Þjóðólfur - 07.05.1918, Síða 3

ÞJÓÐÓLFUR
27
bilunar eða eítir læknis ráði. Nú
er það vonandi, að þeir fjölgi á
voru landi, er vel gegna opinber-
um stöðum, eítir því sem oss vex
menning og þroski og hert verð-
ur á eftirliti með starfsmönnum
um vors litla ríkis. Sökuro „sam-
ræmis“ geta eftirlaun eða heið-
urslaun hr. B. Kr. því orðið land-
inu harla dýr, sennilega miklu
dýrari en flestum flutningsmönn-
um framanprentaðs launafrumvarps
þykir æskilegt. Og eg harma það
1 sjálfu sér ekki. í grein þessari
leitast eg aðeins við að sýna af-
leiðingar frv., ef þingið samþykkir
það, og „samræmi" sumra „sam-
ræmi“-unnandi flutningsmanna
þess við sjálfa sig.
Eg tek dæmi máli mínu til
skýringar. Þingið hefir nú ný-
verið afnumið ráðherraeftirlaun.
Enginn vafl leikur á því, að ráð-
herraembætti er ein hin mesta
trúnaðarstaða með þjóð vorri, eins
og flutningsmenn kalla forstöðu
Landsbankans. Gerum ráð fyrir,
að hr. Sigurður Jónsson gegni em-
bætti álíka lengi og hr. Björn
Kristjánsson skipar bankastjóra-
stöðu. Á hann þá að fara slitinn
og slyppur norður að Yzta-Felli,
er hann leggur niður völd? Myndu
styrktarmenn hans, t. d. hr. Sveinn
Ólafsson og hr. Þorleifur Jónsson,
ekki kalla, að hann stæði „prýði-
lega“ í stöðu sinni? Það er sann-
ast að segja óverjandi á þessum
tímum, að styrkja aðra til stjórn-
ar atvinnumála vorra en þá, er
stýra þeim „prýðilega", nema ef
menn játa, að þeir verði ekki
fundnir hér á landi, er slíkt geti.
Það er og áreiðanlega ekki „deilt*
meira um stjómarframkvæmdir
hr. S. J. en bankastjórn hr. B.
Kr. Og varla verður efað, að nú-
verandi atvinnumálaráðherra hefir
verið þjóðnytjamaður, ekki minni en
hr. B. Kr., þótt hr. S. J. hafi ekki
setið eins lengi á alþingi. Hvað
svo sem segja má um stjórnmála-
stefnu „Tímans", hefir hr. S. J.
vafalaust unnið gagn góðu máli í
langri baráttu fyrir kaupfélagsskap
og samvinnu. Sóma síns og „sam-
ræmis" vegna gæti þingið ekki
gerzt bert að þvi að veita honum
minna en */s hluta embættislauna
sinna í eftirlaun. Og sömu hlunn-
inda yrðu síðan aðrir ráðherrar
að njóta.
Slík dæmi mætti lengi télja.
Eftirlaunamáli voru horflr nú
þannig við, að eftirlaun eru að
sumu leyti með öllu afnumin, þar
sem ákvæði um ráðherra-eftirlaun
hefir verið kipt úr lögum og fjðl-
mörg ný embætti stofnuð án eft-
irlaunaréttar, að sumu leyti eru
þau lækkuð niður úr öllu valdi.
En hins vegar samþykkir þingið
lög um há eftirlaun handa hálaún-
uðum einstökum mönnum — hér
er gert ráð fyrir, að eftirlaunafrv.
hr. B. Kr. verði að lögum — og
veitir þau uppgjafamönnum og
ekkjum í fjárlögum.
Við þetta fyrirkomulag er ekki
með nokkru móti unandi.
Smáræði tel eg það, að ekki
lítill hluti þingtímans fer í þras
og þref um, hverjum veita beri
eftirlaun. Núverandi eftirlauna-
tízka þjáist af miklu alvarlegri
meinsemd.
