Þjóðólfur - 26.10.1917, Síða 1

ÞJOÐOLFUR
LXIY. árg.
Eyrarbakka 26. október 1917
Nr. 28
f5 j ó ð ó I f u r
kemur venjulega út hvern föstudag.
Argangurinn kostar innanlands 4 kr.
til næstu ársloka en 5 kr. erlendis.
Aigreiðslu oginnheimtu annast pó»t-
afgreiðslumaður Sigurður Cfuðmunds-
son en,; afgr. á Eyrarbakka annast
verzlm. Jóhannes Kristjánsson og á
Stokkseyri Guðm. Cfuðmundsson. Aug-
1/singar í blaðið verða að vera komnar
til Jóh. Kristjánssonar, verzlm. áþriðju-
dagskvöld.
Héraðsmálin á
Alþingi.
A. Fátækramállð. Frh.
Ef litið er á fátækramálið í
heild sinni, er það fljótlegt að sjá,
að þar fer flest í handaskolum
þótt ekki sé vegna annars en þess,
að þar ægir saman öllum flokk-
um þurfalinga, ómagamönnum,
heilsuleysingjum, börnum, gamal-
mennum, letingjum og siðleysingj-
um; það vantar alla flokkun á
þurfalingunum sjálfum, og þarmeð
líka þann mun, sem gera þarf á
meðferð þeirra. Og það er víst
ekki hægt að segja með réttu, að
nokkrar ómannúðar gæti í með1
ferð þurfalinganna. Það er von-
andi undantekningarlaust, að bæði
börn og gamalmenni sem þiggja
af sveit, sæti á hverju heimili
jafn góðri meðferð í alla st.aði og
heimilismennirnir sjálfir, og þess
munu víst. ekki fá dæmi, að menn
sem aldrei verða handbendi sveiti
arinnar spari meira við sig á all -
ar lundir, og lifl í alla staði óvist-
legra og erfiðara lífl en þurfaling-
arnir.
Það er gleðilegt og ber vott um
vaxandi menningu, að ekki heyr-
ist lengur talað um illa meðferð á
þurfalingum. Er þar sýnileg bæði
meiri mannúð og betri efnahagur.
En hitt er illa farið, ef mannúðin
verður að einhverri meinleysis-
hlifð við lata og siðlausa þurfa>
linga — og þess eru víst ekki
svo fá dæmi.
Bæði börn og gamalmenni,
heilsuleysingjar og aðrir þsir sem
verða handbendi annara af ósjálfi
ráðum oisökum, ef til vill oft eft-
ir langt og heiðarlegt starf, eiga
ah sjálfsögðu að framfærast þann-
ígi að þeir ekki — eða eins lítið
°g mögulegt er, finni til þess, að
beir séu þurfamenn, og í öllu falli
ætti meðferðin á þeim að vera
þannig, að þeir engan kinnroða
Þurfi að bera fyrir ólán sitt. En
hinir, sem þiggja af sveit fyrir
leti, ómensku og siðleysi — þeir
ættu blátt áfram ekki að mega
ganga lausir, heldur ætti mannfé-
lagið að beita þá slíkri alvöru, að
hæflleg viðvörun gæti orðið fyrir
aðra.
Menn, sem berjast heiðarlegri
baráttu við að koma upp stórum
barnahóp með litlum efnum —
og slíkir monn eru ekki svo fáir —
virðast eiga heimtingu á því, að
löggjöfin sjái svo um, að þeim sé
ekki íþyngt með því að framfæra
þá menn, sem sannanlega hafa
betri lífskjör en þeir sjálflr. Þessa
er þó hvergi nærri gætt. Senni-
lega má nefna til dæmi úr hverri
sveit landsins, þar sem fátækir
ómagamenn komast sæmilega af
og aldrei leita til sveitarinnar, en
aðrir, sem litla ómegð hafa og ef
til vill sæmilega atvinnu og góða
heilsu, leita árlega til sveitarinnar
eftir framfærslustyrk.
