Þjóðólfur - 28.07.1911, Side 3

ÞJ OÐOLFUR.
107
ráðum einnig yfir séreigninni í daglegu
heimilislífi.
Því segi eg það, betur að forgöngu-
konur og menn í kvenfrelsismálinu vildu
gæta réttar giftra kvenna, þvi að hvað
stoðar kosningaréttur, á meðan maðurinn
getur bannað konu sinni að fara á kjör-
fund?
Þá er enn fremur annar ójöfnuður, sem
giftar konur eiga alloft við að búa, og
mörgum hugsandi, að upplagi sjálfstæð-
um, konum mun falla enn þyngra en
nokkurn tíma ómyndugra staðan i fjár-
hagslegu tilliti, — enda þótt þær kvarti
ekki um það á mannamótum, — og er
þungbærara einmitt af því, að svo erfitt
er að gera þar nokkurn óviðkomandi að
trúnaðarmannni, — á eg þar við, hvað
mörg konan fær ekki að ráða yfir eigin
líkama sínum, verður þar á stundum að
láta undan manni sínum, sér þvert um
geð, jafnvel þótt hún viti að heilsa sín sé
ef til vill í veði. — Það eru fleiri en
vesalar konur drykkjumanna, sem gætu
kvartað þar, ef vaninn og hleypidóm-
arnir lokuðu ekki munni þeirra. Læknar
og Ijósmæður gætu einnig gert þár ýms-
um sæmdarmanni kinnroða, ef misskilin
hlífð við húsbóndann væri ekki í veg-
inum.
Það er ekki hægðarleikur að gera það
málefni að blaðamáli svo að gagn verði
að, en ekki væri það fjarri lagi að eldri
konurnar vöruðu ungu stúlkurnar við að
hlaupa hugsunarlítið í augnablikshrifningu,
sem ást er kölluð, út í hjónabandið.
Sömuleiðis væri vel gert af læknunum að
taka þar fastara í taumana, en þeir gera
flestir. Sem betur fer eru ekki öll hjóna-
bönd lík þessu, sem hér hefur verið vik-
ið að, en þau eru ofmörg, fleiri en marga
grunar, og vei þeirri »blómarós«, sem
lendir í ambáttarstöðunni.
Vera má, að einhverjar umbætur á
þessu séu í nánd, þótt hægt fari og mörg
konan verði særð ólífissári fyrir þann
tfma. — Jafnrétti að skólum og embætt-
um er gott, einkum þyrfti þjóð vor að
eignast góða kvenlækna sem allra fyrst.
En margs er að gæta, svo að skólanámið
spilli ekki heilsu, siðferði og séreinkenn-
um námsstúlknanna.
Mér blandast ekki hugur um, að það
væri heppilegra, ef unt væri að koma því
við, að unglingsstúlkur þær, sem ætla
sér að verða stúdentar, og síðan ef til
vill embættismenn, gætu byrjað nám sitt
á kvennaskóla og gengið þaðan t. d. upp
1 4. bekk mentaskólans.
49
„Ómöguleg —? Eftir að eg varð
sjálfur að sjá um mig þarna hinumeg-
in, þá er það orð ekki lengur til hjá
mér. En það lítur svo út, sem þið,
þessir fáguðu Norðurálfumenn, hafið
það ennþá í orðabók ykkar. Komdu
þá þeim gamla að óvörumi Farðu
með unnustuna til hans! Eg hefði
gaman af að vita hvort kvennfegurð
hefði þó engin áhrif á hann. Það er
sagt að hann hafi einu sinni liðið skip-
brot í astamálum og þess vegna sé
hann kvennhatari. -— Ef þið hafið bæði
nægilegt hugrekki, þá er sigurinn ykk-
ar, þeim kjarkmiklu tilheyrir veröldin.
En ef þið samt sem áður tapið — jæja,
þá kem eg til hjálpar«.
