Norðri - 31.05.1861, Síða 2

50
veiti OS8 stiórnarliótina mofe Itoiln og hölflnti, sam-
kværat þeiin heityrhnm, sem vjer höfmn Ungiö
Og cptir því sem löglogur o" oítlilcKiir rjeltur vor
stendur til, ellegar þá. aö þeir vilja miil* oss
einhverjum útskatkluni liennar, rjett til þess af)
þvo hendur sínar og konungsins, :ín þcs< oss verhi
ab nokkru borgnara optir en ábur. |>o^ar vor
landstjórn eins osr hver önnur landstjórn vcríur
aí> vera sanrsott af þcssuni aialatribum: lög-
gjafarvaldi, íjárlaga-rjetti, löggæzlustjórn og um-
bobslegri framkvæindarstjórn, þá getum vjer varla
skilif) f, hvernig konutigurinn gcti veitt oss neitt
einstakt af þcs-um abalatriönm, án þess hin fylgi
jöfnum höndmn meh; cn í hinu getum vjer skil-
ib, ab stjórninni kynni ab koma til lnigar a& skipta
mætti öllum þessum abalatriöum í tvo hiuti og
lofa oss síban ab hafa nokkurn veginn fullt
tangarhald á öfcrmn ásamt koininginúm, en láta
hinn hlntann vera ! liöndum útlendrar rábgjafa-
stjórnar líkt og veriö hefir; það iná nú aí> sönnu
geta sjer til, ab vor liluti kynni ab verba nokkru
nýtur þegar skiptunnm væri lokib, cn varla get-
uin vjer treyst skipium þessum hetur en svo, ab
Oss þykir tvísýnt, iivort ab slík liluttekriing mundi
verba þiggjándi. einkuin ef þar af leiddi, eins
og oss þykir næsta aub*æit, ab Islendingar fengi
aldrei stban í sínar hendnr liirin hlutann, og yrbi
því cptir sem ábur hábir útlendri rábgjafastjórn í
ílestu hinu verulega, sem þeim ribi inest á ab
fá sjálfs forræbi í.
Oss er sagt, ab stjórnin mtmi ætla ab fall-
ast á fjárltags a'oskilnab Islands og Danmerkur.
og fór þab ab líkindum, ab hún mundi sjá ab þetta
er fyrsta sporib sem stigib verbur til þess ab und-
jrbúa 8tjórnarbót á Islandi. En þab er ailt imd-
ir því komib, hvernig þessuin fjárhags abskilnabi
verbur varib, hvert þab verbur ákvebib eba látib
óákvebib, hvort vjer mmmm eiga nokkub hjá Dön-
um- hvort yjer fáum höfubstól þessarar skuldar
í vorar vörzlur, ellegar oss verbur ab eins ákveb-
In af honum árleg leiga úr ríkissjóbnum. þ>ab er
nú aubsætt., ab landinu sýnist meiri hagnabar- og
framfaravon af því ab fá höfubstólinn, þó vjer
ætlum ab nokkrum muni sýnast, ab leignagjaldib,
eba þab, ab ígland fái fast ákvebib tillag í því,
skyni úr ríkissjóbnum ár hvert, ntegi verba vib-
unandi. Nema því ab eins ab annabhvort af þessu
tvennu verbi fast á kvet ib, er þab hverjum manni
aubsjáanlegt, ab alþing getur ekki fengib fjár-
lagarjett í tilliti lil þessa fjár. Ef vjer lítum til
f|ár þess, sem ab upphaflega var ællab niennta-
stofniinum !aird<ins ()« byskupsdómi þess til fra;n-
færsln, þá vitum vjer, ab Ðanakonungar iiafa sleg-
ib vernd siiini yfir Ijc þetla og undir eins tekið
ab sjer ab sjá um famfærslu menntunarinnar og
byskupsdómsins. þab gæti nú orbiö næsta þýb-
ingaimikill muimr á, livernis: þe?su yrbi hairab
framvegis, livort lieldur ab nlcgib yrbi stryki ylir
alla þessa reikninga og danska stjórnin helbi
svo á liendi uniönnun og yfirráb inenntastofiiaiiá
vorra, eins lijer eptir og hingað til, og ef svo
skyldi verba, hver getur þá ætlazt til, ab 'alþing
fái fjárlagarjett og löggjafarvald í þeirra tilliti.
Eí ab skólafjcb sta:bi þannig ab nokkru leyti inn
í rtkissjóbrium og leigur þess rynni ab liiiiu leyt-
inu inn í hann, en menntastofnanirnar ætti apt-
ur árlega af honum ab kostast, mundi þá ekki
stjórnin þykjast liafa fuilan rjett á ab verja þessu
fje ab sinni vild, en ekki alþingis ; ogþóabþing-
ib stingi þá framvegis upp á endiirbótum eba fjölg-
un skólanna mundi ekki þingib þá eínsTog. nú
eiga undir högg ab sækja til stjórnartnnar? Mtindi
luín ekki svara þá eins og nú, livar er fjeb? Ef
þjer viljib leggja á nýit skattgjald, þá skuluin vjer
endurbæta skótana og fjölga þeim, ellegar á ann-
an liátt ella inenntunar framfarir ybar, t a m.
ineb þv( sem ykkur niuiidi hollast, ab takaaf yb-
ur nokkra drengi 1 til ab kenna þeim f Kaup-
mannahöfn; og ef vjer föllunist nú á þetta heilla-
ráb? þá kæmust nýir tollar af Islandi inn undir
yfirráb danskrar rábgiafastjóinar. Vjer segjum
þab sje þýbingarmikill muntir á því, hvert svona yrbi
til lugab, eliegar þá ab fjárhagur íslands og Dan-
merkur yrbi í þessu tilliti ub skilinn og Islend-
ingar fengi ásamt komingi sínuin full ráb yfir
öllum sfnum nienntastofnunum. J>ó vjer játum
ab vísindin sje svo almenns eblis, ab þau geti ab
nokkru leyti verib sameiginleg öllum menntnbum
þjóbuin, þá erum vjer sannfærbir um, ab þab hef-
ir hin verulegustu áhrif á þjóMegar framfarir
hvers lands, hvort ab þjófein er í þessu tilliti starf-
andi eba þiggjandi (activ eba passiv), því þó ab
hver þjób hafi full ráb sinna menntastofnana fyr-
ir sig, þá er hún ekki fyrir þab úti lokub frá ab
geta bergt á uppspettulindum vísindanna hjá öbr-
um þjóbum, en því minni umráb sem hún hefir
í þessu tilliti, því óþjóblegri og alfaralakari verb-
ur menntun hennar; og þó ætluin vjer, ab skól-
arnir sje þab eina af öllum íslands innlendti mál-