Þjóðólfur - 25.11.1910, Side 1

62. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 25. Nóvember
1910.
JS 50
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
: BOGI BRYNJÓLFSSON ♦
^ yfirréttarmálafiutningsmaður ♦
^ Austurstræti 3. J
♦ Tals. 140. Helma 11 — 12 og 4—5. ♦
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
jjjðrn jónsson.
Brot úr stjórnmála- og menningarsögu
íslands.
VIII. Eftirmáli.
Hér að framan höfum vér lýst að nokkru
hátterni Björns Jónssonar í nokkrum helstu
þjóðmálum íslendinga. Því fer þó fjarri,
að vér höfum látið allra þeirra mála getið,
er mikils hefir þótt um varða, og Björn
Jónsson hefir látið til sín taka. Ef tími
leyfði og rúm, þá væri hægur nærri að
sýna með tilvitnunum úr þeirri lífsins bók,
Isafold, hringsól gamla mannsins um þau,
með jafn tíðum skoðanaskiftum þeim, er
vér höfum sýnt að framan, um þau mál,
sem þar eru greind.
Til hægra yfirlits þessu framanskráða
skal þetta tekið fram:
1. Sltilnaöur. Björn Jónsson var
liarðsnúinn skilnaðarandstæðing-ur nm
18!)0, vöflnr ern komnar á liann í því máli
lðOGog: 1007. 1008 ógnar Isaf. með skilnaði
við Dani og svívirðir þá. 1009 í forseta-
förinni heillast B. J. aftur af Dönnm og:
andmælir því, að nokkur hngsandi maðnr
liér í landi óski skiinaðar við þá.
2. Stjórnarskrár- og sam-
bandsmálið.
a) Til 1880 er B. J. gallliarður endnr-
skoðnnarinnðnr (Benediktssinni), síðnn miðl-
nnarmaður, aftur Benediktssinni, þá liálf-
ástfaiigiiin í Iiiiigsályktiiiiartillöguimi 1805.
1806 fjandskapast hann við Ynltyskuna.
1897—1001 elskar hann hanaafölln lijarta.
1902—1903 er hann eindrcgriiin Albirt-
íngnr. 1004—1906 sér liann »meingalla«
og »þverbresti« á Albirtunni (o: núgild-
andi stjórnarskrá). 1007—1908 fylgdi hann
Blndiimaiinaávarpinii, 1908—1909 persónu-
sambandi, og 1000—1010 stendur hann á
Albirtnnni, enda er nú Albirtustjórn hér
á lnndi, eins og kunniigt er.
b) Búseta ráðgjnfnns. 1885 telur B. J.
þnð einskis nytt, þó að ráðgjafl húsettur
i Höfn skytist hlngað einu sinni nnnnð-
hvort ár, en héldi áfram að vcra búsettur
I»ar. Sömu skoðunar er hann enn 1896,
og er fágætt, að þessi maður linft ekki
breytt skoðun á sama máli á lieiliiin ára-
tngi. En engiii ósköp standa lcngi. 1897
á valtyski ráðgjaflnn, sem verða átti bú-
settur í Höfn og skjótnst hingað annað-
hvort ár, að inna nf hendl öll hngsnnleg
afrek fyrir landið. 1901 væntir hann þess,
að Danir miinu ekki láta ginnast af hrekk-
visum mönnnm hérlendum til þess nð
lialda það, að vér viljum hnfa ráðgjafa
búsettan liér lieimn, scm nðnllega verði
hlaiipasendill miili Danmerknr og íslands,
er þnril að fara þangnð hvenær sem kon-
ungur þurfl að gefa út embættisbróf.
1902 er búscta ráðgjafans hér heima orð-
inn kostur, svo framarloga sem hagsmunum
vorum f Höfn verði borgið með lienni.
♦♦♦-♦•♦-♦•♦♦♦■♦♦♦♦♦♦♦♦♦
♦ Gísli Sveinsson ♦
♦ & Yigfús Einarssonj
♦ yfirdómslögmenn. ♦
4 Skrifstofutími IH/a—I og 5—6. 4
♦ ♦
▲ þingholtsstræti 19. Talsimi 263. ^
♦♦♦♦♦♦♦♦♦■♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Kenning og breytni B. J. hefir í þessu
máli farið aðdáanlega saman. Síðan hann
gerðist ráðherra, hefir hann sýnilega unað
betur hag sínum með „þjóð við Eyrar-
sund“ en hér heima, og allir vita, hversu
vel hagsmunum vorum hefir verið borgið
þar síðan hann tók við vöidum. Þykir
mönnum sem skútuna hafi rekið nokkru
nær Danmörku en áður var, enda eigi
von, að „hjáleigan" fjarlægist „höfuðbólið",
meðan Björn Jónsson er „skrifaður" í
„hjáleigunni", en dvelst og „vinnur" á
„höfuðbólinu".
c) Ríkisráðssetan og sérmálin. Til 1897
vill hanu alls ekki láta bera sérmál vor
npp í ríkisráði Dana; frá 1897—1904 telnr
liann það ágætt, og er því bæði fylgis-
maður Valtýsku og Albirtu. 1904 er rík-
isráðsseta ráðherrans »moingalli« og
»þverhrestnr« i Alhirtnnni, og síðan til
1909. Eftir að B. T- tók ráðherradóm,
hefir ekkert heyrst um þennan „meingalla"
eða „þverbrest", og allarllkur eru á því, að
gamli maðurinn uni sæmilega í rfkisráð-
inu, eins og annarsstaðar, þar sem ein-
hvern danskan þef er að finna.