Auðsjáanlegt var það, að Hans Trott
féll þessi hugsun betur og betur, eftir
því sem hann velti henni fyrir sér.
Hann þyrlaði upp miklum reykjarmekki
hr pípunni, vóg salt á stólnum með
alls konar móti, og hafði svo hátt, að
veitingaþjónninn rak lútsyfjaður inn
hausinn og bað þá að gera svo vel að
hafa lægra.
Jeg ber ekkert sérstakt vantraust til
mentaskólans í Rvík né Akureyrarskól-
ans, en þar eru þó engar kenslukonur
svo ég viti, og því að líkindum engar
hannyrðir kendar né það trúnaðarsam-
band milli námsstúlknanna og kennar-
anna, sem getur verið og væntanlega er
við góðan kvennaskóla.
En einmitt það trúnaðarsamband, nær-
gætni og eftirlit góðra kenslukvenna er
unglingsstúlkum á gelgjuskeiði svo afar-
holt, ekki sfst er þær dvelja fjarri heimil-
um sfnum. Enda munu fáar sveitastúlk-
ur njóta þessa jafnréttis að embættisnámi
á meðan svo er háttað sem nú er, að
að stúlkur, sem sótt hafa alla bekki ein-
hvers kvennaskólans, eiga samt mikið ó-
lesið til þess að komast í 4. bekk menta-
skólans.
Raunar væri það sjálfsagt ofætlun að
ætla öllum kvennaskólum vorum að und-
irbúa stúlkur til inntöku í efri bekki
mentaskólans, enda væri óheppilegt að
leggja svo einhliða rækt við bóklegar
námsgreinar við alla kvenneskólana, þvf
margar stúlkur, sem koma þangað, óska
hvorki né geta gengið síðan í menta-
skólann.
En kvennaskólinn í Reykjavík ætti að
vera fær um það, og vildi eg feginn biðja
einhvern, sem honum er kunnugur, að
skýra frá því í blöðunum, hvaða breyt-
ingar þyrfti að gera á honum til þess að
brottfararpróf þaðan gæti na^gt til inn-
töku í 4. bekk mentaskólans. — Eg heyri
alla hæla þeim skóla, og aðsóknin að
honum kvað vera meiri en svo, að nýja
húsið hans rúmi allar, sem viija koma,
og mundi eg því helst kjósa, að dætur
mfnar lærðu þar bæði til munns og handa,
áður en þær færu í mentaskólann, en
mér, og mörgum öðrum, þykir dýrt að
kaupa handa þeim dýra tímakenslu vetrar-
langt eða lengur eftir kvennaskólanámið,
áður en þær gætu komist í 4. bekk menta-
skólans. — En hvað segja stjórnendur
kvennaskólans um þessa sálma ? Er það
húsmæðraskóli, realskóli eða sameining
þ^ssa hvorttveggja, sem vakir fyrir þeim ?
Fjölyrði eg svo ekki frekar um þessi
efni að sinni, en vona að fleiri taki til
máls.
S+H.
Hapfeiiin (lalsted, þingmað-
ur og ríkisrevisor í Khöfn, andaðist
5- júlí.
SO
White kastaði í hann, eins og þraut-
æfður fimleikamaður.gullpening og hitti
rétt í nefbroddinn á honum. Veitinga-
þjónninn varð undrandi og dró sig
hálfhræddur í hlé, en brosti þó og
þakkaði fyrir gjöfina.
Hann kom ekki inn aftur.
Albert stóð á fætur, herbergið hring-
snerist fyrir augunum á honum og
hann gat varla staðið.
»Vesalmenni«, tautaði Hans. »Farðu
nú að hátta dg sofðu úr þér fylliríið.
Við skulum sjá hvernig þú ert á
morgun, ófullur með heilbrigt höfuð".
»Hans — við æru mín — þú ert
ágætur — sérstaklega skemtilegur fé-
lagi. Frændi og Matthildur — það
er framúrskarandi grín — þú hefir rétt,
Hans. Grín!«
Hann drafaði allmikið. Hans tók
hann og kom honum upp á herbergið
sitt og háttaði hann. Rétt á eftir
steinsofnaði Albert.
