Þjóðólfur - 11.05.1917, Blaðsíða 2

34
ÞjOÐOLFtJR,
hverju af kornmat, svo að betra
sé en ekki, ef vel og sparlega er
á haldið, Og ef til þungavörm
flutninga kæmi, þá yrði vafalaust
að meta saltið mest, því að það
hlýtur að vera eitt hötuðskilyrðið
fyrir framleiðslunni. En kolaflutm
ingi sem um munar frá útiöndum
verður ekki hægt að sinna svo að
verulegu liði komi; þessvegna ríði
ur svo feykimikið á, að snúa sér
að íslenzkri kolaframleiðslu, til
þess með því að afstýra allramestu
vandræðunum, sem af ófriðnum
leiðir, og er það almenn ósk og
von, að sem bráðastur bugur verði
undinn að þessa.
*ðCm moésuéu.
Eftir GuSmundu Nielsen.
Inogangur.
Dýrtíðin og örðugleikarnir, sem
nú stunda yfir, liggja eins og farg
á all flestum, sem komnir eru til
vits og ára. Um þetta hvorm
tveggja hefir mikið verið rætt og
ritað nú á síðustu tímum, og finst
mér engin ástæða til að bæta
neinu þar við. Núverandi ástand
er eins og hver önnur plága, sem
ekki verður við ráðið, og ekki frá
flúið, — en sem betur fer „eygir
maður þó fyrir endann".
Þegar ástandið nú einu sinni er
orðið svona, þá væri máske ekki
svo rnikið úr vegi, að minnast
lítilsháttar á ýmsar gamlar og
góðar sparnaðaradferdir, ef vera
kyrini, að einhver yrði til þess að
taka þær upp og færa sér í nyt.
Ein af þessum góðu, gömlu aði
ferðum er moðsuðan, og ætla eg
að leyfa mór að vekja athygli. al-
mennings á henni.
Núna í eldiviðarleysinu er sann-
arlega þörf á að gefa moðsuðunni
meiii gaum, en hingaðtil hefir átt
sér stað. Það er enginn efi á því
að hér geti verið um stórmikinn
sparnað að ræða. Ef moðsuðu^
kassar væru til, og notaðir dag-
lega á hverju heimili á íslandi,
mundi árlega mega spara mörg
þúsund króna virði í eldivið. Um
þetta eru allir, sem nokkura
reynslu og vit hafa á, undantekn-
ingarlaust samdóma. Mér þætti
gaman að sjá framan í þann mann
eða konu, sem treystir sér til að
rökstyðja mótmæli gegn þessari
keuningu., Yeít eg vel, að hér á
landi er fjöldi húsmæðra, sem eru
svo skynsamar og útsjónarsamar
að nota moðsuðu daglega, — og
til þeírra beini eg heldur als ekki
oiðum mínum, — en mér er eias
vel kunnugt um, að á fjöldamörgt
úra heimilum er ekki, og hefir
aldrei verið notuð moðsuða; mér
þætti meira að segja ekki ósenni-
legt, að til væru þam húsmajður,
sem ekki vita hvað moðsuða er í
raun og veru; og þeim er þáð í
rauninni ekki láandi, því sumar
hafa máske hvorki sóð né heyrt
talað um moðsuðu; enn aðrar
hafa máske heyrt hana nefnda,
en þá með hálfgerðri lítilsvirðingu,
þó næsta óskiljanlegt só, og á það
vissulega rót sína að rekja til
þekkingarleysis og misskilnings.
Eg þori óhikað að halda þvífram,
að þeir sem hafa þennan ímugust
á moðsuðunni, þeir vita elcki hvað
hún er % raun og veru. Hann er
annars næsta einkennilegur og at-
hugaverður þessi ýmigustur; mér
er nær að halda, að hann stafi
töluvert af sjálfu nafninu moðsuða;
menn halda sjálfsagt að það muni
vera eitthvað ruddalegt við þessa
suðu; seinast í dag heyrði eg
þessa setningu hafða eftir gamalli
konu hér í þorpinu: „Ekki fer
eg að éta graut, sem soðinn er í
moði“. Og þeir eru fleiri en þessi
gamla kona, sem hugsa þannig;
eg hefi að minsta kosti oft orðið
vör við þennan hugsunarhátt; en
honum þarf að útrýma, og það
eiga þeir að gera, sem betur vita.
