Þjóðólfur - 24.02.1911, Blaðsíða 2

30
ÞJÓÐÓLFUR.
skifti mjög geðfeld, þá er engin vissa
fyrir þeim.
\ð sonur minn sé riðinn við silfur-
bergið er ósannindi — helber ósannindi.
Náman var uppunnin af Thor Tulinius
og þetta franska félag, sem er miljóna-
félag, vildi leita að nýum námum, sem
við höfum ekki ráð á; framsal til þeirra
skylda eltir leigusamningnum.
Frávikningin var um stundarsakir (hvarf
aftur að bankamálinu; samhengi var ekki
gott hjá ræðumanni)—þótt það gildi enn
— ætlaði annars að setja þá inn í bank-
ann i. Jan. s.l. — en gerði það ekki
vegna þess, að dönsku bankamennirnir
sögðust þá leggja til við Landmands-
bankann, að hann hætti öllum skiftum
við okkur, og það væri sama og að stofna
bankanum f voða eða fella hann niður.
Landstjórnin ætti því þakklæti skilið. Ný
nefndarskipun væri óþörf.
Lárus H. Bjarnason: Óheppi-
legt, en vanalegt, að ráðh. myndi ekki
eldri gerðir sínar. Hefði altaf haldið
fram afsetning til fullnaðar. Hefði látið
Svein son sinn gera það, og las upp tvo
landsyfirdóma því til sönnunar. Efaði
frásögn ráðh. um dönsku bankastj. —
og þvf spurði ráðh. ekki stjórn Land-
mandsbankans að því í utanförinni? —
ekki var hún svo stutt. Danskir þjónar
ættu ekki að ráða lögum hér. Framsal
til Frakka á leigusamningum væri engin
skylda — og las upp 12. grein samn-
ingsins frá 17. Júní, þar sem segir, að
framsal megi ske með samþ. ráðherra.
Spurði hvert rétt væri, að sfðan hefði
náman selt silfurberg fyrir yfir 100,000 kr.,
en landsjóður fengið aðeins rúm 20 þús.
kr., — hitt hefði verið flutningskostnað-
ur og allskonar kostnaður.
Ráherra B. J.: Eg hefi ekki »látið«
Svein segja neitt um þetta efni eða ann-
að, hann hefir gert það sjálfur, nóg vitni
að ummælum dönsku mannanna. Vissi
ekkert um þessar 20 þús. — hvorki til
eða frá. En sagði, að ræður L. H. B.
væri til að »flækja, villa og blekkjac.
Kristján Jónsson hélt mjög langa
ræðu, var það mest saga málsins frá þv(
26. Apríl á sfðasta þingi, að raðherra
sagði honum frá nefndarskipuninni og til
þessa dags, en fór ekki neitt út í rann-
sóknarnefndarskýrsluna. Sngði, að sér
hefði strax orðið sundurorða við raðh.
daginn eftir 1. nefndarskipunina og hann
hefði sfðar fengið flokk sinn til að neyða
ráðh. til að gefa yfirlýsing þá, er hann
gaf í neðri deild 1 fyrra. Lýsti annars
ósannindi, að stjórn bankans hefði kvatt
menn til úttekta, þvert á móti —, og
nefndi dæmi. Gamla nefndin fann ekk-
ert, en þá var skipuð ný nefnd, og 15.
Október var það ákveðið að reka okkur
frá strax og hægt væri að ná f einhverja
átyllu, það sagði mér handgenginn mað-
ur ráðh., er eg skal slðar nefna ef vill.
15. Nóv. kom sfðasta gerðabókarbréfið
og fórum við gæslustjórarnir þá og höfð-
um samtal við ráðherra og færðum hon-
um munnlegar ástæður okkar, meðal ann-
ars, að ekki væru nema 6 vikur eftir af
tíma Tr. G. og 1 ý reglugerð ætti að
koma 1. Janúar — hún er ókomin enn
eftir meira en ár — og sagði ráðh. þá:
»J r ja, það verður þá svo að vera«. Vma-
boð hefði hann setið hjá ráðh. 17, Nóv.,
en 20. Nóv. hefði ráðh. ákveðið, að reka
sig og framkvæmt það 22. Nóv., og 3.