3. Þingvallafundir. 1885 og 1888
fær B. J. aldrei snngið Þingvallafiindnm
nægilegt lof, og þá er Þingvöllnr vel
fallinn til slíkra fundarhalda. 1891, 1895
og 1898 lýsir liann djúpri fyrirlitn-
ingu á Þingvallafundum og þykir Þing-
völlnr þá alls óliæfur samkomustaður.
1907 gengst hann sjálfur fyrir Þingvallap
fundarhaldi og þykir þá slík fundarhöld
sama afbragðsvel.
4. Gufuskipakaup landssjóðs.
1895 er B. J. gallharðnr á móti því, að
landssjóður leigi eða kanpi eitt skip, en
1909 berst hann með hnúnm og hnefum
fyrir því, að landssjóðnr kaupi mörg
skip fyrir afarverð. Sami herra bindur
landið um ro ára skeið við danskt gufu-
skipafélag.
5. Danir. 1889 ervernd Dana oss óiniss-
andi, og þá er samband vort vlð Danl
þannig vaxið, að vér getum liaft alla vora
hentisemi fyrir því. 1905 er þeim lífs-
nauðsynlegt að liafa einhverja, er þeir
geti svalað stórgikksæði sínn á, og þá taka
þeir öfngt í streng og aflægislega, og
svona verða þeir altaf, og þetta sjáum
vér og flnnum, og því getur aldrei orðið
mikið um bræðraþel milli vor og Dana.
En samt er eintómur kjánaskapnr að vera
að tala nm Danahatur hér á landi. 1906
segir B. J., að Dauir ætli að hafa oss
góða með því að gefa þiiigmöiinum vorum
að éta. 1907 segir hann, að »hrosshófur-
ilMi« vilji löngnm gægjast frain hjá »hræðr-
nm vorum«, þrátt fyrir alt bræðraþels-
hjal þingmaiinaheimboð og, konungsfagn-
að. 1908 segist B. J. ekki bcra hrigður
á bræðraþel Dana við oss, enda þó að það
sé glögt. að þeir vilja innlima Island.
Sama ár ætla Danir að svíkja oss og blekkja
jlíagnus Sigurðsson
yfirréttarmálaflutningsmaður,
Aðalstræti 18.
Venjulega heima kl. 10—II f. h. og 5—6 e. h,
Talsími 124.
með Uppkastinn, eftir því sem B. J. segir,
og þá liöfnm vér ekki nema bölvun af
vcrndarkáki Dana, enda er Danmörk
rúsínusteinn, sem hrekkur ofan í eitthvert
stórveldið áðnr eu minst vonnm varir, og
Danmörk er að verða kartnögl á litlu tá
mennlngarinnar. Samt segir B. J., að
cinskis kala til Dana kenni í stjónumála-
haráttu vorri, enda ernm vér svo mikið
þjóðkríli, og 1910 eru gerðir kynslóðar
þeirrar, er nú er uppi í Danmörku, þrátt
fyrir alt, mikln fremur góðvildarlegar en
liitt, ef rétt ern metnar og af fullum
skilningi, enda er lijalið um Danaliatur
liér á landi í einu orði hégómi, segir B. J.
Satt mun það, að ekki mun Danahatur
B. J. hafa verið rætið, þó að Isaf. hafi
stundum talað digurbarkalega í garð Dana.
„Hjáleigubændur" hafa löngum kiknað 1
hnjáliðunum fraromi fyrir herragarðseig-
endum.
6. Mannlýslngar. Vér höfum
nefnt nokkra menn, sem Björn Jónsson
hefir eftir atvikuin þurft að ausa auri, og
sýna þær iýsingar B. J. á mönnum þess-
um eigi hvað síst, hversu gjarnt honum
hefur verið að láta undan tilfinningum
sínum, og gjarnt til að hlaupa í gönur,
því að oftast hafa menn orðið ágætir hjá
honum, þótt óalandi og óferjandi væru
áður, jafnskjótt sem svo hefir atvikast, að
hann hefur orðið þeirra megin í skoðun-
um sínum. Það hefur ekki verið sakir
efnisskorts, að vér höfum ekki greint
meðferð hans á fleirum mönnum, heldur
af því að vér ætlum, að ummæli hans um
þessa tjóra framantöldu menn séu nægi-
leg sýnishorn ritsnildar, stillingar og skap-
lyndis gamla mannsins yfir höfuð
Stilling B. J. og staðfesta, greind og
glöggskygni, hefir ekki vaxið með árunum.
