Norðri - 01.06.1854, Side 4

44
hlýSni viö hana, og til hvers eru þálögin, þeg-
ar þeim er ekki hlýtt eÖa gefinn gaumur ? og til
hvers eru þá yfirvöldin, þegar þau ekki geta
haldiö uppi helgi og heiöri laganna, hvert svo
heldur þaö er, af vilja-nenníngar - kjark-af-
skipta- eöa skeytíngarleysi, líkt því, sem sjera
Hallgrímur Pjetursson segir í einum passíusálma
sinna Nr. 28. v. 6. — „Valdsmennirnir eru eigi
ótti góÖra verka heldur vondra“, segir Páll post-
uli til Rómverja í 13. kap. f>aö lítur svo út,
sem guösdýrkunin sje of víöa meir fyrir siöasakir,
enn af sannri lotníngu eöa laungun eptir heyrn
guös oröa. Og þegar útvortis guÖsdýrkan vorri
er þannig háttaÖ, þá er uggvænt um, aö hinni
innri sje mjög hætt eöa á förum, hvaÖ þá ef
Ijettúöin og viröíngarleysi fyrir trú vorri og helgi-
haldi, vinnur svo svig á löggjöfinni, aö þessi ekki
aö eins líöi eÖa leyfi, heldur friÖhelgi misbrúk-
un þess, undir því yfirskyni, aÖ þaÖ sje einmitt
nauÖsyninni aö kenna, sem aÖ svo opt hefur ver-
iö breytt, gegn ákvöröunum hinna gildandi laga,
en ekki aö þaö sje fólgiÖ í hinni siÖferÖislegu
spillíngu og allt of slakri stjórn þeirra, sem lög-
um og lofum ráöa eiga í landinu. J>egar ein-
hver lösturinn, ósóminn eöa reiöileysiö veöur uppi,
þá er því opt bariÖ viÖ, aÖ þaÖ sje nauösyn á
nýju lagaboöi, eins og aö sú eldri löggjöf, sem
hegna eöa hepta á slíkt, sje oröin dáölaus eöa
svari ekki tilgángi sínum, og eigi ekki viÖ þenna
eÖa hinn tíma; en þaö fer meÖ löggjöfina, sem
læknisdómana, aÖ þá þeir, fyrir misbrúkun þeirra,
sem eiga aÖ brúka þá sjer til heilsubótar, ekki
ná augnamiöi sínu, er þeim kennt um, sem ónýt-
um og óhafandi, en alls ekki vanbrúkun þeirra;
um aöra nýja er beöiÖ, sem þó í eöli sínu standa,
ef til vill, á baki hinna, eg hafa aö vonum engu
befri, ef ekki verri verkanir og útreiö. þaö getur
því eins opt boriö viÖ, aö siöferöisleg vankvæöi
í háttheldi manna liggi fremur í því, hvernig
lögunum er beitt og hlýtt, heldur enn í ófull-
komlegleika þeirra, og eins hyggjum vjer þaö
sje meö löggjöf vora um helgihald og helgidags
brot. þaö gengur líka til meÖ lögin, sem hvaÖ
annaö í heiminum, aÖ þau eru undirorpin breyt-
íngum og fyrníngu, og enda hversu vel sem þau
eru hugsuÖ og samin, nytsöm og góö, t. a. m. eins
og tilskip. frá 29. maí 1744, aÖ þá þau taka aö eld-
ast, fyrnist yfir ákvarÖanir þeirra, og þau líöa smátt
og smátt úr minnum manna, og því heldur sem
sjaldnar er til þeirra tekiö, eÖa brýnd fyrir mönnum.
Oss virÖist, sem vjer höfum nógsamlega sýnt
ofan á misbrúkun helgihaldsins, og jafnframt leitt
rök aö því, aö misbrúkun þessi á ekki rót sína
í nauösyninni, eöa er sprottin af henni, heldur
af ljettúÖ og viröíngarleysi fyrir trú vorri, lög-
um guös og góÖra manna, og regluleysi og skorti
á stjórnsemi, og aÖ ekki er ríkt gengiö eptir því,
aö lögunum sje hlýtt. Vjer getum því ekki, aÖ
svo vöxnu, sjeö neina gilda og góÖa ástæöu fyrir
því eöa þörf til, aÖ rýmkaö sje til um vinnu-
frelsi á helgum dögum, frá því, eem hiö 3. boÖ-
oröguöstíulaga og enn nú gildandi lög-
gjöf ákveöur. Miklu fremur, aÖ menn finni ejer
skylt og rjett, aö guös lög og þau lög, sem þeim
eru samkvæm, standi óraskanleg og óhögguÖ, og
aö alls engin vinna á helgum dögum sje lögleyfö
önnur enn sú, er ekki verÖur. hjá komizt, svo
sem skepnuhyrÖíng, nytkun málnytupeníngs, mat-
reiÖsla, björgun heys og annars, sem liggur und-
ir skemmdum eöa tjóni, sjóróÖrar, þá stór höpp
sjást af afla fyrir hendi, en almenn bágindi
eöa hallæri er, en þó meÖ því skilyröi, aö greidd-
ur sje \ hluti veiöar til fátækra, sem aö und-
anförnu, og nái þessi greiösla til allra skipa,
hvort heldur þau eru opin eÖa meö þiljum, sem
hafa útræÖi sitt frá landinu og eru viÖ veiöar
fram á hafi um helgar. Og vjer efumst því
síöur um, aö menn ekki veröi á tveim áttum, um
hvaö rjettast er í þessu tilliti, sem menn vita, aÖ þaö
er allsherjar boÖorö, aö sjöundi hver dag-
ur haldast skuli sem helgi- og hvíld-
ardagur (frá miönætti til miÖnættis). þaö var
öÖru máli aö gegna, heföu þetta veriö manna-
setníngar; þá var helgihalds skipunin ekki rjett-
hærri enn hverjar aörar af mönnum gjörÖar; en
nú hljóta allar kristnar þjóÖir, aö viöurkenna og
vera sannfærÖar um, aö þessi skikkun guös, er
eins nauÖsynleg, eins og hún er vísdómsfull og
góö, og aÖ þriÖja boöoröiö, „minnstu aö halda
hvíldardaginn drottins guÖs þíns heilagan“, standi
hinum níu boöoröum hans alls ekkert á baki,
heldur sjeu þau öll aö álíta jafn ómissandi og
jafn heilög, og þaÖ sje jafnstór og ósvífin synd, aö
breyta gegn hinu þriÖja þeirra, sem hverjum hinna.
Ágrip
af
lögum iim §igliugar og verzlun á
í§landi, dags. 15. dag aprflmán. 1854.
(1. gr.) Iananríkiskaupmenn mega taka utanríkisskip á