Þjóðólfur - 13.01.1912, Blaðsíða 1

64, árg.
Reykjavík, laugardaginn 13. Janúar 1912. J
M 2.
Pilitiskar horjur
við áramótin.
g>Oft hefur íslendingum veittfrem-
ur eríitt í hinni pólitisku baráttu
sinni. Sjaldan munu þó horfurnar
hafa verið öllu ískyggilegri en við
þessi áramót.
Síðasta alþingi gerði miklar breyt-
ingar á stjórnarskránni. Leiðtogar
vorir láta sjer ekki nægja neitt
kák við slík tækifæri; þeim virðist
vera það óbærileg tilhugsun, að
nokkurt þing líði svo, að ekki sjeu
gerðar meira eða minna stórfeldar
lagabreytingar. Það eru menn,
sem ekki una því vel, að standa í
stað; ef þeir geta ekki komist á-
fram, þá fara þeir aftur á bak, rjett
til þess að láta það eitthvað heíta.
Ef ekki vill betur til, þá gjörbreyta
þeir lögum, sem þeir sjálfir haía
sett á næsta þingi á undan. Fram-
faralaust má landið ekki vera. Og
öll breyting er framför, — það
virðist nú vera orðin meginregla
íslenskrar stjórnspeki.
Breytingar þær á stjórnarskránni,
sem síðasta alþingi samþykti, voru,
eins og vænta mátti, býsna víðtæk-
ar, bæði inn á við og út á við.
Ut á við var gerð breyting á sam-
bandi voru við Danmörku, með
því að nema ríkisráðsákvæðið úr
stjórnarskránni; því að ekki getur
það hafa verið tijgangur þingsins,
að nema aðeins ákvæði þetta á
burt, en láta sjer síðan lynda, að
málin væru eftir sem áður borin
upp í ríkisráði. Tilgangurinn hlýt-
ur að hafa verið sá, að leysa nú
sjermálin úr ríkisráði fyrir fult og
alt, — annars væri burtfelling á-
kvæðisins ekki annað en hlægi-
legur skollaleikur, sem væri þingi
og þjóð til hinnar mestu mink-
unar og háðungar. En nú er eftir
að vita, hvort þetta tekst. Land-
varnarmenn þeir, sem ennþá standa
við hinar fyrri skoðanir sinan, hafa
jafnan haft þungan grun um, að
Islendingum mundi reynast torsótt
að ná sjermálunum á sitt vald,
eftir alt það sem gerst hefar í sam-
bundsmálinu síðan' 1902. En hinir
ílokkarnir hafa jafnan fullyrt, að
þetta væri í'jarstæða ein, — íslend-
ingar gætu upp á eigin eindæmi
og hvenær sem vera skyldi gert
hverja þá skipun á meðferð sjer-
málanna, sem þeim þóknaðist. Ef
satt skal segja virðast nú allar
likur til, að Landvarnarmenn hafi
verið lielst til sannspáir um
þetta mál. Það virðist fara fjarri
þvi, að danskir stjórnmálamenn
ætli að láta málið afskiftalaust
eða leiða það hjá sjer. Ný-
lega var hjer í Þjóðólfi getið um-
mæla J. C. Christensens um ríkis-
ráðsákvæðið. Og nú hamast Knud
Berlin, sem er orðinn lögfræðis-
legur leiðtogi Dana í íslandsmál-
um, og gerir alt sem hann getur
til þess að eitra fyrir málstað ís-
lendinga hjá þingi og þjóð í Dan-
mörku. Hann skrifar nú hverja
greinina annari illgirnislegri og ó-
svífnari, heimtar að alþingi sje virt
að vettugi í þessu máli, vill hlut-
ast til um útnefningu konungkjör-
inna þingmanna og skýrir málið
svo fyrir Dönum, sem öllu sam-
bandi milli landanna sje teflt i
voða, ef konungur staðfesti stjórn-
arskrárfrumvapið eins og það nú
liggur fyrir. Hann vissi hvað hann
söng, maðurinn sá, þegar hann
hjer um árið var að klappa »Sjálf-
stæðis«mönnum lof í lófa fyrir
framgöngu þeirra á móti frum-
varpinu!