En það leit ekki út fyrir að Hans
Trott þarfnaðist hvíldar. Viljinn réð
algerlega yfir járnlíkama hans. Hann
Tortryggni.
Saga.
Einu sinni var lítill drengur tólf ára
gamall, sem alist hafði upp í þröngri
stórbæjargötu, þar sem sjaldan naut
sólar og mikið var um sóttkveikjur.
Þess vegna fékk hann að fara upp í
sveit í sumarleyfinu, til að verða veð-
urtekinn og hraustur.
Hann var hægur í fasi og gaf ná-
kvæmar gætur að öllum verkfærum
og hlutum, sem hann sá. Ekki þorði
hann að koma á hestbak fyrstu dag-
ana, en það mátti sjá hann standa
undrandi og horfa til þeirra, sem
þeystu fram hjá á harða spretti. Hon-
um þótti vænt um, þegar hann fékk
að fara í vagni út á akra og inátti
sitja á kornækinu heim. Hann sat þá
hjá vagnstjóranum og hélt sér í hand-
legg hans, eins og hann væri hrædd-
ur. Aldrei hef eg þekt hlýðnara barn.
Aldrei gerði hann neitt, án þess að
sækja áður um leyfi til þess.
.Svo bar það til einu sinni, að eg
hafði gleymt lyklinum í skrifborði
mínu, en í því voru talsverðir pening-
ar. Þegar eg kom heim seinna um
daginn og sá lykilinn í skúffunni, fór
eg að aðgæta peningana og saknaði
10 dollara seðils.
Eg spurðist nú fyrir og komst að
raun um, að drengurinn hefði farið
inn í skrifstofuna, og þegar eg spurði
hann, sagðist hann hafa komið inn til
að biðja að lofa sjer í berjamó; en
þegar hann sá mig ekki, hefði hann
farið út.
„Tókstu ekkert inni spurði jeg.
„Nei“, sagði hann.
„B'órstu niður í skúffuna?"
„Nei“.
„Sástu lykil standa í skránni?"
Já, hann hafði séð það.
„En þú snertir ekkert við honum?“
„Nei“.
Mér virtist hann vera flóttalegur,
en lét hann samt fara frá mér, grun-
aði hann þó og hugsaði mér að hafa
nákvæmar gætur á honum.
Mér þótti fyrir þessu hans yegna*
Eg hafði borið gott traust til hans, en
nú þurfti hann að bregðast mér. Eg
hafði hugsað mér að láta hann koma
hraustlegan heim; en þjóf gat eg ekki
haft á heimili mínu.
Eg gat ekki komist eftir, að nokk-
51
gekk út að glugganum og horfði nið-
ur á götuna. Það voru djúpar hrukk-
ur á andliti hans, er gerðu það ekki
eins upplitsdjarft og fallegt og ella.
»Seinasti af mínum«, tautaði hann,
»en þekki eg hann nú? Er hann
ekki veiklaður og þreklaus drengur, er
ekki dugar í hlutverkið? Ef svo er,
á eg þá ekki að víkja. Jæja, látum
hann sýna það — það er ekki létt
verk fyrsta verkið hans. En ef hann
hegðar sér vel, þá get eg.lifað eftir-
leiðis eins og hingað til þarna hinu-
megin. En ef hann er þreklaus, þá
verður hann að sigla sinn eiginn sjó,
Hans Trott hefir ekki enn þá hreyft
litlafingur fyrir hugleysingja.
III.
Lautinant Albert Trott hafði ákafan
höfuðverk, þegar hann vaknaði morg-
uninn eftir. í fyrstu gat hann ekki
áttað sig á, hvernig á því stæði, að
hann var kominn inn í þetta ókunna
herbergi, en smámsaman fór hann að
ná sjer attur, og muna eftir því, sem
ur hefði komið í herbergið nema
hann. Hann hlaut að vera þjófurinn.
