Undirbúningsblað undir þjóðfundinn að sumri 1851 - 24.01.1851, Side 3

19
tvennu illu miklu belra, ai vikja frá einum.enn lleír-
um ísenn, en ab þ\í kynni þó a5 reka, ef fjelags
stjórn va»ri, og mætti skipta stjórnarstörfunum
á milli stjórnarherranna á þessaleib: at einri hef&i
á hendi löggæzlu og innanlandslórnina a& mestu,
2. kirkju- og skólustjórnina, 3. fjárhagsstjórnina
og máske sumar greiuir innanlandsstjórnarinuar.
Eriridisreka föllumst vi& á, a& Iandih þurfi
a& eiga í Danmörku, sem sje meoalgöngumaciur
milli konungs og. aljringis og stjóruarinnar á ís-
landi, og sem undirskrifi me<5 konungi lög og
a&rar ákvarcanir og ábyrgist hann störf sin; Jro
hlýtur hann a£ vera laus vih ábyrgc) þeirra ákvarb-
ana, sem eru beirdínis eplir uppástungum stjórn-
arherranna hjer, jm' þær ákvarcanir veroa þeir
að ábyrgjast.
þa£ er álit vort, a& lögiu eigi og hljóti a&
vera samin og sta&fest á íslensku, eigi þau ekki
a& fara á mis vi& þá vir&ingu, .sem, a& okkar
liyggju, er svo mjög mikib undir komib a& þau
nái, — eigi þau, yfirhöfu& a& tala, a& gela or&i&
svo tryggjandi rjettindi manna og eflandi velgengni
þjó&arinnar, sem vjer ætlum a& þau eigi a& ver&a
og geta or&i&, ef menu leggjast á eitt a& stu&la
til þess, a& bæ&i ver&i þau sjálf sem bezt úr
gar&i gjör&, og álit þeirra auki& me& öllumhætti;
ogvjergetum enn fremur ekki betur sje&, enn að
íslenzka túngu eigi ab vi& hafa á öllu, sem ritab
er af ísfenzkum embættismönnum um íslenzk
málefni.
En vjer sjáum þó, a& ósannlegt er a& ætlast
til, a& kouungur sje svo a& sjer i voru máli, a&
hann geti lagt úrskurb á jrau mál, sem á
íslenzku eru ritub, og viljum vjer, a&þab sje falið
erindisreka vorum, a& danska þau mál, sem
danska þarf, hvort sem jjau koma frá alþingi e&a
ö&rum á íslandi.
Erindisreka þann, sem þvílík störf eru fengin,
ætlum vjer a& alþing ætti a& kjósa, fyrir hönd
þjó&arinnar, fyrir ákvar&ab tímabil, og erum
vjer á, a& fyrir 6 ár ætti a& kjósa. En oss sýuist
vi& eiga, a& konungur sta&festi kosningu erindis-
rekans, me& því hann og ver&ur a& hafa erindi
af konungs hendi, því ákvar&anir konungs, sem
upphafiega kynnu a& ver&a a& vera rita&ar á dönsku,
þarf a& íslenaka af einhverjum þcim, sem ábyrgist
a& rjettsjeþý&t, og sýnist oss liggja næst, a& þa&
sje falib þessum sama manni.
Konungur hlýtur a& eiga rjett á, a& leggja
Iagafrumvörp, og uppástuugur til annara ákvarb-
ana fyrir alþingib
Erumvörp til laga og annara ákvar&ana, sem
alþingib hefur samþykkt, vir&ist oss, a& þa& eigi
a& leggja fyrir konunginn, fyrir liönd erindis-
reka íslands í Danmörku; samþykki hann þau,
þá sta&festir hann þau me& undirskript sinni, en
samþykkihann þau ekki, þá leggur hann banu á.
þessi bannsrjettur getum vjer rae& engu móti
betur sje& enn a& eigi a& vera frestandi, en ekki
ótakmarka&ur Oss skilst a& þegar þingin eruhaldiu
þar sem konungur hefur a&setur sitt, muni ótak-
marka&ur bannsrjettur geta átt vel vi&, og ef til
vill í sumum greinum betur enn hieu frestandi;
oss skilst a& sú þjó&, sem konungur situr hjá
muui, þegar til lengdar leikur, fyrir þa& geta komið
vilja sínum fram — en því fjær, sem þjóðin er
konuugi sínum, — því ólíkari sem hagir hennar
eru högum þeirra þjó&a, sem hann vel þekkir, —
því ókunuugri einhver þjó&, yfirhöfub að lala,
er konungi sínum, því sí&ur getur ótakmarka&ur
bannsijettur, eptir vorri sannfæringu, átt vi&; og
vjer getum enganveginn lcallað, a& 2 þjó&ir, sem
konungur hefur ótakmarkaðan baunsrjett hjá,
haldi jafnrjetti, ef bann þekkir a&ra vel, og er
þaráofan hjá henni, og a& nokkru leyti á hennar
valdi, en hin er honum ókunnug, og þai’áofan í
fjarska, fátæk og fáli&u&. Nú óska án efa íslend-
ingar allir jafnrjettis me& Dönum, en vjer geturn
eigi kallab oss hafa jafnrjetti vi& þá í þessari
grein, nema hjer sje frestanda ueitunarvald, því
annai-s getur þjó& vor ekki haft nokkra vissu um,
a& hún fái því framgengt, sem hún vill, nema
ef til vill, me& mjög miltlum erfi&leikum; en
þá vissu geta Danir haft fyrir sig, a& þeir geta
komi& vilja.sínum fram, og þa& án þess a& hafa
mjög miki& fyrir. Vjer höfum bori& þetta mál
undir nokkra hina hyggnustu menn, og hlý&t á
ræður margra manna um þa&, og styrkir þa&
álit, sem vjer þauuig höfum or&ið varir, ekki
lítið þá samfæringu vora, a& ótakmarkað neitunar-
vald ekki eigi hjer a& eiga sta&. Vjer viljum
fúslega játa, a& konungur muni enganveginn leggja
bann á ástæ&ulaust, já! vjer viljum játa, að hann
ekki muni gjöra þa& nerna hann hafi mjög mikið
fyrir sjer; en hi& frestauda bann vekur bæ&i hug-
ann og veitir tíma nægann til hinnar ýtarlegustu
íhugunar, og þa&, sem þjó&in eptir þvílikan undir-
búning vill fá framgengt, vir&ist oss eigi a& fá