Jan. igro hefði hann tilkynt með bréfi,
er lögregluþjónarnir hefðu fært sér, að
afsetningin væri endanleg.
Hér væru brotin lög a efri deild og
brotnir dómar á >ei. Vér hefðum því
lögbrota-stjórn og dómsbrOts-stjom. Mót-
mælti ummælum ráðh. um dönsku banka-
mennina; heimtaði skjallegar sannanir.
I
Sigurður Hjörleifsson taldi að-
eins orðamun á tillögu sinni og L. H. B.
mælti annars með nefnd 1 máli.
Lárus H. Bjarnason svaraði Sig-
urði fáum orðum.
Ari Jónsson vildi minnast á nokk-
ur atriði, er honum fundust athugaverð
hjá rannsóknarnefndinni og ekki að fullu
svarað af gömlu bankastjórninni, varþað
lækkunin á varasjóði gamla sparisjóðsins/
að öll bankastjórnin hefði ekki ákveðið
trygging lánanna. að víxlar hefðu átt að
vera keyptir af Tr. G. og öðrum gæslu-
stjóranum, þá hefði bankirin staðið betur,
að Tr. G. hefði talið tapið 100 þús. kr.
í Lögréttu — nefndin 400 þús. kr. og
ómögulegt að dæma þar milli vegna
ókunnugleika. Varasjóð bankans væri
nauðsynlegt að hafa í lagi, en það væri
ekki hægt að telja bréfin hjá stjórnar-
ráðinu eða Landmandshankanum, hvort
sem þau hefðu verið veðsett eða ekki,
ekki unt að ná í þá. Vixilkaup starfs-
manna bankans gæti oft verið nauðsyn-
leg, en bankastj. vantaði vald til þess að
vgita þeim það leyfi. Annars ekki altaf
sama trygging í sama nafni. Ummæli
dönsku bankam. teldi hann rétt; sér hefði
sagt sjómaður, vitnið að þeim ummæl-
um. I silfurbergsnámunum hefði ráðh.
gert hið besta, samningur hans mikið
betri en gamli samningurinn, er Magn.
Steph. gerði.
Lárus H. Bjarnason taldi óþarft
að svara Ara — hans ummæli snertu
flest smáatriði, er engu skiftu, kom ann-
ars undarlega fyrir, að hann skyldi vera
fremstur undir vantraustsyfirlýsing tilráð-
herra, þar sem ráðh. hefði gert hann að
því, sem hann væri.
Stgr. Jónsson: Nefndarskipun
hefir siðferðislega og stjórnarfarslega
þýðingu fyrir þjóðina. Alstaðar efast
um réttmæti raðstafana stjórnarinnar,
jafnvel mest af flokksmönnum henn-
ar. Álit hennar farið út á við. Hér
verður að rannsaka, hver sök á. Annars
var afsetningin hættuleg og háskaleg fyr-
ir landið. Ófært með öllu, danskir banka-
þjónar ráði nokkru um íslensk mál, eða
er stjórn vor svo aum, er »danska
mamma* segir eitthvað ?
Björn Jónsson ráðh. sagði, að
allur þessi gauragangur kæmi af þvf, að
þessir herrar, gæslustjórarnir vildu ekki
missa af þessum bitling. E' durtók, að
hann gerði alt til að styrkja bankann.
Bað Kr. J. afsökunar á, að hann væri
ekki viðbúinn að svara honum, en að L.
H. B. sagði hann að gengi ofdramb.
Slðan uiðu smahnippingar milli L. H.
B., forseta og Steingr.
Öllum persónulegum slettum er hér
slrpt nema tveimur, en þær voru marg-
ar, einkum milli ráðh., L. H. B. og Ara.
og þessi smáræða, er Sig. Hjörl. hélt,
var öll í þeim dúr. Það er fyrsta ræð-
an, er vér höíum heyrt til hans. Ef hann
getur ekki talað þingmannlegar, væri
gustukaverk fyrir flokkinn og aðra, að
gera hvað auðið er til þess að hann tali
ekki oftar. Það var hörmulega bágbor-
in ræða.
Þegar til atkvæðagreiðslu kom voru
tillögur S H. feldar, en tillaga L. H. B.
samþykt síðan með öllum atkv. gegn 2
(Ara og Sig. Hj., er vildu nefnd í sam.