Það er auðsætt, að hún hefir í
för með sér hið hraparlegasta mis-
rétti. Áður eru leidd rök að því,
að í mörgum dæmum hljóti lög-
gjafarfulltrúa landsins að skorta
kunnáttu til að meta verðleika
þeirra starfsmanna, er eftirlauna
beiðast og lausnar úr stöðum sín-
um. Þeir myndu því bera.drýgst-
an skamt frá borði, er framastir
væri, bæri sig bezt eftir björg-
inni, ætti sæti á alþingi, venzl-
aðir væri þingmönnum, eða þeir
er löggjafarnir ætti eitthvað und-
ir, t. d. þingmensku. Er hægt
að sanna þetta með dæmum. En
margur óframur og óframfærinn
myndi ekkert bera úr býtum.
Þetta fyrirkomulag mun reynast
happadrýgst metorðasjúkum mönn-
um, er sækjast fastast eftir þeim
störfum, er mest ber á, þeim,
sem sífelt skifta sér og kröftum
sínum, hjala hæst og gusa mest.
Hins vegar er hætt við, að með
slíkri eftirlaunavenju yrði gleymt
mörgumhæverskum kyrlætismanni,
er stundaði starf sitt og illa launað
embætti óklofinn og óskiftur, t. d.
mörgum góðum presti eða kenn-
ara á útkjálkum lands, sem væri
þó ef til vill stoð og prýði sveit-
ar sinnar, lífs- og menningarfröm-
uður strjálbýlla og fátækra dala.
Sjá vonandi allir, hve heillavæn-
legt slíkt fyrirkomulag er.
Hér sjást afleiðingar þeirrar
óheillastefnu ólýðhollra lýðskjalara
að svifta þá hina fáu eftirlaunum,
er þeirra nutu að lögum, í stað
þess að reyna að korna öllum á
ejtirlarm, eða tryggja það á ann-
an hátt, að enginn nýtur þegn
þjóðíélagsins þyrfti að kvíða fjár-
þröng í elli sinni. S. 0.
Fráfærur.
Frá landbúnaðarnefnd efri deild-
ar heflr komið svohljóðandi nefnd-
arálit um fráfærufrumvarp stjórn-
arinnar, er getið var í 5. tbl.
Þjóðólfs:
Nefndin hefir orðið sammála um,
að ekki sé rétt að samþykkja frum-
varp það, sem hér er um að ræða,
af eftírfylgjandi ástæðum:
1. Lög, er fyrirskipuðu almennar
fráfærur, mundu verða afar-
óvinsæl, og tvísýnt um, að
þeim yrði allstaðar hlýtt, enda
sumstaðar lítt eða ekki mögu-
legt.
2. Almennar fráfærur mundu leiða
til þess, að heyafli bænda mink-
aði víða og yfirleitt, vegna
fólkseklu; og mundi þá annað-
hvort verða að fækka kvikfén-
aði og minka þannig bústofn-
inn, eða hann yrði ver trygð-
ur en ella. Hugsanlegt er að
vísu, að greiða mætti fyrir
því, að fólk fengist úr kaup-
stöðum upp í sveitir, til að
bæta úr vinnueklunni, sem af
fráfærunum leiddi, en þó tæp-
lega til fulls, nema helzt með
óvinsælum þvingunarráðum; og
væri þó vafasamt, hvort sumt
af þannig fengnu fólki yrði
ekki að minna gagni en svo,
að svaraði köstnaði, bæði sök-
um nauðungarinnar og van-
kunnáttu við sveitavinnu. Margt
af smærri bændum hefði og
alls ekki ráð á því, af efna-
hagsástæðum, að taka kaupa-
fólk, þótt þess væri kostur að
öðru leyti; og þeim, er fátt
eiga, gera fráfærur þó tiltölu-
lega mestan vinnuhnekki. —
Sumstaðar hagar líka svo til,
að ær verða ekki hafðar í
heimahögum að sumrinu, svo
að þær gangi ekki í engjum og
spilli þeim. Og enn má benda
á það, að þar sem víð afrétt-
arlönd liggja að heimahögum
og ær hafa gengið með dilka
undanfarið, getur mjaltafjár-
geymsla orðið lítt framkvæm-
anleg og afardýr.
3. Nú er megnið af kjöti því, sem
út er flutt, dilkakjöt, sem feng-
ið hefir gott orð á erlendum
markaði. Af almennum fráfær-
urn mundi leiða, að útflutn-
ingskjötið og yfirleitt alt kjöt,
sem verzlað er með, yrði að-
allega kjöt af lélegum haga-
lömbum og mögrum kvíaám,
og mundi það að líkindum leiða
til stórkostlegrar spillingar á
kjötmarkaði landsmanna er-
lendis.