*Og svo ilt sem það er fyrir
sveitirnar, að róa undir slíkum
mönnum, þá gerir þó eftiidæmið
hálfu meiri skaða. Bví að þegar
aðrir sjá, að sumum mönnum með
lítilli ómegð og sæmilegri atvinnu,
er látið haldast uppi, að flýja á
náðir sveitarinnar, jafnvel þó þeir
ekki verði fyrir neinu áfáili, þá
verður freistingin svo mikil fyrir
þá, að hægja á sér í baráttunni
fyrir tilverunni, láta eftir sér meira
en efnahagur þeirra leyfir, og eiga
eins góða daga og kostur er á;
ef illa fer má þá leita til sveitari
innar, það hafa aðrir gert fyrri,
með engu verri ástæðum. Og þó
kosningarétturiinn tapist, er það
skaði, sem auðvelt veitir að bera.
Það er bersýnilegt, og víst líka
viðurkent af öllum, að mesti skaði
inn við ómensku-þurfalingana er
sá, að dæmi þeirra verður til þess
að sljófga sóma- og sjálfstæðistil-
finningu annara, og vinnur þannig
að því að brjóta niður þann grund-
völl, sem heill félagsheildarinnar
verður að byggjast á. Bað er
gamalt máltæki, að ekki þaríjnema
einn gikkinn í hverri veiðistöð, og
sannast það, að því er til sveitar-
félaganna kemur. Ef eitthvert
sveitarfélag heflr svo duglega og
ötula forustumenn, að þeim tekst
að brjóta á bak aftur tilraunir
einstakra manna til að útvega
sjálfum sér framfærslu af sveitinni
að óþörfu, þá er þess meiri von,
að slíkt komi ekki fyrir aftur í
bráðina. Sé aftur sveitarstjórnin
lin gagnvart slíkum þurfalingum
og láti þeim haldast uppi óþarft
kvabb, þá bregst varla, að þessum
forgöngumönnum fylgi svo margir
sporgöngumenn, að ómegðarforaðið
vaxi þeim hrepp yfir höfuð, áður
en við er litið.
Einhver versta tegund ómenskux
þurfalinganna eru þó siðleysisþurfa'
lingarnir, og er í þeim flokki fjöldi
manns, bæði karla og kvenna.
Venjulega sleppa þessir þurtalingar
án “þess að heimta styrk handa
sér persónulega, en þess meir þarf
aftur að leggja þeim til framfæris
með börnum þeirra, sem þeir eign-
ast út um hvippinn og hvappinn
og senda síðan heim á sveitina,
sem „allra undirgefnast" á að sjá
fyrir uppeldi þeirra. Oftast nær
eru þessir ómagar lausingjar, sem
hvorki geta né vilja haldið börm
unum hjá sér. í þessum ómaga-
flokki er fjöldi stúlkna víðsvegar
á landinu, sem fer til kaup-
staðanna, helst Reykjavíkur
og lifa þar í siðleysisdrabbi
með ómenskustrákum, sem þær
svo eignast börn með, venju-
Iega sitt með hverjum. Og þess*
um börnum eiga svo fæðingahrepp
annir að framfleyta, einkum fæði
ingarhreppur móðurinnar, þvi að
ekki er altaf svo greitt um vik
með að hafa uppi á föðurnum.
Bað er enginn vafi á því, að í
þessari siðleysisómensku er fólgið
mikið mein, sem sorglegt er að
þurfa um að tala. Og varast
ættu menn, að láta ungar og
óþroskaðar stúlkur fara til staða,
þar sem slíkur ómenskusollur er
fyrir, nema því aðeins, að þær
geti verið á þeim heimilum, sem
þær geta verið líkast því, sem
þær væru í foreldrahúsum. En
þetta er oft hægra sagt en gert;
unglingarnir vilja ráða sér sjálflr
og hvorki hægt nó heldur rétt, að
taka af þeim ráðin, og auk þess
er flöldi unglinga, sem ekki er
undir umsjón foreldra né annara
vandamanna, og verður að sigla
sinn eigin sjó. Og það er ekki
sízt vegna slíkra unglinga sjálfra,
að nauðsyn ber til að það verði
öllum ijóst, að þeir sem vilja ráða
sér sjálflr, verða líka að ábyrgjast
sig sjálfir, og ef þeir útaf ómensku
eða siðleysi gefast upp á aðra, þá
verður líka meðferðin á þeim eft-
ir því.