þingi) og voru í nefndina kosnir:
I.árus H. Bj irnason formaður,
Stetan Stefánsson skrifari,
Ág. Flygenring,
Sigurður Stetánsson og
Sigurður Hjörleifsson.
Hinir tveir síðustu úr meirihlutanum.
Vantraustyjirlýsingin
tit Ráðherra.
Hún er rædd í neðri deild í dag.
Talað hafa Benedikt Sveinsson (um
40 mín.) og Jón Jónsson í Múla í
nær 2 klt. og báðir mælt með að
hún yrði samþykt. Var þá fundi
frestað til kl. 5 og héldu þá umræð-
ur áfram.
Pingmálafundir Skagfiröinga.
(Niðurl,). ----
16. Vátrygging sjómanna.
Á 2. fundi var óskað breytinga á lög-
unum, a ð vikugjaldið yrði 10 aur. frá
’/ó—V11! a ð tryggingarféð sé greitt af
hendi hvernig sem sjómaðurinn deyr —
landi eða sjó, a ð öllum, er ráða sig
vertíðarlangt, sé gert að skyldu að gera
það skriflega og að gjald útgerðarmanns-
ins falli burtu. Alt í einu hlj.
17. Stjórnartrumvörp.
Á 3., 4. og 5. fundi var í einu hljóði
samþ. svofeld tillaga: »Fundurinn telur,
æskilegt, að stjórnin flýti svo fyrir stjórn-
arfrumvörpunum, að þingmenn geti lagt
þau fyrir kjósendur sfna á þingmálafund-
um þeim, sem þeir halda, áður en þeir
fara á þingc.
17. R a n n s ó k n a r n e f n d á
r á h e r r a.
Á 4. fundi bar sr. Árnór Árnason
prestur í Hvammi Iram svohlj. tillögu:
»1 tilefni af þvf, að fundinum virðist
stjórnin hafa farið mjög geyst og óvar-
lega í ýmsurn fjárhagslegum stórmálum
þjóðarinnar, svo sem í bankamálinu, lán-
tókumáli landsjóðs o. fl., er skorað á al-
þingi, að skipa nefnd samkvæmt 22 gr.
stjórnarskrárinnar til þess að rannsaka
framkvæmdir stjórnarinnar í hinum ýmsu
mikilvægu fjármalum þjóðarinnar«. Sam-
þykt með 30 atkv. gegn 23.
Á 3. fundi bar Rögnvaldur
Björn sson < Réttarho ti fram svohlj.
tillögu: »Fundurinn krefst að nefnd
verði skipuð á þinginu, sarnkv. 22. gr.
stjórnarskrárinnar, til þess að rannsaka
ýmsar geiðir stjórnarinnar, svo sem banka-
málið, Thoresamninginn, samninginn um
silfurbergsnámuna, afskifti stjórnarinnar af
frönsku og ensku fjarbralli, hvert fjár-
lagabrot hafi átt sér stað og ýmislegt
fleira*. Samþ. nieð 27 atkv. gegn 1.
19. Þ i n gt ím i nn.
2. fundur (um 12 kjósendur) vildi láta
flytja þingtlmann til sumars, og kaus
helst 17. Júnf fyrir þingsetningardag, en
á 3. fundi var það felt með 20 gegn 16,
að flytja þingtfmann til sumarsins.
20. Sambandsmálið.
Tillögur:
a. Fundurinn lýsir óánægju sinni yfir
meðferð núverandi stjórnar ogmeirihluta
alþingis á sambandslagafrumvarpinu.
Á 1. tundi feld með 5 móti 26.
- 4. — samþ. — 28 — 16.
- 5. — — — 22 — 2.
b. Fundurinn er samþykkur stefnu
þeirri, er síðasta alþingi tók í sambands-
málinu og telur sjálfsagt, að hvergi sé
kvikað í því máli.
Á 1. fundi samþyki með 26 móti 5
- 2. — — — 33 — 6
- 3- — — — c. 10 — 0
• 4- — feld — 29 — 3i
c. Fundurinn leggur áherslu á, að
engum nýmælum í sambandsmálinu verði
ráðið til fullra iykta af alþingi, nema
eftir þingrof og nýar kosningar, og krefst
þess, að þar að lútandi ákvæði verði
tekin upp í stjórnarskrána*. Samþ. í
einu hlj. Till. frá Jósef J. Bj.