Þótt því verði þannig með engu
móti neitað, að ekki blási byrlega
fyrir framgang málsins í Danmörku,
þá er þó sist fyrír það að synja,
að betur kunni að fara en áhorf-
ist. íslendingar munu í lengstu
lög treysta því, að konungur þeirra
reynist þeim haukur i horni þeg-
ar á herðir. Og því virðist mega
treysta, að hjer á landi verði ekki
skíftar skoðanir um þetta mál.
Um það eitt virðast nú allir Is-
lendingar orðnir sammála, að halda
fast fram þeirri stefnu, að enginn
eigi að hafa hið minsta vald yfir
sjermálunum, nema þeir sjálflr og
konungur. Enda kastaði þá fjrrst
tólfunum, ef íslendingar færu nú
ennþá einu sinni að hopa á hæl,
eftír að alþingi i einu hljóði hefur
tekið upp aftur hina gömlu ís-
lensku stefnu í þessu máli.-------
Breytingar þær,sem stjórnarskrár-
frumvarpið gjörði á rjettarástand-
inu inn á við voru miklar og marg-
víslegar. [»Sjálfsfæðis«menn reyndu
fyrir kosningarnar að saka Heima-
stjórnarmenn um, að þeir hefðu
samþykt sumar breytingar þessar
aðeins með hangandi hendi, en
ekki með slíkum brennandi sann-
færingarkrafti sem »Sjálfstæðis«-
menn; væru því Heimastjórnar-
menn vísir til og enda alráðnir í,
að breyta frumvarpinu enn á nýj-
an leik eftir sínu |höfði, ef þeir
kæmust í meiri hluta. »Sjálfst.«-
menn áttu hjer einkum við þá
miklu rýmkun kosningarrjettarins,
sem helgar vinnuhjúum og konum
atkvæðisrjett við kosningar til al-
þingis.
»Þjóðólfi« er með öllu ókunnugt
um, að þessar sakargiftir sjeu á
neinum rökum bygðar. En ef satt
skal segja, þá væri ekki furða, þó
að hjer og þar á landinu fyndist
einstaka hugsandi maður, sem ekki
væri öldungis sannfærður um, að
það væri íslandi sjerstakt happa-
ráð, að margfalda kjósendatöluna
að nauðsynjalausu, eins og nú á
stendur. Island hefur sjaldanver-
ið í meiri vanda statt en nú; inn
á við og út á við er nú við þá
örðugleika að tefla, að enginn get-
ur vitað, hvort þjóðin muni sigr-
ast á þeim. Það mætti furðulegt
heita, ef bætt verður úr þeim mein-
um með því, að leiða heilan her-
skara allsendis óþroskaði'a kjós-
enda inn á stjórnmálasviðið.
Samt sem áður mundi enginn
fá sjer aðgjörðir síðasta þings í
þessu máli til orðs, ef hjer hefði
verið um pólitiska nauðsyn að
ræða, — ef óánægja kvenna og
vinnuhjúa með þá rjettarstöðu, sem
þau nú hafa í þjóðfjelaginu, hefði
að minsta kosti verið orðin svo
megn og ákveðin, að eitthvað hefði
til þeirra heyrst í þá átt, að þau
vildu fá rjettindi sín rýmkuð. !
Menn munu nú svara sem svo, að
kvenfólkið hafi þó látið til sín heyra,
aðtil’sjeu (hjer á landi bæði kven-
rjettindakonur og kvenrjettinda-
hreyfing. Satt er það, að fáeinar
kvenrjettindakonur finnast vor á
meðal, en hitt er meira en lítið
vafamál, hvort hreyfing sú, sem
þær hafa verið að reyna að vekja,
hefur fest nokkrar rætur í hugum
íslenskra kvenna. Að minsta kosti
er örðugt að sjá, að þær hafi mik-
inn pólitiskan áhuga. Allir, sem
satt vilja segja, hljóta að viður-
kenna, að íslenskar konur eru frá-
bærlega fáfróðar og áhugalausar
um öll opinber mál. Ef kona læt-
ur pólitík mjög mikið til sín taka,
þá er það næstum því altaf segin
saga, að einhver henni nákominn
karlmaður, faðir eða maður eða
bróðir eða unnusti, hefur miðlað
henni þeim skoðunum, sem hún
hefur. Og þeim skoðunum, sem
þær á þennan hátt hafa komist
yfir, halda þær venjulega fram á
þann hátt, að margur maður mun
óska, að þeim konum fari heldur
fækkandi en fjölgandi, sem eru
mjög afskiftasamar um pólitík. —
Það er áreiðanlegt, að kvenfólkið
hefur ekki dregið úr þeim geðofsa
og ofstæki, sem hefur gjörspilt öll-
um umræðum um opinber mál
hjer á lanöi hin síðustu ár; með
sinni einevgðu trú á rjett þeirra
karlmanna.sem standaþeim næstir,
hafa þær miklu fremur borið við að
þeim eldi.
