Þjóðólfur - 30.12.1910, Blaðsíða 1

62. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 30. Desember
1910
56.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
| BOGI BRYNIÓLFSSON ♦
♦ yfirréttarmálaflutningsmaður $
♦ Austurstræti 3. J
♦ Tals. 140. Helma 11 — 12 og 4—5. ♦
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
►♦♦♦«
*--------í
Gísli Syeinsson
& Yigfús Einarsson
yfirdómslögmenn.
;Skrif8tofutíml II1/.—I og 5—6.
Þingholtsstræti 19. Talsimi 263.
;
Skylduverk.
(Endir).------
XXVII.
r. Á k æ r a: Skuldabréf varasjóðs veð-
sett Landsbankanura. Þetta er brot á
bankalögunum.
2. S v a r : Þetta er hreinn og beinn
uppspuni. Landmandsbankinn hefir aldr-
ei heimtað neitt veð af Landsbankanum.
Hefðu skuldabréfin verið veðsett Lands-
bankanum, þá hefðu honum verið send
veðsetningarskírteini undirrituð af fram-
kvæmdarstjóra og öðrum gæslustjóra (sjá
24. gr. laga um stofnun Landsbanka, 18.
Sept 1885).
XXVIII.
1. Ákæra: Bankastjórnin var ekki
reiðubúin að svara í hvaða pappírum
varasjóður væri.
2. Svar: Þetta eru bein ósannindi.
Bankastjórnin svaraði viðstöðulaust, að
varasjóður væri fólginn í ríkisskuldabréf-
um og bankavaxtabréfum.
XXIX.
1. Ákæra: Víxla- og ávísanaeign
bankans, eins og hún er í raun og veru,
kemur ekki heim við bækur bankans og
reikninga hans.
2. Sva r: Þetta er satt. Þar er
skekkja, sem bankastjórnin vissi af, en
hafði ekki getað fundið út t hverju lægi,
hvort það væri fólgið f reikningsvillu eða
skrifvillu. En upphæðin er helmingi
minni en nefndin segir.
XXX.
Ákæra: Það er ekki hægt að
benda á, að framkvæmdastjóri eða gæslu-
stjórar, sem báðir eru þingmenn, hafi
gefið þinginu nokkrar upplýsingar um
það, að bankinn gæti ekki lagt til trygg-
ingarfé veðdeildarinnar, nema með því,
að taka til þess sjóð, sem ætlaður vartil
tryggingar tjóni því, er Landsbankinn
sjálfur kynni að verða fyrir, en ekki veð-
deidin.
2. Svar: Til þess að sanna, að þessi
ummæli eru hreinn og beinn uppspuni,
nægir að vísa í Þingtíðindin 1902, C. bls.
64. Þor er skýrt frá þeim upplýsingum,
sem bankastjórnin gaf þinginu um þetta
atriði.
XXXI.
1. Ákæra: Varasjóður má ekki vera
fólginn í tryggingarfé veðdeildanna, en
það er hann, og þetta er brot á lögum
bankans.
2. Svar: Þetta sýnir algerða van-
þekkingu nefndarinnar á lögum bankans.
Þar segir svo (sjá 7. gr. laga um stofnun
Landsbanka, 18. Sept. 1885): »Bankinn
má táka lán gegn tryggingu í eignum
sjálfs síns«. — Hvar er eitt einasta ákvæði
í lögum eða reglugerð bankans, er meini
bankastjórninni, að ráðstafa verðbréfáeign
varasjóðs eins og hún hefir gert? Svari
rannsóknarnefndin því.
XXXII.
1. Ákæra: Bækur bankans voru í
ólagi.
2. Svar: Allar bækur bankans voru
í góðu lagi. Þær eru til sýnis, og banka-
stjórnin er óhrædd að leggja þær fram
fyrir sanngjörnum rétti.
*
Þá eru helstu ákærurnar taldar og svör-
in við þeim birt. Sumumkann að þykja,
að þetta atriði hafi tekið upp of mikið
rúm og of langan tíma, en eg er annarar
skoðunar. Bankamálið er þýðingarmesta
málið, sem til umræðu er heima á Islandi.
Það er mál, sem snertir hvert mannsbarn
í landinu. Það er frá mínu sjónarmiði
mesta hatursmálið, sem nokkurn tfma
hefur átt sér stað síðan ísland bygðist.
Blöðin hér hafa sagt frá því óglögt og
hlutdrægt. — að minsta kosti einhliða.
