara, um að tillaga að
skora á ráðherra að kalla næsta þing
saman á réttum tíma, hafi verið feld á
fundinum. En hafi svo verið, þá er fund-
argerðin röng, en á því bera þeir auð-
vitað ábyrgðina, en eigi Þjóðólfur. En
eftir því sem áreiðanlegir menn segja af
fundinum, þá var framkoma fundarstjóra
hr. Eggerts Benediktssonar hreppstjóra
(»bóndi« stendur í tundargerðinni, en
er strykað út) í Laugardælum í lok fund-
arins þannig vaxin, að hann hefir ekki
séð sér annað vænna, en að stryka
þessa umþráttuðu klausu úr fundargerð-
inni, til þess að leyna gerræði því, er
hann beitti fundinn, með því að meina
fundinum að láta í ljósi réttan vilja sinn
1 þessu máli (o: þingfrestunarmálinu) þar
sem hann neitaði að bera upp þá tillögu,
sem best sýndi skoðun fundarmanna í því
máli. Það var tillaga frá síra Gísla Skúla-
syni, að fundurinngengiaðþví
sem vísu, að ráðherra kallaði
alþingi saman áréttum tíma.
Fundurinn áleit það sem sé óhæfilega
getsök gagnvart ráðherra, að hann hefði
f hyggju að fresta þinginu, og vildi þess
vegna ekki beinlínis skora á ráðherra að
fresta ekki þinginu. Þess skal og getið,
að enginn fundarmanna mælti þingfrestun
bót.
Hver trúir ísafold?
Hún hefir lengi steininn klappað hún
ísaf. gamla með það að flytja rangar
fréttir og óáreiðanlegar. Blaðamennirnir
hafa oft rekið sig á það, að svo er, enda
munu þeir telja það jafn líklegt hvort
það sé rétt eða rangt er þar stendur.
Ljóst dæmi þess, hversu lltinn trúnað
blaðamennirnir leggja á orð ísaf. geta
menn séð af dæmi þessu, er bar við
nýlega.
Þegar skeytin um uppreisnina f Portú-
gal kom hingað, nefndi Þjóðólfur nýa for-
setann Braga, og skýrði frá helstu æfi-
atriðum hans. ísafold nefndi forsetann
aftur Denaget.
Blöðin Ingólfur, Fjallkonan og
Þ j ó ð v i 1 j i n n eru ekki 1 fréttasamband-
inu, en urðu að »lána« fréttina hjá hin-
um blöðunum, og það gerðu þau.
En þau tóku hana öll eftir Þjóðólfi.
Ekkert þeirra trúði ísafold!
Ekki einu sinni Fjallkonan!
Nú er oss spurn — hverjir trúa Isafold?
Norðurland — líklega.