Það segir sig sjálft að enginn
heldur því fram, að saklaus börn-
in eigi að gjalda siðleysisómensku
foreldranna. Vitanlega verður hið
opinbera að sjá þeim fyrir eins
góðu uppeldi og kostur er á, því
að mikið má laga með góðu upp-
eldi, þótt ekki sé það einhlitt, og
mörg dæmi bendi í þá áttina, að
einnig á þessum svæðum sé nátt-
úran náminu ríkari. En foreldr-
arnir, þau eiga vissulega ekki sér
að vítalausu, að komast upp á það
lag, að hafa fæðingarhreppa
sína fyrir barnfóstrur, heldur
ætti að láta þau vinna á
sórstökum stofnunum undir um-
sjón, þau verða að vita, að þau
með siðleysi sínu og ómensku
hafa afsalað sér réttinum til a8
lifa eins og írjálsir menn. Og
hörmung er til þess að vita, að
ekki skuli vera lög til þess að láta
ómenni, sem tæla saklausar stúlkx
ur sasta hörðustu hegningu, það
munu þó flestir telja meiri glnp
en t. d. að stela lambketlingi.
Mannúðin gengur oflangt, ef væg
meðferð á slíku fólki er skrifuð á
hennar reikning.
Og enn er eitt atriði, þar sem
mannúðartilfinningin leiðir menn
afvega, og er það afskifti sveitar-
stjórnarinnar af börnum, sem al-
ast upp á heimilum ómensku for>
eldra. Á því er enginn vafi, að
altof lítið er gert að því, að taka
slík börn frá foreldrunum og koma
þeim til uppfósturs á góð heimili,
þar sem börnin geta vanist á
hirðusemi og reglusemi og orðið
að nýtum mönnum. Ómenskui
uppeldi eyðileggur margan þann,
sem að mörgu leyti gæti verið
gott mannsefni. Engan veginn
skal því neitað, að mörgum myndi
þykja hart, ef börnin væru tekin
af þeim, því að náttúrlega má
ganga að því vísu, að foreldramir,
þótt ómenni séu, hafi mannlegar
tilflnningar og þyki sárt að sjá
börnum sínum. En ekki dugir
að horfa í slikt, því að ekki geti
ur það orkað tvímælis, að meira
verði að meta heill og framtið
barnsins, en tilflnningar foreldr-
anna. Meira að segja væri ákjós-
anlegt, að svo mikið opinbert eft-
irlit væri með barnauppeldinu, að
að taka mætti börn fá foreldrum,
þótt ekki væru styrkþegar, ef upp-
eldi þeirra væri vanrækt að beztu
manna yflrsýn. En sjálfsagt verð-
ur langt að bíða þess, að svo
langt verði náð, og sú vanræksla
ætti ekki að draga úr áhuganum
á því, að sjá svo um, að börn
þurfalinga geti mannast svo vel,
að þau ekki þurfi að feta í fót-
spor foreldranna.
Margir munu halda því fram,
að þótt rétt sé í sjálfu sér að
flokka þurfalingana, fara vel með
suma, og láta þá ekkert líða und-
ir þurfamensku sinni, en beita
aðra fylstu alvöru og hörðum aga,
þá muni þetta þó erfitt, þegar til
framkvæmda komi. Hreppsnefnd-
um myndi erfltt, að flokka þurfa-
lingana rétt, og alimiki! hætta á
þvi, að gjörræði yrði beitt. Til
slíks ætti þó ekki að þurfa að
korna. Engum ætii að vera bet-