4. Jafníramt því, að af almenn-
um fráfærum mundi leiða það,
að mjög lítið yrði um gott
kjöt í landinu, að minsta kosti
í bili, mundi og tólgarfram-
leiðsla þverra mjög mikið, og
feitmetisframleiðslan yfirleitt
vaxa minna en í fljótu bragði
sýnist.
Aðalniðurstaða nefndarinnar er
því þessi: Að þótt feitmetisfram-
leiðslan mundi að líkindum vaxa
nokkuð við þvingaðar, almennar
fráfærur, þá sé þó tvísýnt og ólík-
legra, að sá munur svaraði til
aukins kostnaðar, jafnvel í bili;
og að hættan á þvi, að slík úrræði
leiddu til þverrunar á heyafla lands
manna, sem er aðal-undirstaða
landbúnaðarins, og til spillingar á
kjötmarkaði þeirra erlendis, sé svo
stór, að slíkt örþrifaráð sé alls
ekki takandi, nema ef til vill þvi
að eins, að allir flutningar til
landsins og útflutningar teppist
gersamlega. Á hinn bóginn lítur
nefndin svo á, að fráfærur geti
allvíða aukist, til hagsbóta bæði
fyrir íramleiðendur og aðra, ef
vinnukraft vantaði ekki og verð á
smjöri yrði i hlutfalli við verð á
öðrum vörum. Ræður því nefndin
háttvirtri deild til að afgreiða
málið með svo hljóðandi
RÖKSTUDDRI DAGSKRÁ:
í því trausti, að landsstjórnin
stuðli að því eftir föngum, að
bændur geti fengið sem ódýrastan
og hentugastan vinnukraft, til fram-
kvæmdar fráfærum ásauðar, og
gefi þeim upphvatningu til þess a
annan tiltækilegan hátt, tekur
deildin fyrir næsta mál á dagskrá.
PrjíEJlostiir
09
faflnÉMor
keyptar hæsta veröi
(hvor tegund fyrir sig) í
Vöruhúsinu.
97
um, fór hún á fætur til þess að geta haft auga með honum.
En svo kom það fyrir einn morgun, að Sigríður svaf venju frem-
ur. lengi og vaknaði ekki, fyrr en sólin skein inn um gluggann
til hennar.
Hún þaut upp úr ruminu og út að glugga, til þess að horfa
eftir götunum, sem lágu upp að seli. Langt upp frá sá hún tvo
menn ganga í hægðum sínum upp fjallið.
„Hamingjan hjálpi mér“! sagði hún, „þetta eru áreiðanlega
þeir Hans og Þorleifur á leið upp að seli. Það gæti íarið svo,
að hann faðir hans Guðleifs míns biði þess aldrei bætur, að eg
svaf svona lengi í morgun, því að ef henni Míru tekst að tæla
hann út í hrösun, þá er hann svo vandur að virðingu sinni, að
honum verður ofraun að rísa undir þeirri synd“.
Þegar þeir Þorleifur og Hans nálguðust selið, fór Þorleifur
að hægja ganginn, eins og einhver ósýnileg hönd héldi honum
aftur. Hann þráði að vísu ákaft að hraða sér til selsins, en sár-
langaði á hinn bóginn til þess að snúa við aftur, en Hans teymdi
Tiann áfram með spaugi og glensi. Hann lýsti því fyrir honum,
hvað vesalings Míra mundi verða glöð að sjá hann, og hvað hún
væri búin að þola margt misjafnt hans vegna, því að ekki væri
það af öðru en ást til hans, að hún hefði ekki farið burtu af
heimilinu, þegar Sigríður kom þangað. Yið og við var Hans þó
að líta aftur til þess að gæta að, hvort Sigríður elti þá ekki. —
Míra stóð í selsdyrunum. — Þegar hún sá til þeirra, fór hún
að blása í lúðurinn, og þegar raunalegi hljómurinn úr honum
barst til þeirra, hvatti Hans sporið svo, að þeir, að lítilli stundu
liðinni, voru komnir til selsins.
Þótt Þorleifur væri svo kaldlyndur og harðgeðja, að ekkert
væri vant að bíta á hann, komu þó tárin í augu hans, þegar
hann sá, hvað Míra varð ofsaglöð við að sjá hann.