Íslendingur - 26.11.1862, Blaðsíða 1

ÞRIÐ-JA ÁR.
26. nóvemb.
Framhald af M
«
í'r brfeíl.
Jeg er alveg á samamáli, sem þú með það, að lield-
ur en ekki voru þunnar fregnirnar með póstskipinu sein-
ast, hvað ísland snertir og málefni þess. |>að er hvort
um sig, að jeg hefi verið og er enn í þeirra manna tölu,
sem finnst, að fósturjörð mín sje rjettnefnt olbogabarn
hinnar dönsku stjórnar, enda er jeg hrœddur um, að jeg
ætli að leggjast svo í gröf mína, aðjeg sjái enga ástœðu
til að breyta þessari hjartans sannfœringu minni. Jeg
veit sannarlega ekki hvað Danastjórn er að hugsa, að hún
skuli láta líða svona ár eptir ár og öld eptir öld, án þess
nokkuð verulegt sje gjört til þess, að hrinda í lag hög-
um þessa lands, sem þó mest hafa farið aflaga undir
henni. J>að er livorki mjer, stjórninni sjálfri nje oss Is-
lendingum yfir höfuð nóg, að það sje til eilífðar verið að
ráðgjöra og bollaleggja það og það, sem, ef það fengi
framgang, gæti orðið oss að liði og reist land vort úr
eymd þeirri og volæði, sem það er í. þetta er og verður þó
aldrei annað, en góður ásetningur (pium desiderium), sem
ekki kemur að neinu haldi, úr því engu verður framgengt,
og ekkert kemst á iaggirnar. Oss er sgnd veiðin en ekki
gefm hún, þó hin mest umvarðandi málefni vor gangi
frá lleródes til Pílatusar í skrifum og skjölum eða rjett-
ara í endalausum og óransakanlegum krókum og hring-
sóli frá þingi til þings, og frá einum embættismanninum
til annars innanlands og utan. IVJjer finnst þetta því lík-
ast, eins og ef læknir sæti Itjá dauðvona manni, en væri
svo lengi að hugsa sig um meðalið að sjúklingurinn fœri
inn i eilífðina hjálparlaust, á meðan hann væri að brjóta
heila sinn um það! cllegar ef faðir, sem sæi barn sitt
dottið í brunn niður, Ijeti það deyja út af fyrir seinlæti
sitt! Já, mjer hefur ætíð þótt það sönn og falleg hugs-
un, að líkja stjórninni saman við fullkomin föður og þegn-
unum við fulltíða börn, jeg segi ekki einasta fuður og
biirn, heldur líka fullkorninn og fulltíða. Jeg hugsa ntjer
að stjórnin bæði viti og gcti eflt hag þegna sinna, og að
þegnarnir sjeu hœfilegir til þess,— að minnsta kosti ef þeim
er leiðbeint sem vera ber, — að taka á móti ölluin þeim
gæðum sem fljóta í skaut þeim, af hinum föðurlega gnœgta-
brunni stjórnarinnar. Af því jeg held og veit með vissn,
að það er ekkert oflof um oss íslendinga sem þegna, þó
jeg segi að vjer sjeum, eða hefðum að minnsta kosti,
mátt vera orðnir, allan þennan iitla tíma, sem vjer með
þegnlegustu auðsveipni og barnsiegu hugarfari höfum hlýtt
Danastjórn, fulltíða börn í þessum skilrtingi; þá mun og
enginn geta láð mjer, þó jeg kenni það deyfð og vilja-
leysi Danastjórnar, að allt gengur eins á leggjarhöfðunum
bjer á landi eins og það óneitaniega gengur í stjórnlegu
tilliti, og engu verður framgengt sem að mun í raun og
rjettri vcru hrindir þessu landi og þessari þjóð í þá að-
aistefnu, sem ailar menntaðar og siðaðar þjóðir hafa fyrir
löngu náð.