Það þykir nú sannreynt, jafnt vinum hans
sem óvinum, að best og skýrast han skap-
brestir hans komið fram í ráðherradómi
hans. Enginn maður hefur rétt til að
segja það, að B. J. hafi skift um skoðun
gegn betri vitund, en hitt hafa menn rétt
til að staðhæfa, að skoðanaskifti hans og
stefnuleysi og ósamræmi milli orða og
gerða hljóti að stafa annaðhvort af ístöðu-
leysi, eða af því að hann hefur ekki get-
að skapað sér grundvallaða skoðun á mál-
efninu, hvort sem það hefir verið afgreind-
arskorti eða tímaskorti, eða af öllu þessu
1 senn. Enda má nú óhætt fullyrða að
allir eigi síður vinir hans og flokksmenn
en óvinir hans og andstæðingar, óski
þess, að hann láti nú sem fyrst af völd-
Um, hinir fyrtöldu af því, að þeir vilja
firra hann og flokkinn frekari vítum en
orðið hafa, og hinir síðartöldu at þvi, að
þeir vilja firra landið frekara tjóni af
stjórnglöpum hans en það hefir þegar
orðið að þola.
SvQÍnn cB/crnsson
yfirdómslögmaður.
Hafnaretræti 16.
(á sama staö sem fyr).
Talsimi 202.
Skri/stofutími 9—2 og 4—6.
Hittist venjulega sjál/urll—12 og 4—5.
+
Dr. Jónas Jónassen
fyrv. landlæknir
lést á heimili sínu hér í bænum 22. þ. m.
Hann var fæddur 18. Agúst 1840 £
Reykjavík, og voru foreldrar hans Þórð-
ur Jónassen síðar dómstjóri landsyfirrétt-
arins, og konu hans Soffíu Dorotheu,
dóttur Rasmus Lynge kaupmanns á Ak-
ureyri.
Hann útskrifaðist úr Reykjavíkur lærða
skóla 1860 með 1. eink. og 1866 tók
hann próf í læknisfræði við Kaupmánna-
hafnarháskóla oð 2. eink, betri. Skipað-
ur 3. Ág. 1868 aðstoðarmaður dr. Jóns
Hjaltalíns landlæknis og læknir við sjúkra-
húsið í Reykjavík. Veitt Reykjavíkur-
hérað 21. Febr. 1876. Þjónaði landlækn-
isembætinu eftir lát dr. Jóns Hjaltalíns
rúmt ár, og síðan þá H. J. G. Schier-
beck lét af því embætti, fékk veitingu
fyrir því 7. Nóy. 1895; og þjónaði því til
þess að hann fékk iausn 19. Júlí 1906.
Hann varð doktor við Kaupmanna-
hafnarháskóla 30. Júní 1882 fyrir ritgerð
um sullaveiki.
30. Nóv. 1871 kvongaðist hann Þór-
unni dóttur Péturs Havsteens amtmanns
og fyrstu konu hans Guðrúnar Hannes-
dóttur próf. á Innra-Hólmi Stephensens, og
lifir hún mann sinn. Einkabarn þeirra
hjóna er Sofffa kona Eggerts Claessens
málaflutningsmanns.
Dr. J. Jónassen rækti embætti sittmeð
alúð og dugnaði og naut almennings vin-
sældar og var sérstaklega mjög hjálpsam-
ur og tók oft og tíðum ekkert fyrir lækn-
ishjalp sína, þegar fátækir menn áttu hlUt
að máli. Hann lét sér mjög ant um, að
útbreiða læknisfræðina og ritaði »Lækn-
ingabók*, sem mun hafa komið mörgum
manni vel. Auk þess gaf hann út »Vasa-
kver« handa konum, og »Hjálp í við-
lögum« og fleiri rit. Hann var og einn
af útgefendum tfmaritsins »Eirs«(Rv. 1899
—1900). í Tlmarit Bókmentafélagsins
1890 ritaði hann fróðlega og ítarlega
ritgerð uro læknaskipunina á Islandi.
Hann sat á alþingi 1886—1891 sem
þingmaður Reykvíkinga, en síðar 1899—
1903 sem konungkjörinn. Hann varð r.
af dbr. 29. Mars 1893, dbrm. 12. Júní
1906 og kommandör af 2. fl. 31. Júlí
s. á. 1897 varð hann riddari af heiðurs-
fylkingu Frakka.
Skilnaður. Á Landvarnarfundi í kvöid
er skilnaðarmál til umræðu, og er mikil
umræða manna um það, hvort það muni
vera skilnaður íslendinga við Dani, eða
skilnaður Landvarnar við þá innlimunar-
Birnina.