Eg hefi fyrir mitt leyti sett mér
það mark, að reyna að sannfæra
gömlu konuna, áður en lýkur af-
skiftum mínum af máli þessu, og
eg vona mór takist það, því þetta
er allra bezta kerling. Það er
engu líkara en fólk haldi, að mat-
ur, sem soðinn er moðsuðu, sé
viðbjóðslegur; þó get eg ekki
ímyndað mér, að neinn sé svo fá-
fróður að halda að moðinu sé
hrært saman við grautinn, eða
það sem soðið er. Nei, allur gald-
uiinn er íólginn í því, að taka
matarpottana af eldinum, þegar
soðið hefir hæfilega lengi í þeim,
og birgja þá síðan svo vel, að
ekkert loft komist að; við þessa
einföldu aðJefð helzt suðan í pott-
inum ■ nægilega lengi til þess að
sjóða matirm að fúllu. Að þessu
er ekki að eins eldiviðarsparnaður,
heldur einnig tímasparnaður, því
ekki þarf að standa við pottana
til þess að hræra í þeim; grautur-
inn passar sjálfan sig í moðsuð-
unni, — honum »r þar alveg
óhætt. Kassarnir, sem matarpott-
arnir eru byrgðír i, eru venjuleg-
ast troðnir upp með heyi, vegna
þess að hey fellur svo vel að
pottunum, en vel má nota fleira
en hey til þessa, t. d. gamlar,
hreinar tuskur eða samanundin
dagblöð, og fólki er alveg óhætt
að trúa því, að moðsuða, sé vel
og þokkalega um hana gengið,
fullnægir algerlega hreinlætiskröf-
urn nútimans.
Aðrar þjóðir leggja mikið upp
úr moðsuðu. í útlendum mat-
reiðslubókum má oft sjá ítarlegar
leiðbeiningar um aðferðina. í
Kaupmannahöfn varð mikil ekla
á kolum og steinolíu síðastliðinn
vetur, og má sjá af dönskum
blöðum, sem hingað hafa borist,
að þá voru Kaupmannahafnarbúar
hvattir mjög til að færa sér moð-
suðu sem bezt í nyt; bæjarstjórn-
in lét smíða moðsuðukassa í þúsi
undatali, sem síðan voru seldir
mjög vægu vefði, og velferðan
nefndin lót prenta leiðarvisir um
moðsúðu í 60,000 eintökum, sem
öll skólabörn borgarinnar voru lát
in hafa heim með sér ókeypis einn
góðan veðurdag. Fetta - ætti hka
að gera hór á Islandi; það þarf
að koma. verulegri hreyfingu á
málið. Landsstjórnin þarf að sýna
rögg af sór, láta semja og prenta
leiðarvísi, og senda síðan ókeypis
inn á hvert heimili í landinu.
Eg hefi hugsað mór að lýsa
sjálfri moðsuðuaðferðinni dálitið
nánar í næstu tbl. Þjóðólls, eftjr
því sem eg hefi bezt vit á, ef
vera kyrini að það gæti orðið eih
hverjum að liði til bráðabirgða,
— en eg er það stórhuga, að mór
.nægir ekki að geta sannfæit eini
staka gamla konu, og ef til vill
fengið nokkura kunningja mína til
þess að reyna moðsuðu —. ef þeir
þá nenna að lesa þessa grein til
enda. — Þess vegna vona eg að
einhver verði til þess að benda
landssjói ninni á að taka þetta vel-
ferðarmál að sér, á þann hát.t er
þegar hefir verið drepið á, og það
áður en langt um líður. Við það
væri mikið unnið. Frh.
Sparisjóður Arues-
sýslu.
Aðalfundur Sparisjóðs Aruesi
sýslu var haldinn á Eyrarbakka
siðastliðinn sunnudag (6. maí) og
sóttu fundirm 24 ábyrgðarmenn
sjóðsins.
Sjóður þessi er langstærsti sjálf-
sfæði sparisjóðurinn á landinu og
hefir vaxið mjög og dafnað það
sem'af er, einkum þó hin síðari
árin. Hefir lengi verið til þess
fundið, að það væri ófullnægjandi
fyrirkomulag, að láta menn, sem
hafa aðra aðalvinnu, sinna sjóðn-
um í tómstundum sínum, því að
til þess er sjóðurinn nú orðitm of
stór, störf hans of margbreytt og
aðsókn almennings of mikil. Gerði
því aðalfundur ábyrgðarmannanna
þá breytingu á lögum sjóðsins, að
við hann skyldu sfarfa. tveir fastir
menn, formaður og féhirðir, er
kosnir skyldu af aðalfundi til
óákveðins tíma, en segja rr/ætti
þeim upp af aðalfundi rneð að
minsta kosti 7 mánaða fyrirvara,
og skyldi uppsagnarfresturinn vera
hinn sami á þeirra hlið, ef til
kæmi. Sjóðnum skal haldið opn-
um til afgreiðslu 5 ld.stundir hvern
virkan dag. Formaður og féhirðir
hafa að árslaunum 3000 kr. hvor,
og auk þess 2 °/o hvor af hrein-
um ársarði sjóðsins.