" Litum t. d. fyrst á veginn á lslandi. Allir vita, að
vjer ísleudingar erum þó ekki fremur en aðrir menn fastir
á öðrum endanum eins og gras, og þurfum því að fœra
oss úr einum staðnum og í annan. Allir vita og, hversu
Sóðir vegir og greið umferð í hverju landi eru alveg 0-
missandi. En berum þá vegina á íslandi saman viðveg-
ina í öðrum löndum, og það í þeim löndum, sem líkfe
landslag hafa. Hver skyldi munurinn vera? pað er ekki
margt í mannlegum efnum, sem menn hJjóta að vera al-
veg samdóma um. En jeg lield, að enginn þyrfti að setja
upp gleraugu til þess, að sjá það fljótt að sá er munur-
inn; að í öllum siðuðum löndum eru vegir að minnsta
kosti aðalvegir, sem menn eigi að eins geta gengið og
riðið um greiðlega á hestum, heldur einuig ekið með
vögnum á. En þá á íslandi? f>ar eru engir vegir. Nei,
ekki einu sinni svo vel, þar er verra en engirvegir! J>ar
eru að vísu troðningar og götur eptir menn og skepnur,
já sumstaðar svo djúpar grafir eður greptir eptir menn
og skepnur, að við sjálft liggur, að hvorutveggi gæti
drukknað í þeim ! J>elta er engin furða, því fyrst hefur
nú verið lögð lítil rœkt við vegina hjer á landi, og svo
hefur grundvallarreglan með vegagjörðina verið hjer ein-
mitt gegnstœð því sem hún er annarslaðar. Hleypum
veginum upp, segja siðaðar þjóðir, og tínum steina etc.
upp í vegina, en hjer á landi segja menn: Gröfum veg-
ina niður, köstum steinum etc upp úr veginum. Má jeg
nú spyrja: er það Islands ásigkornulag, sern rjettlœtir
þetta? Nei þvertámóti! Ásigkomulag landsins fordœmir
það. ísland er víðlent og strjálbygt, einmitt þess vegna
þarf góða og greiða vegi svo eindregin stjórn, samgöng-
ur og fjelagslíf geti átt sjer þar stað. Atvinnuvegir Is-
lands landbúnaðttr og sjávarafii þurfa að styðja hver annan.
f>ar af fiýtur nauðsyn iunlendrar verzlunar. Og hún út-
heimtir aptur góða vegi. ísland er fátœkt land og hefur
ætíð verið það. En ein aðalorsökin til þessarar fátœktar
er einmitt vegaleysið, úr því það dregur merginn úr stjórn,
samgöngum, fjelagslífi og atvinnuvegum þess. Fátœktar-
innar vegna þarf það þá og einmitt góða vegi.
En dœmum eigi hart, svo vjer eigi verðum sjálfir
dœmdir. Er stjórninni að kenna vegaleysið hjer á landi?
Kemur það heuni við, og getur hún ráðið bót á því? Já
vissulega! Að vegalög eru í öllum löndum, og að stjórn
hvers lands lætur og hefur látið sjer mjög svo um hugað
um það, að rninnsta kosti aðalvegir væri hvervetna sem
beztir, sýuir það nógsamlega, að vegamálefnið er stjórn-
armálefni, eins og allt það, sem hefur svo djúp og mikil
álirif á almennt ásigkomulag og hagi hvers lands, eins og
jeg hef bent á, að vegirnir hefðu. En hvað líður þá hinu?
afli þeirra hluta sem gjöra skal, getur sjórnin látið í tje
peninga til vegagjörðanna, o. s. frv.? Eins og ekki neitt.
J>að er stjórnarinnar eðli, að hún hlýtur að geta fram-
kvæmt allt sem útheimtist til þess, er hún ekki má láta
sig eður þegna sína án vera, og sjálft borgar sig eins og
vegirnir gjöra. En nýju vegalögin, eru þau ekki bót allra
meina í þessu efni? Eru þar ekki ráðgjörðir rjett til-
búnir vegir, og eru þau ekki uppspretta til peninganna,
sem með þurfa? Jeg kveð nei við þessu hvorutveggju.
Meðal ótal annara galla á lögum þessum er ákvörðunin
um, að búa skuli til ræsi út úr veginum, þar sem vatn
gæti staðið í honum, nógsamlegur vottur þess, að gamla
súrdegið er upp ýngt í þessum biessuðum nýju lögum.
jþá er líka sú hugsun laganna, hvaðan taka skuli fje til