En hann vildi ekki gangast við því.
Það var ekki hægt að hegna honum
með öðru en því, að senda hann heim
áður en sumarleyfið var útrunnið. Eg
keypti handa honum farbréf og sendi
hann heim til foreldra sinna.
Drengurinn grét og eg tók mér
þetta nærri, en »góðmenskan gildir
ekki“, og þjófurinn átti ekki betra
skilið. Hann varð að fara. En fjarri
fór, að eg væri glaður, þegar eg sá
eimlestina rjúka í hvarf.
Það liðu nokkrir dagar. Altaf var
eg að hugsa um drenginn. Eg sá
tölt andlit hans fyrir hugskotssjónum
mér og sá hann horfa á mig dökkum
bænaraugunum. Eitt kvöld lá eg óró-
legur og gat ekki sofnað.
Alt í einu stökk eg á fætur.
„En guð fyrirgefi mér!“ kallaði eg
upp yfir mig, „hann hefir ekki stolið! “
„Hvað segirðu!“ greip kona mín
fram f, „hefur hann ekki tekið pen-
ingana?"
„Nei, eg er sjálfur þjófurinn. Eg
man það nú, að eg tók seðilinn
sjálfur".
Mér varð ekki svefnsamt þá nótt.
Eg var á fótum löngu fyrir dag. En
hvað tíminn leið hægt! Þó að komið
væri haust og mesta annríki, varð eg
að þjóta af stað næsta dag með eim-
lestinni. Eg ætlaði að sækja hann.
Hann varð að fá uppreisn, aum-
ingja drengurinn.
Eg kom heim til hans. Alt var þar
ofur-fátæklegt. I stofunni voru tvö
rúm og í öðru þeirra lá litli vinur
minn. Hann var veikur orðinn.
Eg kraup við rúmið hans og sagði
honum, að peningarnir væri fundnir.
Eg varð að segja sem var, að eg
hefði sjálfur tekið peningana, en gleymt
því. Hann brosti innilega. Nú voru
allar sorgir hans gleymdar, sagði hanr.;
nú yrði hann fljótt heiibrigður.
En batinn fór hægt, mjög hægt.
Læknirinn þorði ekki að láta flytja
hann. Hann lá lengi rúmfastur. Seint
um haustið var hann enn ókominn á
fætur. Mér fanst eg gæti ekki att
glöð jól, nema hann yrði á heimili
mínu, sem eg hafði rekið hann af.
Hvernig gat guð haft meðaumkun með
þeim, sem rekið hafði einn af hans
smælingjum út af heimili sínu.
Um miðjan desembermánuð tók að •
snjóa mikið.
52
gerst hafði kvöldið fyrir. Hann var
aleinn í herberginu, bróðir hans hlaut
að hafa farið út. Hann flýtti sjer að
klæða sig, og þegar því var lokið,
kom hann auga á brjefmiða, sem lá
á borðinu. Á honum stóð:
„Gerðu það, sem við afrjeðum í
gær, eins fljótt og þú getur. Jeg verð
nokkra daga að heiman, en kem þá
aftur til að leggja smiðshöggið á“.
Albert greip utan um höfuðið. Hon-
um tókst með miklum erfiðismunum
að ryfja upp fyrir sjer hið glæfralega
ráðabrugg bróður síns.
„Glæfralegt — já, það má nú segja!"
tautaði Albert.
Og þó — ást hans á Matthildi var
nógu sterk til þess, að hann fór fyrir
alvöru að hugsa um, hvað hann gæti
gert f þessa átt. Hún var svo miki-
um hæfileikum búin, að hún gat undir
öllum kringumstæðum leikið sinn þátt
til enda, ef einhver að eins benti henni
á hina réttu aðferð. EnJobst frændi,
— þeir, sem þektu hann, hlutu að
vera hikandi, þegar svona stóð a.
\