Að því er til vinnuhjúanna kem-
ur þá er það satt best að segja, að
um atkvæðisrjett þeirra hafði ná-
lega ekki heyrst talað fyr en á al-
þingi i fyrra. Opinberlega hafði
sú stjett að minsta kosti ekki svo
menn viti, látið neina óánægju í
ljósi. Og er minna heimfandi af
þeim, sem öðlast vilja mikilsverð
rjettindi, en að þeir að minsta
kosti geri sjer það ónæði; að láta
til sín heyra? Flestir verða þó að
hafa fyrir því, að bera sig eftir
björginni, ef þeir vilja fá sínu máli
framgengt.
Ef svo fer, sem allar horfur ó-
neitanlega eru á, að stjórnarskrár-
frumvarp síðasta þings verði sam-
þykt óbreytt aftur á næsta þingi,
þá er þar með alt pólitiskt vald
tekið úr höndum bændastjettar-
innar. Stjórnvitriugar vorir munu
segja, að þar með hafi þeir viljað
tryggja rjett lítilmagnans. En
margur hygginn maður mun vera
þeirrar skoðunar, að þar með hafi
þeir verið að tryggja vald óvitans.
Hvað er að frétta?
Innra-Hólm í Akraneshreppi hef-
ur Landsbankinn selt bóndanum par,
Ingólfi Jónssyni, fyrir 12,500 kr.
Hafnarfjörður. Bæjarstjórnar-
kosning hefur farið þar fram, og voru
peir endurkosnir Fórður læknir Edilons-
son og Sigurgeir Gíslason vegavinnu-
stjóri.
Akureyri. Bráðkvaddur varð par
á prettándadagskveld Árni Friðriksson
frá Syðri-Bakka i Kélduhverfi; 25 ára
gamall.
Brjefaburðurinn í Rvik pykir
ganga nú betur en verið hefur; samt er
par nokkur óánægja með, og verður að
fjölga brjefberunum, ef vel á að vera,
enda trauðla von að 2 menn anni pví,
er nokkuð er um að vera. Um jólin
og nýárið voru borin hjer út um 24000
brjef og brjefspjöld (par af um 9000 á
nýárinu) enda kom pað harla seint í
mörg hús. Dæmi eru pess, að á Lauga-
veg neðarlega kom jólapósfurinn ájóla-
dag kl. 3, og eins var á Lindargötn inn-
arlega, og petta mun vera mjög víða.
6. p. m. kl. 5y2 siðdegis voru brjefspjöld
með fundarboðum látin á pósthúsið, og
átti fundurinn að vera næsta dag kl. 1
síðd.; var pá svo til ætlast, að brjefin
væru borín út aö morgninum kl. 9. En
svo varð ekki; sumir fengu pau kl. 3
siðd., aðrir kl. 4 o. s. frv-, og nokkrir
fengu pau ekki fyr en 9. p. m. eða prem
dögum siðar. Sum fjelög, er liafa boðað
fund með brjefspjöldum, eru og að
hætta pví vegna pess, að meðlimir peirra
kvarta undan, að fundarboðið komi oft
að afloknum fundinum.
Tekjur pósjsjóðs af jóla- og nýárspóst-
inum hjer munu vera nálægt 700 krónur,
svo pað virðist sem póstsjóður stæði
sig við að kosta pá aukabrjefbera, en
svo var pó ekki.
Vonandi verður úr pessu bætt, enda
skaðast póstsjóður mest á pvi, ef pað
verður ekki.
Norðurljóslö, skip Steinolíufje-
lagsins, skemdist í ofviðri við Vestm,-
eyjar 10. p. m. Björgunarskipið Geir
fór pangað til aðgerða.