Auk þessara tveggja manna skal
kosírin þriðji maðurinn sem með’
stjórnandi. Skal hann kosinn af
aðalfundi til þriggja ára, í senn og
má endurkjósa hinn. Laun hans
eru 1200 kr. á ád og 2 °/0 af
hreinum ársai'ði sjóðsins. Erekki
æflasf til ; ð meðstjórnandi vinni
nema takmarkaðiui tíma við sjóð- i
inn og hofir þvi tíma aígangs til
annara starfa. Formaður og fó»
hirðir mega, aftur á móti, án sarn-
Þykkis aðaifundar, ekki hafa önnur
atvinnustörf á hendl.
Aðrar lagabreytingar sem gerð-
ar voru, voru minniháttar, gerðar
aðallega i þeim tilgangi að fá sann
rærni milii laga. Sparisjóðs Arnes-
sýslu og almennra landslaga um
sparisjóði.
Mönnum hór á Suðurlandsundiri
iendinu rnun það alment gleðiefni,
að Sparisjóðurinn geti sem bezt
eflst og dafnað, því að mörgum
myndi hafa. orðið ógreitt um vik
.með að fá lán til riauðsynlegra
og heilbrigðra fyrirtækja hjá bönk-
uni í fteykjavík, ef Sparisjóðurinn
hefði ekki vedð til. Svo hefir það
vedð áður, ög verður sennilega
lika framvegis. Pess undarlegra
er það, þegar fulltrúar þjoðarinnar
eru að tálma eðlilegum þrifum
sparisjóðanna með heimskulegri
löggjöf, sem miðar til þess að
kúga þá til að láta bankaua gleypa
sig, og þar með varna því að inn-
lent fjármagn geti sem bezt notið
sín.
Með þeirri lagabreytingu, sem
hér hefii vei ið gerð, er þess að
vænta, að sjóðnum takist. betur
en áður að sinna störíum sínum í
þarfir almennings. Er það von-
andi, að með því græðist sjóðnum
meira fé, en nemur þeim útgjalda-
auka, sem þessi lagabreyting hefir
í för með sór.
Pau laun, bem hinum föstu
starfsmönnum eru ætluð eru -sami
svarandi mörgum þeim iaunum,
sem heimskasti partur almennings
telur eftir embættismöimunum, og
meira að segja hærri en mörg
þeirra eru. Þéss ska.1 þó getið,
ábyrgðarmönnum sjóðsins til heið-
urs, að á fundinum heyrðist ekki
ein einasta rödd í þá átt, að þessi
laun væru ákveðin of hátt, enda
er lika sannleikurinn sá, að þau
mega enganvsgirm lægri vera. Þá
má og gera þess, að margra ára
starfsmanni sjóðsins, Guðjóni'
Ólafssyni, sem nú er þiotinn að
lieilsu og baðst lausnar frá störf-
um sírium, voru veittar 1450 kr.
i árlegan ellistyrk, og eru það
full laun hans eins og þau voru
síðast við sjóðinn. Er vert að
geta þessa til þess að það verði
lýðnm ljóst, hvílík firra það er,
þegar því er haldið fram, að al-
þýða telji eftir mönnum laun þeirra
og eftirlaun, og hvað sorglegt það
er, þegar fulltrúar þjóðarinnar eru
haldnir svo mikilli heimsku og
þýlyudi, að þeir horfa sig bJinda á
þær skoðanir, sem mentuð alþýða
er vaxin upp úr fyrir löngu, og
nú eru ekki til nema hjá einhverj-
um þeim náttcröllum, sem engin
framþróun hefir náð til. Abyrgð-
armenn Sparisjóðs Arnessýslu eru
svo að segja allir alþýðumenn, en
engínr þeirra i he-imr. í tlikum
náti i 'i llahóp. M in og h u ?s„marh itt •
Ur plnennings í Arnessýslu að
inirs kosti, vura san skonar o:;
hjá .i iyi gðai m innúm Sparisjóðs-
ins.
Kcsn var stjórn Soar sjóðuin-s
þanu g, ið foriaaður kosinn