21. Fj á r m ál.
Á 5- fundi var í einu hlj. samþ. svo-
feld tillaga frá Ól. Briem alþm.:
»Fundurinn álftur að peningaleysi það,
er svo tíðrætt hefir orðið um ( seinni t(ð,
eigi dýpri rætur en svo, að úr þvf verði
bætt til frambúðar með greiðari aðgangi
að lánum, enda naumast fyrir hendi nauð-
synleg skilyrði fyrir góðum framgangi og
tryggum arði fyrirtækja, sem algerlega
eru reist á lánsfé. Á hinn bóginn ligg-
ur Ijóst fyrir, að útlend lán, er að ein-
hverju leyti misfarast, geta orðið til þess
að lama fjárhagslegt sjálfstæði lands-
manna, sem hlýtur að teljast hinn traust-
asti grundvöllur og einkaskilyrði fyrir
sjálfstæði þjóðarinnar í öðrum greinum.
Fundurinn skorar því á Alþingi, að gæta
allrar varúðar við lántöku handa land-
sjóði, og sérstaklega sjá svo um, ef nýtt
lán er tekið, að það sé ekki hærra en
brýn þörf krefur, og að því sé einkum
varið til að borga eldri og óhentugri lán,
sem hvíla á landsjóði og Landsbankan-
um«.
Á 4. fundi var í einu hlj. samþ. svohl.
tillaga frá Pálma kaupm. Péturs-
syni: »Fundurinn telur mjög varhuga-
vert, að þingið stuðli til þess, að miklu
útlendu skuldafé sé hleypt inft í landið
umfram það, sem þegar er orðið«.
22. B i t 1 i n g r.
Á 3. og 5. fundi var samþykt, »að
óska, að þingið gæti sparnaðar við fjár-
veitingar úr landsjóði, sér í lagi veiti ekki
bitlinga til einstakra manna og fyrirtækja,
sem geta orðið að eyðslueyti«.
23. G u f u s k i p a f e r ð i r.
xFundurinn lýsir óánægju sinni yfir
ferðaáætlun Tnoreskipanna og skorar á
Alþingi að hlutast til um. að þeim verði
hagað betur en verið hefir, og sérstaklega,
að samgöngurnar milli Reykjavfkur og
Norðurlands verði betri en undanfarið ár.
í sambandi hér við er þess óskað, að
strandferðabaturinn kæmi oftar við á Sel-
vfk .... sérstaklega fyrstu og sfðustu
ferð«. Samþ. 1 einu hlj. á 4. og 5. fundi.
24. Viðskittaráðunaut-
u r i n n.
Tillaga á 4 fundi: »Fundurinn lýsir
óánægju sinni yfir raðstöfun stjórnarinnar
á fé þvf, setn á sfðustu fjárlögum var
veitt til tveggja verslunarráðanauta og
telur hann mjög óheppilega meðferð á
landsins fé«. Samþ. með 26 atkv. móti
13
A 5. fundi var samþykt í einu hljóði
»að mótmæla framhaldsfjárveiting til við-
skiltaráðanautsins« og »lýsa óánægju yfir
ráðstöfun þess fjar, sem veitt var á síð-
asta þingi til þess starfa*.
23. H ó I a s k ó 1 i.
Á 3. fundi var skorað á þingið að sjá
um, að reglugerð skólans gæti orðið fram-
kvæmd í öllum atriðum — leikfimis og
sundkensla.
26. Visitasiulaun
prófasta vildi sami fundur láta afnema.
27- Aðskilnaður ríkis
o g k i r k j u.
Um hann vildi sami fttndur láta þingið
»taka til rækilegrar íhugunar*. svo aug-
Ijóst verði sem fyrst, hvort framkvæmd
skilnaðarins sé ekki þegar tfmabært mált,
(9 með, 1 móti).
28. F r æ ð s I u m á 1.
Sami fundur vildi með 6 atkv. móti
3 láta |»staka á námsskyldu barna, en
leggja meiri lækt við (unglingakensltt*.