Menn hér vestra hafa yfirleitt engar fréttir
um það fengið nema í molum, að undan
teknum þeim fáu, sem séð hafa skýrslu
rannsóknarnefndarinnar og svör banka-
stjórnarinnar. Eg ber það óhræddur undir
dóm óblindra og sanngjarnra manna,
hvorir hafi réttara fyrir sér, þeir sem
halda að Björn Jónsson og rannsóknar-
nefndin hafi farið að öllu leyti eftir bestu
sannfæringu og samvisku og komið fram
í bankamálinu heppilega fyrir landið og
þjóðina og sanngjarnlega gagnvart banka-
stjórninni, en að bandaktjórnin hafi verið
sek um mörg og stórkostleg lagabrot og
jafnvel glæpi. Eg ber það óhræddur
undir óvilhallra manna dóm, segi eg,
hvort þeir hafi á réttara máli að standa
en vér hinir, sem höldum þvf fram, að
ofsóknarandi hafi ráðið mestu af hálfu
Björns og nefndarinnar; að ódrengilega
— óforsvaranlega ólöglega hafi verið farið
að við bankastjórnina og óheppilega fyrir
landið og þjóðina. Ákærurnar geta menn
nú lesið og athugað, og svörin og rökin
á móti, og sé hvortjveggja vegið og metið
hlutdrægnislaust, þá finst mér að niður-
staðan hljóti að verða sú, að ekkert ein-
asta af ákæruatriðunum — öllum þessum
fjölda — sé þannig vaxið, að ekki mætti
segja það sama um hverja einustu banka-
stjórn í veröldinni með eins miklum rök-
um og rannsóknarnefndin hefir gert í
skýrslu sinni.
Bankastjórnin hefir ekki gert sig seka
um fjárdrátt, svo einum einast eyri nemi,
og hún hefir sýnt það og sannað með
lögum og reglum bankans sjálfs, að hún
hefir rækt störf sín samkvæmt þeim. —
Geri einhver Bjarnar-vinur svo vel, að
hrekja þetta, ef hann treystir sér til. Það
er ekki nóg, að hrópa hátt, að einhver
sé glæpa og óbótamaður. Réttvlsi vorra
tfma, þar sem hún fær að njóta sfn, —
heimtar það, að sóknir og varnir séu jafnt
heyrðar í hverju máli og dómur feldur
eftir. því. Og réttvísi vorra daga mót-
mælir því eindregið — sem betur fer —
að annar málsaðiii hafi vald til þess, að
dæma í sínu eigin máli; óháðir dómstólar
verða að gera það, og siðmenningin krefst
þess, að ekki einungis þeir lágu hlýði
dómum, heldur einnig þeir háu, — og
það jafnvel ráðherrar.
Eg sagði í síðasta kafla, að óháðir
dómstólar yrðu að skera úr þessu máli
sem öðrum. Óháður dómstóll — bæar-
fógetinn í Rvík — hefur úrskurðað af-
setning gæslustjóranna 22. nóv. 1909 fyrir
fult og alt ólöglega; hefir úrskurðað,
að Kr. Jónsson sé löglegur gæslustjóri.
Annar óháður dómstóll — landsyfirréttur-
inn — hefir staðfest þenna úrskurð,
þenna dóm; hefir einnig dæmt gerðir
ráðherra ólöglegar. En hvað gerir
ráðherra? Maðurinn, sem mest talar
úm það, að lögin eigi að ganga jafnt yfir
alla. Beygir hann sig undir lögin?
Hlýðir hann dómum? Nei, hann virðir
æðsta innanlandsdóm að vettugi, Hann
gefur embættismönnum og öðrum þá fyrir-
mynd, að hlýða e k k i lögum eða dómum.
Sanngjarnir menn sjá, hvílfkur voði öllu
réttarfari landsins er búinn, ef einn maður
er látinn komast upp með það, að reka
eftir geðþótta embættismenn landsins, setja
í þeirra stað hverja, er honum sýnist, og
gefa engan gaum dómum, sem bygðir eru
á lögum landsins. Eitt af því, sem af
slíku leiðir, er það, að embættismenn,
skipaðir af honum, þora ekki annað en
sitja og standa, skrifa og tala eftir hans
boði og banni, þótt það sé þvert á móti
heilbrigðri skynsemi, þvert á nróti lögum
þjóðarinnar, þvert á móti embættisskyld-
um þeirra og þvert á móti þeirra eigin
samviskn. Ekkert er lfklegra, en aðslíkt
geti leitt af þannig löguðu einveldi. Eitt
er að minsta kosti mjög sennilegt, og það
er það, að ráðherra mundi reka og reka
og skipa nýa embættismenn, þangað til
einhAerjir fundust nógu þýlyndir til þess
að verða auðsveipt verkfæri í höndum
hans. Því þótt einhver hefði kjark til að
breyta ettir eigin sannfæringu og yrði
rekinn fyrir það, og þótt hann ynni mál
á móti ráðherranum, þá þyrfti hans há-
tign, ráðherrann, ekki að fara eftir dóm-
um eða beygja sig undir lög.
Þetta er eitt meðal annars, sem vakir
fyrir þeim mönnum, sem heimta auka-
þing. Þeir vita, að Björn Jónsson er
skyldur að hlýða fógetaúrskurði, alveg
eins og hver annar borgari landsins. Þeir
vita, að hann var skyldur að viðurkenna
Kristján Jónsson (og Eirík Briem eftir
anda úrskurðarins), sem löglegan gæslu-
stjóra þangað til öðruvísi kynni að verða
dæmt af æðri dómstólum. Þeir vita, að
rétti staðurinn fyrir Björn Jónson til þess
að svara fyrir öll þessi lagabrot og ólög-
hlýðni, er á Alþingi, og þess vegna er
það, að meiri hluti allra þing-
manna, og þar á meðal allir for-
setar þingsins hafa krafist auka-
þings nú þegar, ogmeiri hlutiallr-
ar þjóðarinnar heimtar það með
þeim. Ef þingmenn neita kröfum frá
meiri hluta þjóðarinnar — eða kjósend-
anna, þá brjóta þeir þjóðræði, og
það er sfra Björn Þorláksson á Dverga-
steini viljugur að gera. En meiri hluti
þingmanna hefir svo ljósa meðvitund urn
jKíagnús Sigurðsson
yfirréttarmálaflutningsmaður,
Aðalstræti 18.
Venjulega heima kl. 10—11 f. h. og 5—6e. h.
Talsími 124.
SvQtnn cföjörnsson
yfirdómslögmaður.
Hafnarstræti 16.
(á sama staö sem fyr).
Talsími 202.
Skrifstofutími 9—2 og k—6.
Hitlist venjulega sjálfurll—12 og 4—5.
skyldur sínar gagnvart þjóðinni, að þeir
neita ekki kröfnm hennar. Konungkjörnu
þingmönnunum má segja það til hróss,
að þeir hafa í þetta skifti komið fram
með vilja þjóðarinnar. Ef ráðherra neit-
ar að kall'a saman aukaþing, þegar meiri
hluti þingmanna krefst þess, þá er það
brot á þingræði, en brot á þing-
ræði er hvarvetna talinn stjórnarfars-
legur glæpur. Hvað mundi hafa ver-
ið sagt — hvað mundi Björn Jónsson
hafa sagt — um Hannes Hafstein í lík-
um kringumstæðum ? Svari þeir eftir bestu
samvisku, sem muna eftir gauraganginum
1908.
Samkvæmt áliti Björns Jónssonur og
þeirra, sem honum fylgja að málum, er
honum sjálfum heimilt, að reka menn úr
embætti fyrir fult og alt, þegar honum
svo sýnist, án þess að sannað sé fyrir
dómstólunum, að þeir hafi í nokkru brot-
ið embættisskyldnr sínar, og það alveg
eins, þótt dómstólarnir úrskurði, að þeir
hafi fulla heimild til þess að halda em-
bættunum. Hann sjálfur hefir heimild
til að skipa menn í embætti fyrir tultog
alt, eftir eigin geðþótta, hafa þá þar eins
lengi og skamt og honum sjálfum sýn-
ist, og reka þá, þegar honum sjálf-
um þykir við eiga. Hann á sjálfur
að úrskurða, hvort hann sjálfur þurfi
að hlýða dómum og beygja sína hátign
undir lög eða ekki. Hann er sjálfur
yfir æðsta dómstóli innan-
lands. Hann sjálfur hefirvald
tll að neita kröfum meiri hluta
þingsins með meirihuta þjóð-
arinnar ábak við þær kröfur.
Þessu mótmæla þingmenn, þessu mótmælir
þjóðin heima og þessu mótmæla nokkrir
Islendingar hér vestra, — eg er einn
þeirra. Það skal tekið fram, að fjöl-
margir af flokksmönnum Björns sjálfs
krefjast aukaþings, og sýnir það, að þeir
fylgja ekki foringjum sfnum í blindni.
Hvað er það annars, sem Björn getur
haft á móti aukaþingi ? Ef hann treystir
málstað sínum, truir hann þá ekki á sigur,
þar sem flokkur hans er þó í meirihluta
á þingi? Aukaþingskostnaðurinn hefir
verið gerður að grýlu, það er satt; en
fram á það hefir verið sýnt, og aldrei
mótmælt með rökum, að aukaþing þarf
ekki að valda eyris aukakostnaði. Því er
þannig varið sem hér segir: — Stjórnin
og þingið hefir loíað, að stjórnarskránni
skuli verða breytt á næsta þingi; af því
leiðir það, að aukaþing verður að vera